بررسی دیدگاههای کارشناسان در پنل توسعه‌گران پساجنگ دانشگاه تهران
صنعت ساختمان در پساجنگ؛ راه نجات از بحران چندگانه چیست؟
این پنل به بررسی چالش‌های صنعت ساختمان، با تمرکز بر پایداری، بهره‌وری انرژی و تاب‌آوری در برابر مخاطرات چندگانه پرداخت. سخنرانان بر ضرورت حرکت به سمت ساختمان‌های سبز، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر و طراحی سازه‌های مقاوم تاکید کردند. همچنین، مسائل ژئوپلیتیک مانند تحریم‌ها و تاثیر آن بر دسترسی به فناوری‌های پیشرفته مطرح شد و راهکارهای عملی برای بهبود صنعت ساختمان در شرایط کنونی و پساجنگ در کانون توجه قرار گرفت.
ضرورت ساختمان‌های سبز و انرژی‌صفر
رضا دژآگاه، توسعه‌گر صنعت ساختمان، بر ضرورت حرکت صنعت ساختمان‌سازی ایران به سمت ساختمان‌های سبز و انرژی‌صفر تاکید دارد، به‌ویژه با توجه به اقلیم آفتاب‌خیز ایران که ۳۶۵ روز در سال از نور خورشید برخوردار است. او معتقد است که بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌خصوص خورشیدی، نه‌تنها امکان‌پذیر و اقتصادی، بلکه الزامی است. دژآگاه چهار تعریف برای ساختمان‌های انرژی‌صفر ارائه می‌کند:(انرژی سایت) که تولید انرژی پاک در محل پروژه باید معادل انرژی مصرفی باشد؛( انرژی سورس)، که جبران کل انرژی مصرفی در زنجیره تولید و انتقال را شامل می‌شود؛( نت بیس کاست)، که تعادل مالی بین هزینه و درآمد انرژی را هدف قرار می‌دهد؛ و(نت کربن) که جبران گازهای گلخانه‌ای تولیدی با اقداماتی مانند درختکاری را دنبال می‌کند. او تاکید دارد که این مدل‌ها در ایران قابل اجرا هستند، اما نیازمند مطالعه دقیق و همکاری بین دانشگاه، شهرداری، وزارت مسکن و توسعه‌گران است تا طرحی اقتصادی و الزام‌آور تدوین شود.
دژآگاه سیاست‌های یارانه‌ای نادرست را مانع اصلی دانست، زیرا یارانه به کالا (مانند سوخت) به‌جای افراد، مصرف‌گرایی را ترویج می‌کند و از بهره‌وری انرژی می‌کاهد. او مثال می‌زند که ارزان‌تر بودن سوخت از آب، به‌جای کمک به مردم، به هدررفت منابع منجر شده و پیشنهاد می‌دهد یارانه‌ها به افراد اختصاص یابد، هرچند این امر به دلیل کاهش اعتماد عمومی و تورم مزمن، چالش‌برانگیز است. دژآگاه بر اهمیت عایق‌های مناسب در ساختمان‌ها تاکید می‌کند، زیرا عایق‌کاری موثر می‌تواند مصرف انرژی را در مراحل ساخت و بهره‌برداری به‌طور چشم‌گیری کاهش دهد. او به نمونه‌های موفق در کشورهایی مانند آلمان و امارات اشاره کرد که با استفاده از پنل‌های خورشیدی و عایق‌های پیشرفته، استانداردهای انرژی‌صفر را پیاده‌سازی کرده‌اند و گفت: در ایران، به‌رغم پتانسیل بالای انرژی خورشیدی، کوتاهی‌های گذشته باعث عقب‌ماندگی شده، اما حمایت‌های اخیر دولت نویدبخش است.
دژآگاه پیشنهاد می‌دهد که تشویق‌های حاکمیتی، مانند معافیت‌های مالیاتی یا یارانه برای نصب پنل‌های خورشیدی، می‌تواند انگیزه‌ای برای توسعه‌گران ایجاد کند. او همچنین به تغییر سبک زندگی نسل جدید اشاره کرده و معتقد است آپارتمان‌های کوچک با مشاعات گسترده و خدمات هتلینگ، که امکانات رفاهی را در خود ساختمان فراهم می‌کنند، می‌توانند مصرف انرژی را کاهش دهند. این مدل، با کاهش نیاز به سفرهای شهری، به کاهش ترافیک و آلودگی نیز کمک می‌کند.
