سایه محدودیت‌ها بر آینده اقتصاد دیجیتال ایران
با این حال، رویدادهای اخیر، زنگ خطری برای این اکوسیستم نوپا به صدا درآورده است. تصمیماتی، که ریشه در رویکرد محدودکننده در خصوص استارت‌آپ‌ها دارد، نگرانی‌های عمیقی را در میان کارآفرینان و سرمایه‌گذاران ایجاد کرده است. دهه ۱۳۹۰ برای اقتصاد دیجیتال ایران، سرآغاز دوره‌ای از امید و تحرک بود.
جوانانی با انگیزه، استارت‌آپ‌ها و کسب‌وکارهایی را بنیان گذاشتند که نه‌تنها نیازهای داخلی را برآورده کردند، بلکه ایران را در مسیر تبدیل شدن به یکی از کشورهای پیشرو منطقه در اقتصاد دیجیتال قرار دادند (امری که البته به صد دلیل محقق نشد). از ابتدا، سایه‌ای سنگین هم این اکوسیستم را محدود می‌کرد، رویکردی که استارت‌آپ‌ها را نه به‌عنوان فرصت، بلکه به‌عنوان تهدید می‌نگریست و توانست با ابزارهای گوناگونی، رشد این بخش را مختل کند.
در همین راستا، نامه‌ای از سوی مدیران برجسته اقتصاد دیجیتال، به رئیس‌جمهور نگاشته شده که این نگرانی را به‌صراحت بیان کرده است. آنها هشدار داده‌اند که محدودیت‌های کنونی، موج امید و انگیزه‌ای که روزگاری جوانان را به ماندن و ساختن تشویق می‌کرد، در حال خاموش شدن است.
این نامه تاکید می‌کند که ادامه این روند، نه‌تنها نوآوری را سرکوب می‌کند، بلکه سرمایه انسانی و فرصت‌های اقتصادی را از کشور خارج می‌سازد.محدودیت‌ها تنها به یک فرد یا شرکت محدود نمی‌شود. وقتی شایستگی و عملکرد با تصمیمات سلیقه‌ای کنار گذاشته می‌شود، انگیزه متخصصان برای ادامه فعالیت در داخل کشور کاهش می‌یابد. بسیاری از استعدادهای جوان یا مهاجرت را انتخاب می‌کنند یا از مشارکت در پروژه‌های نوآورانه دست می‌کشند. سرمایه‌گذاران نیز، که به شفافیت و ثبات برای تصمیم‌گیری نیاز دارند، از ورود به این اکوسیستم منصرف می‌شوند. این چرخه معیوب، اقتصاد دیجیتال را از منابع مالی و انسانی محروم می‌کند و فرصت‌های رشد را به کشورهای رقیب در منطقه واگذار می‌کند.
حمایت کشورهای منطقه از اقتصاد دیجیتال
کشورهای منطقه مانند امارات، عربستان سعودی و ترکیه با سیاست‌های حمایتی، در حال تبدیل شدن به قطب‌های نوآوری هستند. امارات با معافیت‌های مالیاتی و سیاست‌های حمایتی، استارت‌آپ‌ها را به دبی جذب کرده و اکوسیستمی پویا برای فناوری‌های نوظهور مانند هوش مصنوعی و بلاک‌چین ایجاد کرده است. عربستان سعودی نیز با برنامه ویژه ۲۰۳۰ و سرمایه‌گذاری‌های کلان در صندوق‌های فناوری، مانند ۵۰۰میلیون دلار در استارت‌آپ‌های هوش مصنوعی، بستری برای رشد سریع اقتصاد دیجیتال فراهم کرده است. ترکیه با پارک‌های فناوری و قوانین تشویقی برای سرمایه‌گذاری خارجی، به مرکزی برای استارت‌آپ‌های منطقه‌ای تبدیل شده است. این کشورها با ایجاد چارچوب‌های قانونی شفاف، کاهش بوروکراسی و ارائه مشوق‌های مالی، نه‌تنها استعدادهای داخلی‌شان را حفظ کرده‌اند بلکه استعدادها و سرمایه‌های دیگر کشورها را نیز جذب کرده‌اند.
در مقابل، ایران با موانع نظارتی و تصمیمات غیرشفاف، فرصت‌های مشابهی را از دست می‌دهد و خطر عقب‌ماندن از رقابت منطقه‌ای را به جان می‌خرد.برای رهایی از این وضعیت، نیاز به بازنگری اساسی در رویکرد به اقتصاد دیجیتال وجود دارد. به جای ایجاد محدودیت، دولت می‌تواند با ایجاد چارچوب‌های قانونی شفاف و قابل پیش‌بینی، اعتماد کارآفرینان و سرمایه‌گذاران را بازگرداند. حمایت‌های مالی، مانند افزایش بودجه صندوق نوآوری و شکوفایی، می‌تواند به رشد استارت‌آپ‌ها کمک کند. همچنین، کاهش دخالت‌های غیرضروری و تقویت استقلال نهادهای اقتصادی مانند سازمان بورس، بستری برای رقابت آزاد و عادلانه فراهم خواهد کرد.
اقتصاد دیجیتال ایران در آستانه انتخابی سرنوشت‌ساز قرار دارد: یا می‌تواند با رفع موانع نظارتی، به موتور محرکه رشد اقتصادی تبدیل شود، یا با ادامه روند کنونی، فرصت‌های طلایی خود را از دست بدهد. در روزگاری که کشور بیش از هر زمان به اعتماد، سرمایه‌گذاری و مشارکت نخبگان نیاز دارد، ایجاد فضایی شفاف و حمایتی، نه‌تنها یک انتخاب، بلکه یک ضرورت حیاتی است. آینده نوآوری ایران، در گرو تصمیماتی است که امروز گرفته می‌شود
* کارشناس حوزه کسب و کار
