آب شیرین از سیریک به اصفهان رسید
زخم زنده‌رود رفو می شود؟
اماواگرهای بزرگ‌ترین ،طرح آبی کشور
تنش آبی و خشک‌سالی چالش بزرگی است که تقریبا همه ایران را در سال‌های اخیر، درگیر خودکرده است.
خصوصاً استان‌هایی مانند اصفهان که به‌عنوان قطب تاریخی، فرهنگی و صنعتی کشور، بیش از سایر مناطق با آثار و پیامدهای این بحران دست‌به‌گریبان و البته هر بار،هم از طرح‌هایی برای رهایی از این معضل بزرگ ،رونمایی شده است.
از پروژه کوهرنگ گرفته تا ابر پروژه انتقال آب دریای عمان به فلات مرکزی ایران که به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های آبی کشور ،انتظارات تازه‌ای را برای احیای زاینده‌رود، تأمین پایدار آب صنایع و رفع بخشی از بحران‌های زیست‌محیطی موجب شده است.
طرحی که در قالب دو فاز برنامه‌ریزی‌شده است، فاز نخست با ظرفیت ۷۰ میلیون مترمکعب در سال و فاز دوم با ظرفیت ۴۰۰ میلیون مترمکعب به‌طوری‌که به گفته مقامات وزارت نیرو، این طرح باهدف قطع وابستگی صنایع بزرگ به منابع آب زاینده‌رود، کمک به احیای این رود تاریخی و جلوگیری از فرونشست زمین اجرایی شده است.
به عبارتی هدف اصلی پروژه، تأمین آب صنایع به‌منظور کاهش فشار بر زاینده‌رود است.
حال‌آنکه ، تردیدهایی، در اعداد و ارقام ارایه شده و فرایند اجرای طرح ،وجود دارد. درصورتی‌که استاندار اصفهان از تکمیل انتقال ۷۰ میلیون مترمکعب در فاز اول سخن گفته است اما سخنگوی صنعت آب کشور رقم ۴۰ میلیون مترمکعب را اعلام می‌کند،که این اختلاف آماری، نه‌تنها پرسش‌هایی درباره میزان بهره‌برداری واقعی پروژه‌ایجاد کرده، بلکه مباحثی را در ارتباط با شفافیت طرح ، موجب شده است.
از طرفی هم اعلام‌شده است صنایع استان ،حدود ۷۰ میلیون مترمکعب آب مصرف می‌کنند.
پرسش آن است چنانچه در فاز اول این رقم محقق شده است پس ۴۰۰ میلیون مترمکعب فاز دوم ،برای چه هدفی انتقال پیدا می‌کند؟
و بحث دیگر آنکه آبی که به اصفهان می‌رسد، مستقیماً از دریای عمان نمی‌آید، بلکه بخشی از آبی است که برای یزد منتقل‌شده و اکنون از همان خط به اصفهان بازگردانده می‌شود!
چرخه‌ای که نشانه‌ای از بی‌برنامگی و ناهماهنگی در مدیریت منابع آب ،قلمداد می‌شود.
علاوه بر اینکه ابهاماتی دیگر ،مانند احتمال قوت گرفتن تاسیس و گسترش صنایع آب‌بر جدید به بهانه انتقال آب نیز در میان است.
بهانه‌ای برای ایجاد یا گسترش صنایع آب بر؟
دیدگاه مسوولان کشوری و استانی نسبت به این نقل‌وانتقال آبی به اصفهان چیست؟
آیا پاسخ‌هایی توجیه‌کننده نسبت به شک و شبهه‌های اشاره‌شده وجود داد؟
تصمیم ساز می‌گوید پروژه مذکور در راستای تحقق اهداف کلان توسعه پایدار و رفع چالش‌های زیست‌محیطی و صنعتی استان اصفهان، گامی بی‌سابقه و انقلابی تعریف شده است.
سخنگوی صنعت آب کشور در خصوص گام نخست این پروژه بیان می‌کند: گام نخست اجرای پروژه، کاهش مصرف صنایع بزرگ منطقه از رودخانه زاینده‌رود از طریق پایان فاز اول سامانه بزرگ انتقال آب دریای عمان به اصفهان است.
به گفته این مسوول ،در مرحله نخست و پس از افتتاح پروژه، پالایشگاه اصفهان و صنایع شمال استان از این آب بهره‌مند می‌شوند و در آینده نزدیک، مجتمع فولاد مبارکه و صنایع جنوبی استان نیز به این منبع دسترسی پیدا خواهند کرد.
وی تصریح می‌کند :انتقال آب دریا به اصفهان، کمک شایانی به محیط‌زیست استان، احیای زاینده‌رود و گاوخونی و جلوگیری از فرونشست بیشتر زمین خواهد کرد.
