«بی‌نظمی ترامپی» هند را به سوی چین سوق داده است؛
هم‌آغوشی فیل و اژدها
«دیوید پیرسون» و «الکس تراوللی» در گزارش دیروز دوشنبه برای نیویورک‌تایمز نوشتند، این موضوع به کاهش تنش‌ها بین چین و هند که در سال‌های اخیر افزایش یافته بود، شتاب جدیدی بخشیده است. این بهبود روابط به‌طور جدی در اکتبر گذشته آغاز شد، زمانی که شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین در اجلاس اقتصادهای نوظهور در کازان (روسیه) با نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند دیدار کرد. از آن زمان، دو کشور سفرهای رسمی خود را افزایش داده و در مورد کاهش موانع تجاری و جابه‌جایی مردم گفت‌وگو کرده‌اند. «مانوج کوالرامانی»، رئیس مطالعات هند و اقیانوسیه در موسسه تاکشاشیلا در بنگلور گفت: «من فرض می‌کنم که برخی از مردم در پکن وقتی به مسائل تجاری بین هند و ایالات متحده نگاه می‌کنند، به قول معروف دشمن شاد می‌شوند. از بین رفتن اعتماد سیاسی بین دهلی نو و واشنگتن به نفع پکن است.»
مطمئنا، هنوز هم اختلافات زیادی بین این دو غول آسیایی وجود دارد. این شامل کنترل مرز مشترک ۲۱۰۰ مایلی؛ صمیمیت چین با دشمن هند یعنی پاکستان و جاه‌طلبی هند برای جذب تولیدکنندگان چندملیتی است که سعی در کاهش وابستگی خود به چین داشته‌اند. دیدار ماه اکتبر بین مودی و شی، اولین دیداری است که این دو رهبر از زمان اجلاس سال ۲۰۱۹ در هند - یک سال قبل از آنکه روابطشان پس از یک درگیری مرگبار در مرز هیمالیا بین نیروهای چینی و هندی به تیرگی گراید- حضوری صحبت کردند. از زمان مذاکرات روسیه، دو کشور (چین و هند) محدودیت‌های ویزای مسافرتی را کاهش داده و در تلاشند تا پروازهای مستقیم را از سر بگیرند. در ماه ژوئن، پکن به زائران هندی اجازه داد تا از اماکن مقدس در تبت بازدید کنند. «راندهیر جایسوال»، سخنگوی وزارت امور خارجه هند، هفته گذشته گفت که چین و هند در حال مذاکره برای بازگشایی سه پست تجاری در امتداد مرز کوهستانی خود هستند.
«وانگ یی»، دیپلمات ارشد چین دیروز دوشنبه برای جدیدترین دور مذاکرات در مورد مسائل مرزی وارد هند شود. این اولین باری بود که وانگ در بیش از سه سال گذشته از هند بازدید می‌کرد. در همین ماه (اوت)، مودی برای اولین بار پس از هفت سال برای شرکت در نشست امنیت منطقه‌ای در شهر تیانجین در شمال شرقی چین به این کشور سفر خواهد کرد. شی و پوتین نیز در این نشست حضور خواهند داشت. این نشست سه رهبر را که با ایالات متحده اختلاف‌نظر (به درجات مختلف) دارند، گرد هم خواهد آورد. دولت مودی همچنین مراقب بوده که خشم مردم هند را از نحوه کمک چین به ارتش پاکستان در جریان درگیری با نیروهای هندی در ماه مه - که نشانه‌ای از تعهد دهلی نو به بهبود روابط با پکن است – برنیانگیزد.
