بحران خاموش سرطان در اصفهان
آماری نگران‌کننده که ریشه آن را باید در آلودگی هوا، سبک زندگی شهری، ضعف نظارت بر صنایع آلاینده، و کم‌توجهی به غربالگری سرطان جست‌وجو کرد.
آمار سرطان در اصفهان ،فراتر از میانگین کشوری
داده‌های بهداشتی، اظهارات مسوولان دانشگاه علوم پزشکی و نتایج تحقیقات علمی، همگی حکایت از روند نگران‌کننده رشد بیماری سرطان به‌ویژه در نقاط پرازدحام و آلوده استان اصفهان دارد.
یک بیماری که طی آن سلول‌های بدن، بدون نظم و کنترل رشد کرده و تقسیم می‌شوند. در حالت طبیعی، بدن مکانیسم دقیقی برای کنترل رشد سلول‌ها دارد، اما گاه این سیستم مختل می‌شود و نتیجه آن تکثیر بی‌رویه سلول‌هایی است که می‌توانند به بافت‌های مجاور حمله کنند یا از طریق جریان خون به نقاط مختلف بدن گسترش یابند؛ پدیده‌ای که متاستاز نام دارد.
حال استان اصفهان یکی از صنعتی‌ترین و پرجمعیت‌ترین استان‌های کشور ،امروزه به‌طور نگران‌کننده‌ای با این بحران خاموش مواجه شده به‌گونه‌ای که مضاف بر شواهد میدانی ،آمار و اعداد پزشکی نیز نشان می‌دهد سالانه بیش از ۱۱ هزار مورد جدید سرطان در این استان، ثبت می‌شود که این رقم ، فراتر از میانگین کشوری است.
و قابل‌تامل آنکه زیرساخت‌های لازم برای مقابله با این بیماری و انجام غربالگری فراگیر، همچنان ناکافی و از سوی دیگر، نظارت بر صنایع آلاینده با چالش‌هایی مواجه است.
این‌چنین که بنا به اذعان مسئولان ،گاهی فشارهایی وارد می‌شود تا موضوع آلایندگی برخی صنایع ،در دادگاه‌ها به‌گونه‌ای مدیریت شود که برخورد جدی صورت نگیرد.
آلودگی هوا عمده‌ترین عامل بروز سرطان
چرا نرخ سرطان در اصفهان بالا است؟و کدام‌یک از سرطان‌ها شایع‌تر است؟
طبق اعلام آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان (IARC)، آلودگی هوا در گروه یک عوامل سرطان‌زا طبقه‌بندی‌شده است؛ یعنی همان گروهی که مواد خطرناکی چون آزبست، سیگار و مواد رادیواکتیو نیز در آن قرار دارند.و این نکته زمانی اهمیت دوچندان می‌یابد که بدانیم اصفهان با داشتن تنها ۶ درصد از جمعیت کشور، ۸ درصد از بیماران سرطانی کشور را در خود جای‌داده است.
معاون بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با اشاره به این آمارمی گوید: «این نسبت نگران‌کننده است و نشان می‌دهد که کیفیت هوای نامطلوب در استان ،تأثیر مستقیمی بر سلامت عمومی دارد»
به گفته گله‌داری آلودگی هوا نه‌تنها در بروز سرطان، بلکه در تولد نوزادان نارس، بیماری‌های قلبی و ریوی نیز نقش چشم‌گیری دارد.
این مسوول خواستار نظارت جدی‌تر بر صنایع آلاینده شده و می‌گوید: متأسفانه فشارهایی از سوی برخی نهادها موجب شده که برخوردهای قضایی با صنایع آلاینده به‌درستی انجام نشده و مسائل در پشت درهای بسته مدیریت گردد.
در کنار این چالش انکارناپذیر ،فاکتورهایی دیگر، مانند سبک زندگی شهری و ماشینی نیز به تشدید بحران ،دامن زده است. به‌علاوه تغذیه ناسالم، مصرف دخانیات، کم‌تحرکی، چاقی، مصرف فست‌فودها و قرارگیری طولانی‌مدت در معرض نور خورشید بدون محافظ، ازجمله عواملی هستند که بر احتمال ابتلا به انواع سرطان می‌افزایند.
اما اینکه کدام سرطان‌ها در اصفهان شایع‌تر و کدام شهرستان‌ها سهم بالاتری در بروز این بیماری دارند موضوعی است که پاسخ آن بر اساس آخرین غربالگری انجام‌شده در سال ۹۸ ارائه می‌شود.
بر طبق آخرین آمار ثبت‌شده و رسمی ،میزان بروز سرطان در استان ۱۱ هزار و ۳۵۰ نفر و بیشترین میزان بروز سرطان در سطح استان مربوط به کلان‌شهر اصفهان و پس‌ازآن مناطقی مانند شاهین‌شهر، شهرضا، نجف‌آباد، لنجان، بُرخوار، فلاورجان، خمینی‌شهر و مبارکه درمعرض، قرار دارند.
