«دنیایاقتصاد» در گفتوگو با موافقان و منتقدان، ایده وفاق دولت چهاردهم را بررسی کرد؛
یک‌سال با سیاست داخلی دولت
«هر روز یک مصیبت جدید نازل می‌شود و ما هم بدجور گرفتاریم.» این توصیف مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور از یک‌سال حضورش در ساختمان پاستور است. روزی که نامزدی‌اش را برای ریاست‌جمهوری اعلام کرد و برای رفع بحران‌ها و ابرچالش‌ها پا به عرصه انتخابات گذاشت؛ اما بازی سیاست و تحولات منطقه چالش‌های ریاست‌جمهوری‌اش را صد چندان کرد؛ آن‌قدر که او روز پنج‌شنبه در جریان سفرش به استان زنجان با اشاره به مشکلات گسترده کشور، با صراحت آنچه را که پشت سر گذاشته و پیش رویش قرار گرفته است، این‌گونه توصیف کرد: «این‌طور نیست که دولت با بحران مواجه نباشد. هر روز یک مصیبت جدید نازل می‌شود و ما هم بدجور گرفتاریم. اما این بهانه‌ای نمی‌شود برای دست برداشتن از تلاش، ما تا آخر ایستاده‌ایم و کنار مردم خواهیم ماند.»
مسعود پزشکیان در حالی روز 7مرداد ماه کلید ساختمان ریاست‌جمهوری درخیابان پاستور را تحویل گرفت که دولت سیزدهم با شهادت ابراهیم رئیسی ناتمام مانده بود و از همین رو او پس از پیروزی در انتخاباتی زودهنگام جامه نمایندگی مردم تبریز در مجلس شورای اسلامی را از تن درآورد و به جای آن ردای ریاست جمهوری پوشید. با این حال مسیری که او در یک‌سال گذشته پشت سر گذاشته، پر از چالش درعرصه‌های مختلف بوده است. به گفته‌اش، او وارث مشکلات دولت‌های گذشته است، همان مشکلاتی که حالا باید تا پایان ریاست‌جمهوری‌اش یک به یک یا حل کند یا حل‌نشده برای دولت بعدی به ارث بگذارد. شاید برای همین بود که تفألش به قرآن کریم در بدو ورود به ساختمان ریاست‌جمهوری برایش بد آمد و او را به‌رغم توضیح دیگران درمورد معنی این تفأل نگران کرد. نگاهی به آنچه در یک‌سال گذشته در عرصه سیاست داخلی گذشته، دفتری است از آنچه پزشکیان توانست به نتیجه برساند و آنچه که هنوز برای به سرانجام رساندن آنها راهی سخت در پیش دارد.
از «برای ایران» تا «دولت وفاق ملی»
پزشکیان با شعار «برای ایران» تایید صلاحیتش ازسوی شورای نگهبان را در شبکه اجتماعی ایکس رسانه‌ای کرد. او کمی بعدتر دولت چهاردهم را ابتدا «دولت وحدت ملی» و درادامه «دولت وفاق ملی» نام نهاد؛ ایده‌ای که اگرچه با استقبال سیاسیون مواجه شد، اما به تدریج با معرفی برخی افراد برای پست‌هایی همچون وزارت و استانداری‌ها از سوی چهره‌های سیاسی منتسب به جریان اصلاحات و اصولگرایان میانه‌رو مورد نقد قرار گرفت.
در کنار این انتقادات پزشکیان گام‌های مثبتی را برای حضور اهل تسنن در دولتش برداشته و حتی اولین فرماندار زن اهل سنت را انتخاب کرده است که با واکنش‌های مثبتی روبه‌روشده است. جدا از واکنش‌ها به انتخاب استانداران، معرفی برخی چهرهای اصولگرا برای حضور در کابینه چهاردهم هم با انتقادات بسیاری همراه بوده است. برخی حتی پزشکیان را نسبت به تکرار تجربه دولت حسن روحانی برای انتخاب رحمانی فضلی برای پست وزارت کشور زنهار داده‌اند.
