آیا تعرفه‌های تجاری به «ماه عسل» هند و آمریکا پایان می‌دهد؟
مهاراجه‌ها زیرتیغ ترامپ
سال‌هاست که نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند کوشیده کشورش را به متحد نزدیک ایالات متحده تبدیل کند. مودی به‌ویژه با تمرکز بر رابطه‌‌اش با رئیس‌جمهور ترامپ، او را «دوست واقعی» نامید. این پیوند بسیار تبلیغ‌شده که از طریق کلیشه‌ها و حضور مشترک در تجمعات استادیومی در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ پرورش یافته بود، باعث شد یکی از مجریان تلویزیونی که با رهبر هند همدردی می‌کرد، بگوید که «آنها روابط فوق‌العاده‌ای دارند». دیگری گفت: «وقتی این دو با هم روی صحنه هستند، مثل این است که صحنه همچون روز روشن می‌شود». اما درست زمانی که مودی نیاز داشت به این رابطه تکیه کند، مجبور شد مجموعه‌ای از ضربات را از سوی ترامپ تحمل کند و این باعث می‌شود به شهرت مودی به‌عنوان یک مرد قدرتمند در داخل کشور آسیب رساند.
«مجیب مشعل» در گزارشی برای نیویورک‌تایمز نوشت، مقامات هندی در عجبند که چگونه اوج تاریخی این رابطه به این سرعت به تیرگی گرایید. اعلام ترامپ مبنی بر اعمال تعرفه‌های ۲۵درصدی بر هند و همچنین جریمه اضافی نامشخصی برای روابط اقتصادی هند با روسیه، تنها آخرین مورد از یک‌سری بی‌اعتنایی‌ها بود. مودی همچنین با توفانی از انتقادات به‌دلیل رفتار دولت ترامپ با هند مواجه شده است که ظاهرا با هند به‌عنوان رقیبی برابر با پاکستان رفتار می‌کند. تحلیلگران و مقامات در دهلی نو می‌گویند که این آسیب عمیق‌تر است. این رویکرد رابطه‌ای را که برای دهه‌ها با زحمت ایجاد شده بود، از بین برده است؛ رابطه‌ای که اقدام متعادل‌کننده هند را در منطقه‌ای دشوار که چین و روسیه در آن نقش پررنگی دارند، به رسمیت می‌شناخت. به هند اجازه داده شده بود تا بی‌سروصدا و با شرایط خود به ایالات متحده نزدیک‌تر شود و موضع محکم‌تری در قبال چین اتخاذ کند.
«آشوک مالک»، رئیس بخش هند در گروه آسیا و مشاور سابق دولت مودی گفت: «یکی از ویژگی‌های سیاست خارجی هند در ۲۰ یا ۲۵ سال گذشته این است که ما در سطح رهبری و در سطح سیستمی، با آمریکا در همه شرایط و از طریق گذارهای متعدد، معادله‌ای ایجاد کردیم. این وضعیت اکنون متزلزل شده است.» مالک گفت تحولات اخیر نشان می‌دهد که کشورها از نظر استراتژیک دقیقا در یک سطح نیستند و به نظر می‌رسد روابط از اوایل دهه ۱۹۹۰ «که دوران بسیار پرفراز و نشیبی بود»، در بدترین حالت خود قرار دارد. در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ، مودی در هوستون به رئیس‌جمهور آمریکا پیوست و در سخنرانی‌ای تملق‌آمیز، او را به‌عنوان «دوست واقعی خود در کاخ سفید» مورد ستایش قرار داد.
اما تنها چند روز پیش از سفر ترامپ برای مراسم تحلیف دوره دوم ریاست جمهوری‌اش در ژانویه، ایالات متحده مهاجران هندی بسیاری را که در غل و زنجیر بودند، اخراج کرد. تصاویر اخراج‌ها باعث توفان سیاسی در داخل کشور علیه مودی شد. این امر نشان داد که مودی نباید از آمریکا انتظار داشته باشد که با هندی‌ها با حساسیت بیشتری نسبت به هر ملیت دیگری رفتار شود.