به گفته مسوول ثبت و غربالگری سرطان‌ها در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان میزان بُروز سرطان در این استان از میانگین کشوری بالاتر و با شیب ملایم در حال افزایش است. روان‌خواه بیان می‌کند: شایع‌ترین سرطان‌ها در اصفهان به ترتیب شامل سینه، پوست و روده بزرگ است که بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ مورد جدید سرطان هرسال در استان شناسایی می‌شود. در میان این چند مورد نیز ، نرخ بروز سرطان سینه در استان اصفهان از میانگین کشوری بالاتر اعلام می‌شود.
همچنین از ۱۱ هزار و ۳۵۰ مورد سرطان ثبت‌شده در استان(طبق آمار رسمی سال ۱۳۹۸) ۱۹۷ مورد آن مربوط به کودکان می‌شود که شایع‌ترین سرطان هم در بین کودکان خون(لوسمی) است.
غربالگری ناکارآمد؛ سلامت بدون بودجه
افزایش سرطان در کشور و استان یک نگرانی جدی است. ازیک‌طرف، به دلیل تغییرات سبک زندگی، افزایش آلودگی، تغییرات دموگرافیک و... تعداد موارد ثبت‌شده سرطان افزایش‌یافته است. از طرف دیگر، بهبود و توسعه روش‌های تشخیص زودهنگام باعث شده که تعداد موارد تشخیص داده‌شده بیشتر شود.
دراین‌بین ،نکته امیدوارکننده درمان سرطان است خصوصاً اگر در مراحل اولیه شناسایی شوند. سرطان‌هایی مانند روده بزرگ و تیروئید اگر در مراحل ابتدایی تشخیص داده شوند، با جراحی و روش‌های درمانی دیگر می‌توانند به‌طور کامل درمان شوند.
حتی پیشرفته‌ترها هم مانند سرطان ریه یا پانکراس که معمولاً دیر تشخیص داده می‌شوند و درمانشان سخت‌تر است، اما در این موارد هم درمان‌هایی وجود دارند که می‌توانند بیماری را کنترل و عمر بیمار را طولانی‌تر کنند.
به نظر می‌رسد مساله اصلی چیزی فراتر از این بیماری است که به فقدان مدیریت بحران سرطان در استان، ضعف در سیستم غربالگری و نبود بودجه کافی برای اجرای آن پیوند خورده است.
مسوولان حوزه بهداشت اسلامت با انتقاد نسبت به این موضوع ، معتقدند باوجود اهمیت فوق‌العاده غربالگری در تشخیص زودهنگام، بودجه‌های اختصاص‌یافته در این حوزه بسیار، ناچیز بوده و حتی گاه صفر در نظر گرفته‌شده است.
درصورتی‌که برای غربالگری ۲ نوع سرطان شایع یعنی سرطان کولون و سرطان سینه در زنان، حداقل یک هزار میلیارد تومان بودجه برای ۲ سال نیاز است. از ۴سال پیش درخواست ۱۰۰ میلیارد تومان برای شروع این برنامه مطرح‌شده اما حتی یک ریال از آن تأمین نشده است. نکته دیگر که غالب اطبا نسبت به آن تأکید می‌کنند به سبک زندگی افراد، مرتبط است که قطعاً می‌توان توسط آن تا حد زیادی از ابتلا به سرطان پیشگیری کرد.
به‌عنوان‌مثال، سیگار یکی از عوامل اصلی سرطان است، به‌ویژه برای سرطان ریه. بنابراین اولین قدم این است که سیگار را کنار بگذاریم. بعدازآن، تغذیه سالم بسیار حائز اهمیت است؛ یعنی مصرف میوه و سبزی‌ها، کاهش مصرف فست‌فودها و غذاهای فراوری‌شده. چاقی هم یک عامل خطر است، پس ورزش و فعالیت بدنی می‌تواند خطر ابتلا به چندین نوع سرطان را کاهش دهد. مهم دیگر که بسیاری به آن توجه نمی‌کنند، محافظت در برابر نور خورشید است. بسیاری از موارد سرطان پوست به دلیل قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض آفتاب ،بدون رعایت موارد ایمنی اتفاق می‌افتد.
قربانیان آلاینده‌ها
قطعاً سرطان، دیگر تنها یک بیماری پزشکی نیست، بلکه تبدیل به یک معضل اجتماعی و محیط‌زیستی برای استان اصفهان شده است. شهری که در آن سلامت شهروندانش ،قربانی سود صنایع آلاینده شده است. آمار بالای مبتلایان، زیرساخت‌های ناکافی درمانی، ضعف در نظارت بر صنایع آلاینده، و بی‌توجهی به غربالگری، همگی در کنار هم بحرانی را شکل داده‌اند که اقدام فوری و همه‌جانبه را می‌طلبد.
گام‌هایی که لازم است مسئولان حوزه بهداشت و درمان، کارشناسان محیط‌زیست و نهادهای قضایی با همکاری یکدیگر، برای کنترل و کاهش عوامل سرطان‌زا در استان بردارند.
چه‌بسا اگر امروز ،این بحران ،خاموش نشود فردا با موجی بزرگ‌تر و خسارت‌بارتر، مواجه خواهیم شد.