اما این انتقادات سر دیگری هم دارد. آنها که طی یک سال گذشته از انتصاب محمدجعفر قائم‌پناه به‌عنوان معاون اجرایی رئیس‌جمهور، انتصاب فاطمه مهاجرانی سخنگوی دولت، انتصاب محمدجواد ظریف به‌عنوان معاونت راهبردی رئیس‌جمهوری و شهرام دبیری معاون پارلمانی دولت چهاردهم انتقاد کرده‌اند. مجموعه این انتقادها تا اینجای کار به کنارگذاشتن ظریف از دولت و برکناری دبیری به‌خاطر تخلفش در سفر به قطب جنوب منجر شده است. با این حال پزشکیان از زمان آغاز به کارکمپین انتخاباتی‌اش که از تشکیل «دولت وحدت ملی»سخن گفت تا بعدکه «وفاق ملی» را جایگزین «دولت وحدت ملی»کرد تا امروز بارها بر رفع اختلافات بنیادین میان جریان‌های سیاسی تاکید داشته است. او هنوز هم بعد از یک‌سال معتقد است با دعوا نمی‌شود کشور را اداره کرد و خواستار ایجاد فضای وحدت و همراهی در میان گروه‌های مختلف است؛ هرچند که عملکرد مخالفانش نشان می‌دهد جاده وفاق برای آنها جاده یک‌طرفه است. از این منظر می‌توان گفت که دولت چهاردهم به‌رغم تلاش برای ایجاد وفاق ملی نتوانسته جریان رادیکال را با خود همراه کند.
برگ‌های برنده پزشکیان
اگرچه پزشکیان درعرصه سیاست داخلی نتوانسته وفاق ملی را که در سر داشته، دریک سال گذشته محقق کند، اما بررسی کارنامه‌اش درعرصه اجتماعی تا حدی موفق بوده است. ایستادگی مقابل اجرای قانون حجاب و پایان فعالیت گشت ارشاد، بازگشت استادان و دانشجویان اخراجی به دانشگاه‌ها و آزادی برخی زندانیان سیاسی را می‌توان از نقاط مثبت کارنامه کاری مسعود پزشکیان دریک سال گذشته دانست.
هرچند در این مدت جناح رادیکال تلاش داشته تا دولت چهاردهم را با برگزاری تجمعاتی وادار به اجرای قانون حجاب کند، اما صراحت رئیس دولت چهاردهم در اعلام عدم اجرای این قانون آنها را وادار به عقب‌نشینی کرده است. موافقان اجرای قانون حجاب در قالب تحصن‌هایی با حضور زنان حامی این قانون از اواخر سال۱۴۰۳ و اوایل امسال در تحصن‌هایی که به مدت حدود ۴۸ روز ادامه داشت، تمام تلاش خود را برای فشار بر دولت برای ابلاغ و اجرای قانون موسوم به «حجاب و عفاف» به‌کار بردند. اما در نهایت این قانون تا امروز با دستور شورای عالی امنیت ملی اجرا نشده است.
همزمان رئیس‌جمهور در سخنانی با بیان اینکه «قانون عفاف و حجاب را به این دلیل که برای مردم مشکل ایجاد می‌کند، نمی توانم اجرا کنم و مقابل مردم نخواهم ایستاد»، به‌طور جدی مقابل خواسته تحصن‌کنندگان ایستاده است. به این ترتیب می‌توان از عدم اجرای این قانون به‌عنوان یکی ازمهم‌ترین دستاوردهای دولت پزشکیان در یک‌سال گذشته در عرصه اجتماعی یاد کرد. به این موارد باید شنیده شدن صدای منتقدان رابه موفقیت‌های دولت چهاردهم در کارنامه کاری یک‌سالگی اش اضافه کرد. بازپس‌گیری «لایحه مقابله با انتشار محتوای خبری خلاف واقع در فضای مجازی» ازمجلس به دنبال انتقادهای گسترده از آن، نمونه شنیده شدن صدای مخالفان و برگ برنده‌ای است که دولت چهاردهم در یک‌سالگی‌اش رو کرده است.
در کنار این موضوع عملی شدن رفع حصر مهدی کروبی، کم شدن محدودیت‌های حصر برای میرحسین موسوی و زهرارهنورد، رفع محدودیت‌های سیدمحمد خاتمی برای سفر و اقدام برای حل مشکل پیوستن به FATF از طریق مجمع تشخیص مصلحت نظام را باید به دیگر موفقیت‌های پزشکیان درکارنامه کاری یک‌ساله شدن دولتش اضافه کرد. از سوی دیگر مسعود پزشکیان شاید تنها رئیس‌جمهوری باشد که موفق به تفویض اختیار به استانداران برای تمرکززدایی از پایتخت شده است. موضوعی که به گفته پزشکیان در دوران جنگ تحمیلی 12روزه کارآمدی خود را نشان داده است.
