«دنیای‌اقتصاد» تاثیر دیدار پوتین و ترامپ بر پرونده هسته‌ای ایران را بررسی کرد؛
راه «اسنپ‌بک» از اوکراین می‌گذرد؟
پرسش محوری اما این است که با فرض توافق روسیه و اوکراین، تاثیرات کوتاه‌مدت این متغیر بر اسنپ‌بک چه خواهد بود؟ در همین ارتباط، سعید خطیب‌زاده، معاون وزیر امور خارجه و رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران، در گفت‌وگو با تلویزیون «آ خبر» ترکیه، درباره اینکه اخیرا مذاکرات استانبول بین ایران و کشورهای تروئیکا برگزار شد و آیا قرار است دور جدیدی برگزار شود، با بیان اینکه در استانبول به‌نظر مذاکرات صمیمانه و دوستانه‌ای داشتیم و در‌عین‌حال، گفت‌وگوهای بسیار مستقیمی در مورد موضوعات مورد توجه و دغدغه مشترک انجام گرفت، تاکید کرد: «ما تصمیم گرفتیم که ادامه دهیم.» گفت‌وگوهای اخیر ایران و اروپا در استانبول عمدتا بر سر اسنپ‌بک یا مکانیسم ماشه بود و به نظر می‌رسد در دور بعدی هم این مساله با جدیت بیشتری دنبال خواهد شد.
پیشنهاد نصری به جامعه جهانی
برگزاری نشست اخیر استانبول و آمادگی تهران برای شروع دور جدیدی از مذاکرات با اروپا در حالی است که وزرای سه کشور اروپایی بریتانیا، فرانسه و آلمان اخیرا در نامه‌ای نوشتند که اگر ایران تا پایان اوت ۲۰۲۵ مایل به دستیابی به یک راه‌حل دیپلماتیک نباشد یا از فرصت تمدید استفاده نکند، تروئیکای اروپا آماده فعال‌سازی مکانیسم ماشه و بازگشت خودکار تحریم‌هاست. در واقع آنها همچنان تلاش دارند با زبان تهدید ایران را پای میز مذاکره بنشانند؛ آن هم در شرایطی که تهران آمادگی خود را برای مذاکره با غرب البته با ذکر شروطی بارها اعلام کرده است.
رضا نصری، کارشناس مسائل بین‌الملل، در واکنش به این نامه در شبکه اجتماعی ایکس راهکارهایی را با هدف عدم تحقق چنین شرایطی ارائه کرد و نوشت: «روسیه، چین، کشورهای گروه بریکس، سازمان همکاری اسلامی (OIC) و تمامی سازمان‌های مستقل و منطقه‌ای متعهد به حمایت از حقوق بین‌الملل، باید متحد شوند و در برابر تلاش تروئیکای اروپایی (آلمان، فرانسه و بریتانیا) برای اعمال مجدد تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران از طریق مکانیسم موسوم به «بازگشت سریع تحریم‌ها» مقاومت کنند.» وی افزود: «از امروز باید از این کشورها خواسته شود تا با صدور بیانیه‌های رسمی، هرگونه قطعنامه‌ای در این زمینه را باطل، بی‌اعتبار و فاقد اثر حقوقی اعلام کنند؛ چرا که خودِ گروه تروئیکای اروپایی نقض‌کننده آشکار برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت بوده‌اند. همچنین تغییرات بنیادین ناشی از تجاوز خارجی، شرایط را دگرگون ساخته است.»
نصری با بیان اینکه تمام ادعاهای تروئیکای اروپایی بر پیش‌فرض‌های حقوقی نادرست استوار است و تحریف آشکار تاریخ معاصر است که هم‌اکنون در برابر چشمان ما در حال وقوع است، خاطرنشان کرد: «ادعای پایبندی گروه تروئیکای اروپایی به برجام، ادعایی پوچ است، زیرا این گروه نه‌تنها در جبران این خسارت کوتاهی کرد، بلکه با سیاست «فشار حداکثری» آمریکا همراه شد و توازن توافق بر‌اساس تعهدات متقابل را بر هم زد. ادعای آنها مبنی بر «عدم پایبندی عامدانه ایران» نادیده گرفتن بند ۳۶ برجام است که به‌صراحت اجازه می‌دهد در صورت عدم پایبندی طرف دیگر، هر یک از اعضا بتوانند «تعهدات خود تحت این توافق را به‌طور کامل یا جزئی متوقف کنند». اقدامات تدریجی ایران از مه ۲۰۱۹ دقیقا یک پاسخ قانونی برای وادار کردن طرف‌های مقابل به اجرای تعهدات لغو تحریم‌ها بود که گروه تروئیکای اروپایی هرگز به آن عمل نکرد.»