«ویجی گوخاله»، سفیر سابق هند در پکن، در مقاله‌ای در روزنامه «تایمز آو ایندیا» نوشت که چین و هند هنوز منافع ناهمگن زیادی دارند. اما او افزود که چین به‌عنوان منبع سرمایه و فناوری و به‌عنوان شریکی در مبارزه با تغییرات اقلیمی به هند و سایر کشورهای در حال توسعه، یک عامل تعادل حیاتی در برابر «بی‌نظمی ترامپی» ارائه داده است. گوخاله نوشت: «چین در حال حاضر بهتر از هر زمان دیگری در پنج سال گذشته به نظر می‌رسد.» تحلیلگران می‌گویند پکن با خوش‌بینی محتاطانه‌ای به موضع دوستانه‌تر هند واکنش نشان داده و این احتمال را در نظر گرفته است که این تغییر رویکرد می‌تواند صرفا یک بازی برای مقابله با دولت ترامپ باشد. اوایل امسال، شی خواستار روابطی شد که شبیه به یک «تانگوی هماهنگ اژدها و فیل» باشد؛ اشاره‌ای به موجودات نمادین دو کشور. با وجود این ژست، چین همچنان با ساخت جاده‌ها، شبکه‌های ریلی و روستاهای جدید که می‌توانند در خدمت ارتش چین نیز باشند، به تقویت مرز خود با هند ادامه می‌دهد.
به نوشته «پیرسون- تراوللی»، گزارشگران نیویورک تایمز، این دو قدرت همچنین برای نفوذ در سراسر اقیانوس هند، آبراه حیاتی برای «ابتکار کمربند و جاده» پکن، یک پروژه زیرساختی جهانی که برای تعمیق شبکه‌های زنجیره تامین چین در نظر گرفته شده است، رقابت می‌کنند. یکی از بزرگ‌ترین عوامل تنش با هند از دیدگاه چین، این سوءظن است که دهلی نو سیاست خارجی تاریخی غیرمتعهد خود را رها می‌کند تا بیشتر در حوزه نفوذ واشنگتن قرار گیرد. پکن به «گروه دفاعی کواد» اشاره می‌کند که چهار دموکراسی بزرگ - هند، ایالات متحده، ژاپن و استرالیا - را برای مقابله با افزایش قدرت نظامی چین گرد هم می‌آورد. یک مقام هندی گفت که برگزاری نشست بعدی رهبران «کواد» که قرار است اواخر امسال در هند برگزار شود، به این بستگی دارد که آیا دولت ترامپ و دهلی نو می‌توانند اختلافات تجاری خود را اصلاح کرده و اعتماد را بازسازی کنند یا خیر؟
رسانه‌های دولتی چین از تنش‌های بین ایالات متحده و هند ابراز خوشحالی کرده‌اند. گلوبال‌تایمز، یک روزنامه متعلق به حزب کمونیست چین نوشت که سفر مودی به چین نشانه‌ای از شکست واشنگتن در جلب نظر دهلی برای «مهار» پکن است. این روزنامه نوشت: «چین و هند همسایه هستند و فهرست حوزه‌هایی که می‌توانند در آنها همکاری کنند، طولانی است.» تحلیلگران می‌گویند، اگر مقامات هندی می‌خواهند روابط خود را با چین بهبود بخشند، باید این کار را با شرایط پکن انجام دهند. این به معنای باز کردن بیشتر درهای هند به روی شرکت‌ها و سرمایه‌گذاری‌های چینی و ادامه کاهش محدودیت‌های ویزا برای بازرگانان چینی است. هند مانع از تاسیس کارخانه‌های خودروسازی چینی BYD شده و برنامه‌های چینی مانند TikTok را ممنوع کرده است.
«لین مین‌وانگ»، متخصص روابط چین با آسیای جنوبی در دانشگاه فودان شانگهای گفت: «اگر هند به دنبال بهبود روابط خود با چین باشد، چین از آن استقبال می‌کند. با این حال، چین برای تطبیق با موضع به اصطلاح دیپلماتیک هند، امتیازات یا فداکاری‌های قابل‌توجهی نخواهد کرد.» لین افزود که چین از منافع ملی خود، حتی آنهایی که دهلی نو را بیشتر آزار می‌دهند، مانند حمایت نزدیک پکن از پاکستان، کوتاه نخواهد آمد. دیگر تحلیلگران گفتند که مودی پیش از این نیز پس از اعتماد بیش از حد به شی، ضربه خورده است. لین گفت: «رویکرد فعلی هند در درجه اول ناشی از محاسبات استراتژیک است. با توجه به روابط رو به وخامت دهلی با ایالات متحده، این کشور برخی ژست‌های چین‌دوست را اتخاذ کرده است. من معتقدم که طرف چینی حداقل این تحولات را با احتیاط ارزیابی خواهد کرد.»