وعده‌ای که محقق نشد
با این حال دولت چهاردهم هنوز نتوانسته به بسیاری از وعده‌های انتخاباتی‌اش تا امروز عمل کند. رفع فیلترینگ یکی از همان وعده‌هاست که درکنار رفع تحریم‌ها و بهبود وضعیت اقتصادی همچنان حل‌نشده باقی مانده است. منتقدان بر این باورند که جنگ تحمیلی 12روزه حتی وضعیت اینترنت را فاجعه بارتر ازگذشته کرده است. آنها به قطع چند روزه اینترنت طی روزهای جنگ و ادامه قطعی جی‌پی‌اس‌ها که به دنبال آتش‌بس همچنان ادامه دارد، اشاره می‌کنند. فارغ از آن ادامه فیلتریوتیوب، شبکه‌های اجتماعی اینستاگرام، ایکس(توئیتر سابق)و تلگرام کاربران را از دولت چهاردهم ناامید کرده است. در این میان دولت دی‌ماه سال گذشته اقدام به رفع فیلتر واتس‌اپ و گوگل‌پلی کرده است که آن هم به گفته منتقدان نمی‌تواند چاره مشکلات استفاده مردم از فضای مجازی در کشور باشد.
موفقیت نسبی دولت در وفاق ملی
یک سال کم یا زیاد از عمر دولت پزشکیان می‌گذرد و در این مدت، ایشان و سایر مقامات دولتی با چالش‌ها و اتفاقات مهمی دست به گریبان بودند که مهم‌ترین آن جنگ تحمیلی ۱۲روزه بود. پزشکیان در ابتدای روزهای انتخابات و بعد از آن بیش از هر موضوعی بر مساله اتحاد ملی یا به قول خودشان وفاق تاکید داشته و امیدوار بودند که از طریق یک انسجام و وحدت داخلی یا به قولی ایجاد وفاق ملی می‌توانند مشکلات، چالش‌ها و سختی‌هایی را که مردم با آن مواجه هستند، کنار بزنند و حل کنند.
بنابراین اگر نیاز به قضاوتی درباره عملکرد دولت به‌صورت مختصر و خلاصه احساس شود، بهتر همین است که عملکرد دولت در رسیدن به این مهم ارزیابی شود. پزشکیان در ماه‌های ابتدایی ریاست‌جمهوری خود، توانست عملکرد خوبی را به نمایش بگذارد. او در انتخاب کابینه سعی کرد با عموم جریان‌های سیاسی و صاحب‌نظران و ارکان کشور مشورت و رایزنی داشته باشد و دقیقا به همین دلیل بود که اعضای کابینه پیشنهادی دولت وقت، تماما از سوی مجلس شورای اسلامی رای اعتماد گرفتند. فراموش نکنیم که مجلس امروز، عموما اصولگراست و این دستاورد برای دولت پزشکیان که بیشتر با جریان اصلاح‌طلبی قرابت دارد، بسیار مهم است؛ هرچند که ایشان بارها بر این نکته تاکید داشته که خودش اصلاح‌طلب نبوده و در هیچ حزبی عضویت نداشته است.
علاوه بر این، پزشکیان برخلاف ادوار گذشته هیچ‌گاه به سمت کنایه و طعنه و تخریب دیگران قدم برنداشته است. ما در این دولت تا امروز نشنیدم که بگوید دولت قبل چنان و چنین بود و من خرابه تحویل گرفتم و آبادانی تحویل خواهم داد یا امثالهم. قطعا وقتی دولت چنین رفتاری از خود نشان دهد، بدیهی است که مردم نیز کمتر دچار تنش‌های سیاسی شوند و به یک آرامش نسبی ولو هر چقدر کم برسند. از این نظر پر بیراه نخواهد بود، اگر بگوییم که وی –به قول علم فیزیک- دمای دستگاه را کاهش داد و نگذاشت سیستم به نقطه جوش و تغییر حالت برسد. البته این به معنای حل شدن تمام مشکلات کشور و مردم نیست و دولت باید برای رسیدن به این اهداف تلاش کند. دولت باید وعده‌های انتخاباتی خود را همواره در نظر داشته باشد و با صداقت و صراحت به سمت آن گام بردارد.