وی تاکید کرد: «اکنون بر عهده جامعه بین‌المللی است که با صدایی واحد، این سوءاستفاده را محکوم کند.» همزمان با تهدیدهای تروئیکای اروپا، مقامات ایرانی از جمله سید‌عباس عراقچی، وزیر خارجه، بارها اعلام کرده‌اند که این سه کشور اروپایی به‌دلایلی اصلا صلاحیت به‌کارگیری اسنپ‌بک را ندارند. وزیر خارجه ایران شامگاه پنج‌شنبه با حضور در برنامه «جریان» شبکه یک گفت: «الان اروپایی‌ها تا ۲۸ مهر فرصت دارند اسنپ‌بک کنند، اما از نظر ما آنها به‌خاطر مواضعشان ازجمله تاکید بر غنی‌سازی صفر که در برجام حق غنی‌سازی ایران به رسمیت شناخته شده است، صلاحیت صحبت و به‌کارگیری هیچ بخشی از برجام از جمله اسنپ‌بک را ندارند.» همچنین وزیر خارجه از شکل گرفتن یک چالش حقوقی بین ایران و اروپا صحبت کرد و افزود که چین و روسیه با ما مواضع یکسانی دارند.
فرصت صلح اوکراین برای ایران؟
همزمان با تلاش‌های تهران برای رفع مشکل ماشه و اختلافاتش با کشورهای اروپایی، جمعه‌شب در آلاسکا دیداری مهم بین دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین، روسای جمهوری آمریکا و روسیه، برگزار شد. دیداری که برخی انتظار داشتند در همان ابتدا به نتایج مهمی در مورد جنگ اوکراین نایل شود، اما بدون دستیابی به توافقی برای آتش‌بس به پایان رسید. هرچند ترامپ می‌گوید در نشست روز جمعه در آلاسکا پیشرفت‌هایی حاصل شده است. بعد از پایان نشست، دونالد ترامپ و ولادیمیر پوتین، هیچ‌کدام به سوالات خبرنگاران پاسخ ندادند. رئیس‌جمهور آمریکا قرار است روز دوشنبه میزبان رئیس‌جمهور اوکراین در کاخ سفید باشد. ترامپ می‌گوید: «اگر همه‌چیز خوب پیش برود، بعدا ما جلسه‌ای با رئیس‌جمهور پوتین، ترتیب خواهیم داد. این می‌تواند جان میلیون‌ها نفر را نجات دهد.»
حال با تصور اینکه مذاکرات آمریکا و روسیه و اوکراین به‌خوبی پیش برود و به توافق صلح دست پیدا کنند، با توجه به اینکه یکی از معضلات و مشکلات اصلی در روابط ایران و اتحادیه اروپا به‌ویژه تروئیکای اروپایی مساله جنگ اوکراین و ادعای حمایت ایران از روسیه در بحبوحه این جنگ بوده است، این پرسش شکل می‌گیرد که آیا صلح اوکراین می‌تواند بر پیشبرد و پیشرفت مسائل بین تهران و بروکسل نیز تاثیر مثبت بگذارد؟
پکن و مسکو به کمک ایران می‌آیند؟
علیرضا ثمودی، کارشناس مسائل بین‌الملل، در پاسخ به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» با اشاره به اینکه هنوز بحث توافق بین آمریکا و روسیه بر سر صلح اوکراین قطعی نشده است، گفت: «حتی اگر توافقی هم حاصل شود ارتباط چندانی به پرونده ایران و غرب ندارد.»
ثمودی با اشاره به اینکه طرف ایرانی استدلال می‌کند چون کشورهای اروپایی به تعهدات خود در برجام پایبند نبوده‌اند، صلاحیت به‌کارگیری مکانیسم اسنپ‌بک را ندارند، ادامه داد: «الان بسیار مهم است که روسیه و چین نیز از این استدلال حمایت کنند و بتوانند مانع از فعال شدن ماشه شوند.»
به گفته این کارشناس، در‌حال‌حاضر مباحث بین ایران و تروئیکای اروپا از مباحث حقوقی فراتر رفته و بحث‌های سیاسی را شامل می‌شود. لذا اگر انگیزه و اراده سیاسی فعال کردن ماشه را داشته باشند، حتما این کار را خواهند کرد مگر آنکه پکن و مسکو کاملا پشت ایران قرار بگیرند. وی افزود: «البته کمک احتمالی روسیه و چین را باید با در نظر گرفتن شرایط فعلی و شرایط احتمالی در آینده برآورد کرد.»
ثمودی معتقد است که بهترین راهکار برای حل موضوع ایران و غرب و حتی بحث ماشه، توافق تهران و واشنگتن است. حتی کشورهای اروپایی بعد از نشست استانبول گفتند که ما دو شرط برای ادامه مذاکرات داریم؛ نخست همکاری ایران و آژانس و سپس مذاکرات ایران و آمریکا. این بدان معناست که اروپایی‌ها بازیگر تاثیرگذاری در پرونده هسته‌ای ایران نیستند و اگر مذاکرات با آمریکا پیش برود، احتمالا مکانیسم ماشه نیز فعال نخواهد شد.