طراحی برای مخاطرات چندگانه
در ادامه محمدرضا اسلامی، استاد گروه عمران دانشگاه پلی‌تکنیک کالیفرنیا بر توانمندی مهندسان ایرانی در مقایسه با همتایان ژاپنی و آمریکایی تاکید می‌کند و با اشاره به وجود بیش از ۵۷۰هزار مهندس عمران در ایران، چالش اشتغال را مطرح کرده و صادرات خدمات مهندسی را راه‌حل می‌داند. او با استناد به سند ۲۰۱۵ سازمان ملل در سندای ژاپن، طراحی سازه‌ها برای مخاطرات چندگانه (زلزله، سونامی، آتش و انفجار) را ضرورتی جهانی معرفی می‌کند. اسلامی تاکید دارد که سازه‌های مقاوم در برابر زلزله با هزینه‌ای حدود ۳ درصد قابل تقویت برای مقاومت در برابر انفجار هستند، به‌ویژه با تمرکز بر اتصالات و شیشه‌های مقاوم. او با اشاره به دانش پیشرفته در طراحی زلزله، لزوم مدل‌سازی دقیق برای انفجار و آتش را مطرح کرده و خواستار رویکردی جامع برای افزایش تاب‌آوری سازه‌ها در برابر مخاطرات چندگانه می‌شود.
چالش‌های اقتصاد مسکن و تاب‌آوری
سپس محمدرضا علوی، مدیرعامل گروه توسعه شهری لوتوس به چالش‌های اقتصاد مسکن ایران و نبود بسترهای شفاف برای سرمایه‌گذاری مولد اشاره می‌کند. او معتقد است که اقتصاد مسکن، فارغ از تاثیرات جنگ، در شرایط مطلوبی نیست و به دلیل عدم ثبات سیاسی و سواد عمومی پایین، رفتارهای هیجانی و گله‌ای در بازار مشاهده می‌شود.
علوی تاکید دارد که دولت راه‌حل‌های مشخصی برای جذب سرمایه‌گذاران ارائه نکرده و بازارهایی مانند سهام و ارز به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب، گزینه‌های قابل اعتمادی نیستند. این وضعیت سرمایه‌ها را به سمت ساخت‌وساز سوق داده، مشابه تجربه دهه‌های ۷۰ و ۸۰ که با دلارهای نفتی رونق گرفت، اما تصمیمات اشتباه به کاهش معاملات تجاری منجر شد. او به اشباع بازار مسکن در برخی مناطق تهران و ناهمخوانی عرضه و تقاضا اشاره کرده و هشدار می‌دهد که بلندمرتبه‌سازی بدون توجه به نیاز بازار، هزینه‌ها را پوشش نمی‌دهد. علوی با اشاره به کاهش تقاضا، اختلال در زنجیره تامین و مشکلات نیروی انسانی، بر لزوم برنامه‌ریزی برای افزایش تاب‌آوری صنعت ساختمان تاکید می‌کند. او معتقد است بدون تدبیر درست، این صنعت با بحران‌های عمیق‌تری مواجه خواهد شد.
تاثیر تحریم‌ها و راهکارهای پایداری
در بخش ژئوپلیتیک، دژآگاه به تاثیر تحریم‌ها بر صنعت ساختمان اشاره کرد که مانع دسترسی به فناوری‌های پیشرفته انرژی و افزایش هزینه‌ها شده است. او رفع تحریم‌ها را مطالبه‌ای عمومی دانست که می‌تواند ارتباط ایران با بازارهای جهانی را بهبود بخشد و امکان واردات فناوری‌های سبز را فراهم کند. با این‌حال او تاکید دارد که صنعت ساختمان باید مستقل از این چالش‌ها، بر ایمنی و پایداری تمرکز کند. دژآگاه از تجربه تاریخی یزد به‌عنوان نمونه‌ای از مدیریت بهینه منابع در گذشته یاد می‌کند،
جایی که ایرانیان با قنات‌ها و معماری سنتی، مصرف انرژی را به حداقل می‌رساندند. در مقابل، او از فرهنگ «تازه به دوران رسیدگی» پس از درآمدهای نفتی انتقاد می‌کند که به هدررفت منابع منجر شده است. دژآگاه خواستار بازگشت به این فرهنگ بهره‌وری شد و پیشنهاد داد که با همکاری دانشگاه و صنعت، طرح‌های عملی برای ساختمان‌های سبز تدوین شود. این طرح‌ها باید اقتصادی، قابل اجرا و متناسب با نیازهای نسل جدید باشند تا ضمن کاهش مصرف انرژی، کیفیت زندگی را ارتقا دهند.