* فعال سیاسی اصلاح‌طلب
انسجام امروز، متفاوت از وفاق است
ارزیابی عملکرد دولت، آن هم در شرایطی که فقط یک سال از عمرش گذشته شاید یک ارزیابی دقیق و جامع نباشد؛ به ویژه آنکه دولت کنونی به شکلی غیرمنتظره بعد از شهادت ابراهیم رئیسی تشکیل شد و در همین دوره یک‌ساله نیز یک جنگ را تجربه کرد. قطعا هرکدام از این اتفاقات می‌تواند قابل بحث و بررسی باشند، ولی به هیچ عنوان نمی‌تواند یک عذر یا توجیه در عملکرد دولت تلقی شوند.
پزشکیان در ابتدای کار خود بیش از هر چیزی اعتقاد داشتند که کشور نیازمند یک وفاق ملی است که همگی نیز به این گزاره مانند ایشان اعتقاد داریم، ولی نکته مهم این بود که ما به یک تعریف واحد و مشخص از مساله وفاق نرسیدیم. ایشان به قول خودشان می‌خواستند از تمام ظرفیت‌ها و سلایق برای اداره کشور در جهت حل مشکلات جامعه بهره ببرند؛ ولی عملا جریان اصلاح‌طلبی که جریان سیاسی نزدیک به ایشان بود، اجازه چنین هدفی را نداد؛ چیدمان کابینه و نیروهای دولت مصداق همین ادعاست. در این میان بروز جنگ تحمیلی ۱۲روزه با تمام حواشی بین‌المللی و سیاسی و نظامی یک دستاورد مهم اجتماعی برای کشور به همراه داشت و آن اتحاد و همدلی ملی بود؛ یک اتحاد که نه با محوریت دولت بلکه حول محور نظام و رهبری که اتفاقا جنسی متفاوت با وفاق مورد نظر دولت دارد. البته هنوز فرصت برای تقویت وفاق و اتحاد برای دولت وجود دارد؛ دولت در عمر باقی‌مانده خود باید به‌صورت جدی و اساسی در جهت حل مشکلات مردم قدم بردارد.
ما هنوز درگیر ناترازی‌ها، تورم، مشکلات معیشتی و اقتصادی هستیم که بخش عمده آن با اصلاح نگاه‌ها و رویکردها و بهره‌گیری از مدیران و نیروهای نخبه و توانمند قابل حل است و دولت نباید از آن غافل بماند. امروز مردم بیش از هرچیزی خواستار حل مطالبات اقتصادی و معیشتی هستند و غفلت از این مهم، تبعات جدی و سنگینی برای دولت به همراه خواهد داشت.
* فعال سیاسی اصولگرا
رفتار سیاسی متمایز پزشکیان
دولت پزشکیان تنها دولتی است که نه تنها از جریان مخالف بلکه تمامی سلایق در بدنه دولت چه در سطوح وزارتخانه و چه در سطوح پایین‌تر استفاده کرده است. در حال حاضر در دولت وزرایی داریم که در انتخابات برای پزشکیان کار نکردند، اما با توجه به سلایق، تفکرات و سیاست‌هایی که رئیس‌جمهور داشتند، تشخیص دادند که این افراد می‌توانند در این وزارتخانه‌ها مفید باشند. یکی از مواردی که ایشان در بحث وفاق مطرح کرده بود استفاده از همه نیروهای کارآمد و متخصص سلایق مختلف سیاسی در بدنه دولت بود که این اتفاق افتاد. این در حالی است که در همه دولت‌های گذشته چنین رفتاری را شاهد نبودیم.
پیش از این هر رئیس‌جمهور با یک گروه خاصی تعامل داشت، اما ایشان به دنبال این است که از تمام سلایق سیاسی در دولت استفاده کند و اگر این اتفاق نیفتد، مطمئن مردم و کشور ضرر می‌کنند. رئیس‌جمهور با مردم نیز همراهی مثال زدنی دارد و به موضوعی که به مطالبات مردمی تبدیل می‌شود، اهمیت می‌دهد. در همین راستا در یک سال گذشته استادان اخراجی و دانشجویان اخراجی به دانشگاه بازگشتند. همچنین به‌دلیل اینکه در آزمون‌های استخدامی اعمال سلیقه شده بود، قوانین استخدامی را تغییر دادند.