در بهار امسال، اوضاع بدتر شد. وقتی هند علیه پاکستان اقدام نظامی کرد، فکر می‌کرد می‌تواند روی حمایت ایالات متحده حساب کند. در عوض، ترامپ که در گذشته پاکستان را به‌دلیل «پناهگاه امن تروریست‌ها» مجازات کرده بود، اساسا با هر دو کشور به‌طور برابر رفتار کرد. وقتی آنها با آتش‌بس موافقت کردند، ترامپ بارها ادعا کرد که این توافق را به دهلی نو تحمیل کرده است که این امر باعث شرمساری بیشتر مودی شد. درحالی‌که رهبر هند سعی داشت خسارات را در داخل کشور کنترل کند، ترامپ با دعوت از فرمانده قدرتمند ارتش پاکستان به ناهار، که خلاف پروتکل‌های تعیین شده بود، نمک به زخم پاشید. سپس تعرفه‌ها از راه رسید. «پیوش گویال»، وزیر بازرگانی هند، روز پنج‌شنبه (۹مردادماه) به پارلمان هند گفت که دو کشور از ماه مارس برای دستیابی به یک «توافق‌نامه تجاری دوجانبه منصفانه، متعادل و سودمند برای هر دو طرف» تلاش می‌کنند. گویال گفت که دو طرف چهار دور مذاکره حضوری برگزار کرده‌اند و دولت هند در حال بررسی آخرین اعلامیه‌های تعرفه‌ای ترامپ است. او گفت: «ما تمام اقدامات لازم را برای تامین و پیشبرد منافع ملی خود انجام خواهیم داد.» مقامات گفتند که بین سیستم حمایت از تولیدات داخلی هند و هر دولت آمریکایی اصطکاک وجود داشته است، اما شیوه‌ای که ترامپ در دوره دوم ریاست جمهوری خود در پیش گرفته، باعث ایجاد چالش شده است.
«هری کومار» هم در گزارش دیروز در نیویورک‌تایمز نوشت، مقامات هندی اعلام کردند که به‌رغم تهدید ترامپ به مجازات هند در صورت همکاری اقتصادی با روسیه، اما این کشور به خرید نفت ارزان از روسیه ادامه خواهد داد. ترامپ روز جمعه (۱۰ مردادماه) به خبرنگاران گفت: «من متوجه هستم که هند دیگر از روسیه نفت نخواهد خرید. این چیزی است که من شنیده‌ام. نمی‌دانم درست است یا نه. این گام خوبی است. خواهیم دید چه اتفاقی می‌افتد.» اما دیروز شنبه، دو مقام ارشد هندی گفتند که هیچ تغییری در سیاست ایجاد نشده است. یکی از مقامات گفت که دولت «هیچ دستوری به شرکت‌های نفتی» برای کاهش واردات از روسیه نداده است.
«راندهیر جایسوال»، سخنگوی وزارت امور خارجه هند، در یک کنفرانس خبری از پاسخ مستقیم به تهدید ترامپ خودداری کرد. اما اظهار کرد که هیچ تغییری در سیاست این کشور در قبال روسیه ایجاد نخواهد شد. جایسوال گفت: «روابط دوجانبه ما با کشورهای مختلف بر اساس شایستگی‌های خودشان است و نباید از دریچه یک کشور ثالث به آن نگاه شود. هند و روسیه یک همکاری پایدار و آزمایش‌شده دارند.» ترامپ نگفت که اگر هند از درخواست او برای قطع واردات نفت روسیه سرپیچی کند، چه مجازاتی در انتظارش خواهد بود. برخی از مقامات و تحلیلگران گفتند که تمرکز ترامپ بر خرید نفت روسیه توسط هند می‌تواند یک تاکتیک مذاکراتی باشد؛ زیرا هند و ایالات متحده سعی می‌کنند مراحل اولیه یک توافق تجاری دوجانبه را به پایان برسانند. چین و ترکیه، دو واردکننده عمده دیگر نفت روسیه، با مجازات‌های مشابهی روبه‌رو نشده‌اند. هند از زمان آغاز جنگ در اوکراین، خرید نفت روسیه را به شدت افزایش داده است. روسیه اکنون منبع بیش از یک‌سوم واردات نفت هند است که نسبت به کمتر از یک‌درصد قبل از جنگ افزایش یافته است. هند با واردات بیش از ۲میلیون بشکه نفت خام در روز، پس از چین، دومین واردکننده بزرگ نفت روسیه است.