در این میان فعالان محیط‌زیست نسبت به پیامدهای محیط‌زیستی این پروژه هشدار داده‌اند.
از نظر کارشناسان این حوزه ،پروژه انتقال آب جنوب به اصفهان، فاقد توجیه اقتصادی و اکولوژیک است به این دلیل که هزینه شیرین سازی و انتقال هر مترمکعب آب دریا چند یورو و از سویی هم اگر این آب ،صرف توسعه صنایع شود، بحران زیست‌محیطی در استان تشدید خواهد شد. استفاده از این آب شاید برای صنایع به‌صرفه باشد، اما با توجه به کمبود برق، کاربرد آب دریا برای محیط‌زیست و کشاورزی برای دولت توجیه نخواهد داشت و احتمال کاربرد آب در این بخش‌ها کم است.
به گفته کرباسچی، کنشگر زیست‌محیطی اصفهان، تنها راه توجیه انتقال آب دریا به اصفهان کمک به محیط‌زیست استان، احیای زاینده‌رود و گاوخونی و جلوگیری از فرونشست بیشتر است، اما اگر قرار است این آب صرف توسعه صنایع شود، به ضرر محیط‌زیست اصفهان خواهد بود.
و قابل تامل آنکه در میان جنجال‌های انتقال آب، موضع صنایع نیز اهمیت دارد. امیر کشانی، رئیس اتاق بازرگانی اصفهان، اعلام می‌کند :که توسعه صنایع آب‌بر در اصفهان باید متوقف شود.
وی خواستار تمرکز بر صنایع باارزش افزوده بالا نظیر هایتک، پتروشیمی، قطعه‌سازی، و پوشاک شده است.
کشانی با تأکید بر اهمیت سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدید پذیر در شهرک‌های صنعتی می‌گوید :استفاده صنایع از آب دریا تنها در صورتی موجه است که توسعه آن‌ها به لحاظ مصرف آب کنترل شود.
گفتنی است پس از انتقال آب عمان ،لزوم توقف مصرف آب زاینده‌رود از سوی صنایع هم ازجمله مسائلی است که حساسیت بالایی را به وجود آورده است.
در همین راستا اخیراً مصطفی نباتی نژاد، رئیس مرکز پژوهش‌های شورای اسلامی شهر اصفهان، با صراحت بیان می‌کند :ما در شورای اسلامی شهر اصفهان، به پشتوانه خواست مردم، مطالبه جدی و روشن خود را اعلام می‌کنیم «همان‌طور که شیر ورود آب دریای عمان به استان بازشده، شیر برداشت صنایع از زاینده‌رود باید فوراً بسته شود؛ نه در گزارش، نه در نمودار، بلکه در میدان عمل، در ایستگاه‌های برداشت، در مسیر انتقال، در خطوط مصرف.»
یک پروژه و چند رویکرد
وضعیت بحرانی منابع آب در استان، زنگ خطری را به صدا درآورده که این بار،شامل تأمین آب شرب هم می‌شود .
مضاف بر آنکه هم‌زمان با کاهش منابع آبی، تهدید توقف فعالیت واحدهای صنعتی استان نیز در صدر نگرانی‌ها قرارگرفته بود.
براین اساس اجرای مرحله نخست طرح انتقال آب از عمان باهدف کاهش برداشت صنایع از زاینده‌رود، به‌عنوان راهکاری فوری برای مدیریت بحران آب شرب در دستور کار قرار گرفت و با پیگیری مستمر نهادهای استانی هم به اجرا درآمد.
اقدامی که موجب امکان تداوم فعالیت صنایع و حفظ فرصت‌های شغلی هزاران نفر در منطقه و از منظر اقتصادی یکی از مهم‌ترین دلایل اجرای این پروژه به شمار می‌رود.
ضمن آنکه گفته می‌شود با پایان موفقیت‌آمیز فاز اول انتقال آب از دریا، سایر طرح‌های مرتبط ، نظیر فاز دوم طرح انتقال، کوهرنگ، سامانه دوم آب‌رسانی و ماندگان نیز با شتاب بیشتری دنبال می‌شوند.
در این حال پروژه انتقال آب از دریای عمان به اصفهان، هرچند در ظاهر، پاسخی به بحران آبی، نجات‌دهنده صنعت و احیاکننده زاینده‌رود معرفی‌شده است، اما قطعاً در شرایطی که بحران آب به یک بحران ملی تبدیل‌شده است، مردم اصفهان هم بیش ازهر زمان دیگری ،خواهان عدالت آبی، شفافیت مدیریتی و حفظ میراث طبیعی و فرهنگی خود هستند.