سیاسیون، مخالفان و موافقان کسی به صداقت آقای رئیس‌جمهور شک ندارد و این صداقت باید در کشور نهادینه شود. از سوی دیگر در اتفاقات اخیر شاهد بودیم که رئیس‌جمهور تعامل خوبی را با نهادها و ارگان‌های غیردولتی داشتند. پزشکیان در تعامل با سایر قوا نیز بسیار خوب عمل کردند. بنابراین رئیس‌جمهور در یک سالی که از عمر دولت می‌گذرد، کارنامه مثبتی از خودشان ارائه دادند. افرادی که از عملکرد رئیس‌جمهور در زمینه وفاق ناراضی هستند، باید بنشینند و خواسته‌شان را بگویند تا ببینیم به چه میزان این خواسته منطبق بر شرایط مملکت است. به هر حال هر دولت برای خودش سیاست‌هایی دارد و نمی‌تواند خارج از چارچوب سیاست‌هایش فردی را انتخاب کند. هر کسی که می‌خواهد با دولت کار کند، باید خودش را با سیاست‌های دولت منطبق کند.
* نماینده اصلاح‌طلب مجلس
دولت فراجناحی نیست
مواضع و نوع نگاه پزشکیان چه در دوران نمایندگی و چه بعد از آن در دوران ریاست‌جمهوری مشخص است و جریانی که از ایشان حمایت کردند و کنار ایشان ماندند، تلاش می‌کنند برخی از درخواست‌هایی را که داشتند به دولت تحمیل کنند و آخرین آن استرداد لایحه مقابله با انتشار محتوای خلاف واقع بود. در بحث وفاق ملی ما نقدهایی به دولت داریم؛ اما وفاق ما با دولت بر اساس قانون اساسی است. وفاق به این مفهوم نیست که ما توقع داشته باشیم که دولت از همه گروه‌ها و جناح‌ها در مجموعه‌اش استفاده کند که قطعا این کار را نکرده و حتی بعضی از کسانی را که مساله‌دار هستند هم جذب کردند. آنچه مهم است اینکه خروجی مثبت باشد و دولت بر مدار قانون و قولی که برای اجرای برنامه هفتم داده عمل کند. یک نفر از ستاد جلیلی در وزارتخانه‌ها حضور ندارند. کسانی که در دولت پزشکیان هستند یا از تفکر ایشان یا رفقایشان هستند؛ اما اکثر وزرا افراد قابل قبولی هستند. ما هم توقعی نداریم و هر کسی که به دولت پزشکیان می‌آید، باید به گفتمان ایشان اعتقاد داشته باشد. این‌طور نیست که دولت یک شرکت تعاونی باشد که همه گروه‌ها را بتوانند بیاورند. این دولت از کسانی که به تفکر خودش نزدیک بودند، استفاده کرده است و غیر از وزرای امنیتی، اطلاعاتی و دفاعی سایر وزرا تقریبا همه کسانی هستند که به تفکر وی نزدیکند.
یکی از نقاط مثبت پزشکیان توجه به برنامه هفتم توسعه بود که به‌رغم نقص‌هایی که دارد یک نقشه راه و مسیر تعریف کرده و دستگاه‌های مختلف را موظف کرده که تکالیفشان را از برنامه هفتم را استخراج کنند. همچنین در این دولت زمینه‌ای فراهم شده که دیپلماسی و میدان در کنار هم و مکمل هم عمل می‌کنند. در بحث اصلاح ساختاری بودجه اخیرا آقای رئیس‌جمهور ۷پیشنهاد خاص را مطرح کردند که مباحث بسیاری مهمی است. اما در این دولت احتکار‌ها و خطاها را گسترده می‌بینیم و شاهد افزایش شدید قیمت برنج و مشکلاتی در زمینه تغذیه‌ای مردم پیش آمد و رئیس‌جمهور باید مراقبت بیشتری کنند تا سفره مردم کوچک‌تر نشود.
* نماینده اصولگرای مجلس
