منابع تامین مالی
ازآنجاکه این بناها به دلیل موشک‌باران و بمباران جنگ تخریب شده است، مساله خانه‌های آسیب‌دیده در چارچوب مساله ملی و امنیت ملی قرار می‌گیرد؛ این بدان معناست که دولت باید این هزینه‌های ناشی از این مساله را در ردیف هزینه‌های دفاعی و بودجه دفاعی ذکر کند و این هزینه‌ها در همین قالب، از پیش پیش‌بینی کند.
به همین سبب هم به نظر می‌رسد که هزینه بازسازی بناهای آسیب‌دیده، جزو هزینه‌هایی است که عموم جامعه ملزم به پرداخت آن هستند؛ درست نیست که این بار را بر دوش یک گروه از جامعه تحمیل کرد چراکه مساله امنیت ملی باید از قبل بودجه دولت تامین شود و نه بودجه محلی.
استفاده از بودجه محلی در موقعیت‌هایی جایز است که مبدا آسیب واردشده در همان محل باشد. بنابراین، با وجود اینکه در جریان جنگ تحمیلی ۱۲روزه خانه‌هایی در تهران آسیب دیدند، هزینه ترمیم این بناها بر عهده دولت است؛ زیرا مساله جنگ مختص به مردم تهران نبود. خط‌ومشی‌ها و روابط بین‌المللی کشور تعیین می‌کنند که یک کشور با کشور دیگر وارد جنگ شود و با کشوری دیگر، روابط دوستانه برقرار کند. به همین سبب، زمانی که به یک شهر از کشور حمله می‌شود، مسوول جبران خسارت‌ها نهاد دولت است و در همین چارچوب، هزینه بازسازی بناهای آسیب‌دیده بر عهده دولت است. بودجه شهرداری‌ها در چنین چارچوبی هزینه نمی‌شود و حتی نمی‌توان گفت این وظیفه بیمه است که هزینه‌های بازسازی را پرداخت کند.
بیمه، شامل حوادث غیرمترقبه ناشی از آتش‌سوزی یا بلایای طبیعی می‌شود. هر فرد می‌تواند اموال خود را در برابر این حوادث بیمه کند و البته برخی از افراد نیز نیازی به بیمه کردن اموال خود نمی‌بینند؛ به‌همین سبب نیز اقدام به بیمه کردن خانه‌ها و دیگر اموال خود نمی‌کنند. سازوکار بیمه‌ها این‌چنین است که گروهی از افراد گرد هم جمع می‌شوند و با پرداخت هزینه سالانه، اموال خود را بیمه می‌کنند. اگر در یک برهه زمانی، اتفاقی غیرمترقبه رخ دهد، افرادی که در همان بیمه ثبت‌نام کرده‌اند متقبل هزینه‌ها می‌شوند اما در غیر این صورت، نمی‌توان مساله‌ای که مربوط به امنیت ملی بوده را به بیمه‌ها محول کرد.
البته چنانچه سیستم‌های نظارتی صاحبان تمام ساختمان‌های کشور را مجبور می‌کردند که خانه‌های خود را بیمه کنند و سالانه مبلغی را به شرکت‌های بیمه‌ای پرداخت کنند، می‌توانستیم بگوییم که شرکت‌های بیمه‌ای بنا بر حق‌بیمه‌ای که دریافت کرده‌اند، ملزم به پرداخت هزینه‌های ناشی از بازسازی بناهای آسیب‌دیده در کشور هستند؛ اما می‌دانیم که کشور با چنین سازوکاری فعالیت نمی‌کند و بیمه همگانی، امری اجباری نیست. در چنین معادله‌ای پرداخت هزینه‌های بازسازی از طریق بیمه، به‌نوعی اجحاف در حق کسانی است که سالانه مبالغی را به‌عنوان حق بیمه پرداخت کرده‌اند و حال مجبور هستند این حق بیمه را به افرادی دهند که هرگز حق بیمه‌ای پرداخت نکرده‌اند. بنابراین، تامین هزینه‌های ناشی از بازسازی خانه‌ها کاملا بر عهده دولت است و شهرداری‌ها یا مراکز بیمه‌ای، وظیفه‌ای در قبال بناهای آسیب‌دیده در طول جنگ ندارند.
* استاد دانشگاه علامه
