زمینه ایجاد تحول
بخشی از طرح جدید موسوم به راهبرد تاب‌آوری آبی اروپاست؛ تلاشی برای بازگرداندن منبعی حیاتی که در سال‌های اخیر تحت‌تاثیر آلودگی، خشکسالی و تخریب محیط‌زیست رو به زوال گذاشته است.
چرا این راهبرد اهمیت دارد؟
اتحادیه اروپا پیامی روشن می‌فرستد: لازم است نگاه ما به آب تغییر کند. اروپا باید برای شرایطی جدید در مصرف آب آماده شود. براساس آمار آژانس محیط‌زیست اروپا، بیش از یک‌سوم جمعیت اتحادیه اروپا با کم‌آبی روبه‌رو هستند. حتی مناطقی مانند برلین که تاکنون با چنین بحرانی مواجه نبودند، اکنون در آستانه تنش شدید آبی قرار دارند.
آلمان نیز یکی از کشورهایی است که به‌طور مستقل راهبردی برای سازگاری زیرساخت‌های آبی خود با تغییرات اقلیمی تدوین کرده است. با وجود شدت بحران و مزایای بالقوه مقابله با آن، در حوزه آب همچنان در سراسر اقتصاد جهانی این موضوع به میزان کافی مورد توجه و سرمایه‌گذاری قرار نگرفته است. تورستن کورت، رئیس جهانی بخش طبیعت در BCG، می‌گوید: «آب سال‌هاست که بدیهی انگاشته شده؛ درحالی‌که منبعی بی‌قیمت است، همواره کمتر از ارزش واقعی‌اش قیمت‌گذاری شده است.» گزارش اخیر این موسسه تاکید دارد که قیمت‌گذاری نادرست موجب شده بازار آب از رفتار مسوولانه، تخصیص هوشمندانه امکانات و سرمایه‌گذاری اصولی دور بماند.
آب؛ فرصت سرمایه‌گذاری آینده؟
سازگار‌سازی با تغییر اقلیم و تاب‌آوری محیطی به‌سرعت در حال تبدیل‌شدن به یک فرصت سرمایه‌گذاری چند‌تریلیون‌دلاری برای بخش خصوصی است.
در این میان، آب جایگاه ویژه‌ای دارد و به‌خصوص در قالب همکاری‌های فرابخشی می‌تواند به راه‌حل‌های مشترک و پایدار دست یابد، نه اینکه تنها یک بخش بار بحران را بر دوش بکشد. نقش فناوری نیز چشمگیر است. استفاده از هوش مصنوعی و ابزارهای تحلیلی می‌تواند به چرخش آب کمک کند: از پیش‌بینی مصرف و بازیافت آب در مراکز ورزشی گرفته تا بهینه‌سازی آبیاری کشاورزی از طریق تحلیل رطوبت خاک. همچنین مدل‌سازی داده‌محور شبکه‌های آبی می‌تواند تخصیص و حتی قیمت‌گذاری دینامیک آب را برای کاربران مختلف امکان‌پذیر کند.
بااین‌حال، کارشناسان تاکید می‌کنند فناوری به‌تنهایی کافی نیست. باید منابع طبیعی تامین‌کننده آب، مانند تالاب‌ها، رودخانه‌ها و سفره‌های زیرزمینی نیز محافظت شوند.
گام بعدی برای دولت‌ها و سرمایه‌گذاران چیست؟
در ادامه برخی پیشنهادهای عملی برای حرکت در مسیر جدید آمده است:
تدوین راهبردهای محلی تاب‌آوری آبی: چون بحران آب ماهیتی منطقه‌ای دارد، بهره‌گیری از دانش بومی مانند شیوه‌های سنتی آبیاری و برداشت آب باران می‌تواند موثر باشد؛ به‌ویژه در ترکیب با فناوری‌های نوین مانند کشت مقاوم به خشکی یا بازیافت آب خاکستری.
بازنگری در نظام قیمت‌گذاری آب: مدل‌هایی مانند تعرفه‌های متغیر یا پلکانی می‌توانند ضمن تضمین دسترسی عمومی، به مدیریت تقاضا نیز کمک کنند. ابزارهایی مانند «چارچوب ارزش آب» BCG می‌توانند تصویری دقیق‌تر از ریسک و بازده سرمایه‌گذاری در حوزه آب ارائه دهند.
افزایش نوآوری و سرمایه‌گذاری در فناوری: شبکه‌های هوشمند، سیستم‌های مدیریت مبتنی‌بر هوش مصنوعی، و روش‌های نوین نمک‌زدایی و تصفیه فاضلاب از جمله حوزه‌های جذاب برای سرمایه‌گذاری هستند.
فناوری اطلاعات و موسسات مالی نیز می‌توانند در مقیاس‌پذیری این راه‌حل‌ها نقش کلیدی ایفا کنند.
توسعه مدل‌های تامین مالی مشارکتی: نمونه‌هایی مانند صندوق‌های آب که در آن ذی‌نفعان پایین‌دست (شهرها، شرکت‌ها، شرکت‌های خدمات‌رسان) برای حفاظت از منابع آب بالادست سرمایه‌گذاری می‌کنند، نشان‌دهنده
اثربخشی مدل‌های تامین مالی مبتکرانه و مشارکتی هستند.
* کارشناس مدیریت یکپارچه منابع آب
