حکایت کوتاه؛
روایت نقش راویان عرصه فناوری در توسعه فرهنگ و اقتصاد دانش‌بنیان
دنیای اقتصاد: ۱۷ مردادماه را روز خبرنگار نام‌گذاری کرده‌اند؛ روز کسانی که با قلمی آگاه و دلی بیدار، روایتگرند و با روشنگری، زمینه‌ساز آگاهی، پیشرفت و تحول در جامعه می‌شوند.
ازآنجاکه در دنیای امروز، اقتصاد دانش‌بنیان و کارآفرینی فناورانه به‌عنوان موتورهای اصلی توسعه پایدار شناخته می‌شوند، خبرنگاران و رسانه‌ها نقش مهمی در ترویج فرهنگ کارآفرینی فناورانه و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان دارند. در این یادداشت به تشریح اهمیت این موضوع می‌پردازیم.
همان‌طور که می‌دانیم تحقق توسعه پایدار فراتر از سرمایه‌گذاری‌های مالی و زیرساخت‌های فناوری، نیازمند تغییر عمیق در ذهنیت و فرهنگ جامعه نسبت به نوآوری و ریسک‌پذیری است. رسانه‌ها به‌عنوان تأثیرگذارترین ابزارهای ارتباطی، قدرت بی‌نظیری در اطلاع‌رسانی و تغییر نگرش عمومی دارند. درواقع این ابزارهای اطلاع‌رسانی می‌توانند با بازنمایی موفقیت‌ها و حتی شکست‌های واقعی فناوران، تصویر واقعی و ملموسی از مسیر نوآوری ارائه دهند.
این امر به‌ویژه در کشورهایی مانند ایران که هنوز نسبت به کشورهای پیشرفته ابتدای مسیر اقتصاد دانش‌بنیان هستند، از اهمیت مضاعفی برخوردار است. وقتی رسانه‌ها اخبار موفقیت شرکت‌های دانش‌بنیان را به شکل مستمر و جذاب پوشش می‌دهند، انگیزه و اعتمادبه‌نفس کارآفرینان بالقوه افزایش می‌یابد و فضای عمومی نسبت به پذیرش نوآوری مثبت‌تر می‌شود.
علاوه بر اطلاع‌رسانی، رسانه‌ها می‌توانند به‌عنوان پل ارتباطی میان دانشگاه‌ها، شرکت‌های فناوری، سرمایه‌گذاران و سیاست‌گذاران عمل کنند. این نقش میانجی‌گری، باعث افزایش شفافیت و تقویت اعتماد در اکوسیستم نوآوری می‌شود و همکاری‌های مؤثرتری را به دنبال دارد. نمونه‌های موفق رسانه‌های تخصصی فناوری در جهان نشان داده است که تحلیل‌های عمیق و گزارش‌های دقیق، نه‌تنها به تصمیم‌گیرندگان کمک می‌کند بلکه مسیر رشد استارتاپ‌ها را نیز هموار می‌کند.
با پیشرفت‌‌های بسیاری که در سال‌های اخیر در فناوری‌های ارتباطی انجام‌شده، ابزارهای رسانه‌ای دیگر محدود به روزنامه و تلویزیون نیستند؛ شبکه‌های اجتماعی، پادکست‌ها و ویدئوهای آموزشی کوتاه، عرصه‌های تازه‌ای برای ترویج فرهنگ کارآفرینی فناورانه فراهم کرده‌اند. این پلتفرم‌ها امکان تعامل مستقیم و گفتگوی دوطرفه با مخاطبان را فراهم می‌کنند و از این طریق می‌توانند به شکل مؤثرتری ذهنیت عمومی را تغییر دهند. محتوایی که بر پایه تجربه‌های واقعی کارآفرینان ساخته‌شده باشد، بیشترین تأثیر را در ایجاد انگیزه و فرهنگ‌سازی دارد.
باوجوداین ظرفیت‌ها، رسانه در ایران با چالش‌های متعددی مانند کمبود تخصص خبرنگاران فناوری، محدودیت دسترسی به اطلاعات دقیق، ضعف ساختارهای حمایتی و البته وضعیت اقتصادی نه‌چندان قوی مواجه هستند. این مسائل باعث می‌شود که گاهی پوشش رسانه‌ای سطحی یا کلیشه‌ای باشد و نه‌تنها به فرهنگ‌سازی کمک نکند، بلکه منجر به ایجاد سوءتفاهم و بی‌اعتمادی هم بشود. همچنین، رقابت با موضوعات پرمخاطب و سرگرمی، فضای رسانه‌ای را برای پرداختن به مباحث تخصصی فناوری محدود کرده است.
برای ارتقای نقش رسانه‌ها در ترویج فرهنگ کارآفرینی فناورانه، لازم است به‌طور هدفمند روی آموزش تخصصی خبرنگاران حوزه فناوری سرمایه‌گذاری شود، رسانه‌های تخصصی و تأثیرگذار در حوزه فناوری از حمایت مالی و محتوایی برخوردار شوند و تعامل مستمر رسانه‌ها با نهادهای علمی و فناوری افزایش یابد.
از سوی دیگر بهره‌گیری از ظرفیت‌های رسانه‌های دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی برای جذب مخاطبان جوان و تمرکز بر روایت داستان‌های واقعی موفقیت و شکست کارآفرینان می‌تواند تأثیرگذاری رسانه‌ها را به شکل چشمگیری افزایش دهد. به‌بیان‌دیگر بسیاری از محتواهای تولیدی رسانه‌ها باید بر اساس نیاز مخاطبان در این عرصه بازطراحی شوند.
درنهایت باید تأکید کرد که رسانه‌ها بیش از آنکه فقط نقش انتقال‌دهنده اخبار را ایفا کنند، می‌توانند فرهنگ‌سازان اصلی نوآوری و کارآفرینی فناورانه را داشته باشند. بی‌شک موفقیت اقتصاد دانش‌بنیان درگرو نقش‌آفرینی هوشمندانه رسانه‌ها به‌عنوان پل ارتباطی، انگیزه دهنده و فرهنگ‌ساز است. این مهم نیز به‌نوبه خود نیازمند همکاری هماهنگ میان رسانه‌ها، سیاست‌گذاران، بخش خصوصی و نهادهای آموزشی است تا بتوان چشم‌انداز توسعه پایدار اقتصاد دانش‌بنیان را در کشور محقق ساخت.
