رئیس سازمان محیط زیست درباره تهدیدهای زیست‌محیطی هشدار داد
مرز میان بهره‌وری و بهره‌کشی
شینا انصاری معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در پانزدهمین رویداد جامع معدن و صنایع معدنی حضور یافت و بر نقش پررنگ معادن و فعالیت‌های معدنی در حفاظت از محیط زیست تاکید کرد. او ضمن ابراز نگرانی از ابرچالش‌هایی که در حال حاضر محیط زیست ایران را تهدید می‌کند، سال‌ها بی‌توجهی به مقوله توسعه پایدار را عامل اصلی چالش‌های امروز دانست. محیط زیست و توجه به آن، یکی از ارکان اصلی توسعه در جهان و به‌ویژه در کشور ماست. از دست رفتن تنوع زیستی، انباشت آلاینده‌ها، تخریب عرصه‌های طبیعی، محدودیت منابع و ناترازی انرژی از جمله مشکلاتی هستند که در نتیجه سال‌ها بی‌توجهی به محیط زیست شکل گرفته‌اند.
در حال حاضر نیاز داریم که صنایع و به‌ویژه صنایع معدنی، به محیط زیست به‌عنوان یک اصل توسعه‌ای نگاه کنند. به‌رغم کم‌لطفی‌هایی که طی سال‌ها به محیط زیست شده، ایران همچنان به تنوع زیستی غنی در جهان شناخته می‌شود. از نظر تنوع زیستی، ایران ۸ هزار و ۱۰۰ گونه گیاهی دارد که یک‌سوم این گونه‌ها در دنیا انحصاری و یگانه هستند. همچنین تعداد ۲ هزار و ۳۶۲ گونه مهره‌دار و ۳۵ هزار بی‌مهره در کشور ما زندگی می‌کنند. هر یک از این گونه‌ها به کیفیت محیط زیست ما کمک می‌کنند و نابودی هر یک از این گونه‌ها به بقای سایر جانداران آسیب می‌زند و تعادل محیط را از بین می‌برد.
فعالیت معادن در مناطق حفاظت شده
انصاری در راستای نشان دادن نقش پررنگ معادن در حفظ محیط زیست گفت:« گونه‌های حیات وحش غنی، نقاط داغ تنوع زیستی و کریدورهای حیات وحشی در کشور وجود دارند که در محدوده فعالیت‌های معدنی قرار دارند. ۱۲ درصد از عرصه سرزمینی ایران جزو مناطق حفاظت شده است که شامل منطقه حفاظت‌شده، پارک‌های ملی و مناطق شکار ممنوع و آثار طبیعی-ملی می‌شود. مقداری که با توجه به کنوانسیون تنوع زیستی باید حدود ۳۰ درصد از عرصه‌های سرزمینی باشد. اما در همین ۱۲ درصد که تحت نظر سازمان حفاظت محیط زیست است و محل زیست گونه‌های متنوعی است که باید محافظت شوند؛ ۶۴۰ معدن فعال وجود دارد. موضوع اصلی چرایی یا منع فعالیت این معادن نیست، بلکه توجه این معادن به الزامات زیست محیطی است.
در ایران بالغ بر ۷۰ گونه داریم که در لیست گونه‌های در معرض خطر انقراض جهانی قرار دارند. فعالیت‌های معدنی که شامل فعالیت‌های باطله‌برداری، استخراج مواد معدنی و دیگر فعالیت‌ها می‌شود، در طی دهه‌های گذشته منجر به ورود بیش از ۴۰میلیارد تن سنگ باطله و بیش از ۸میلیارد تن باطله‌های فرایندی معدنی به عرصه‌های طبیعی کشور شده است. در سه دهه اخیر بیش از ۵ مورد شکست در سدهای باطله داشتیم که باعث آلودگی شدید در مناطق شده است. از دیگر پیامدهای بهره‌برداری غیر اصولی از معادن می‌توان به آلودگی ناشی از زهاب‌های اسیدی، آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی، آلودگی خاک که در نتیجه نشت از سدهای باطله رخ داده، آلودگی هوا و نشت ترکیبات آلاینده مانند ترکیبات جیوه به محیط است. تمامی این پیامدها یادآور این اصل است که لازم است در کنار بهره‌برداری به موضوع بازسازی و احیا نیز توجه شود. معادن باید در کنار بهره‌برداری از طبیعت، برنامه‌ای برای بازسازی و احیا نیز داشته باشند، اما بسیاری از معادن متروکه، به‌ویژه معادن فلزی، عامل اصلی انتشار آلودگی و آسیب به محیط اطراف هستند. باید میان بهره‌برداری و بهره‌کشی از طبیعت مرزی قائل شد و با توجه به مقوله توسعه پایدار، به حفظ منابع طبیعی و انتقال آنها به نسل بعدی اهتمام ورزید.»
پیش‌شرط‌های توسعه پایدار
شینا انصاری در راستای حرکت به سمت مدیریت سبز به ۴ نکته اشاره کرد:
نخست توجه به وضعیت جوامع بومی و محلی و حقوق آنها در فعالیت‌های معدنی: متاسفانه بسیاری از فعالیت‌ها و سرمایه‌گذاری‌هایی که در حوزه معادن صورت می‌گیرد و نحوه مواجهه آنها با جوامع محلی در راستای بی‌توجهی به حقوق ذاتی و قانونی جوامع محلی است. این مساله می‌تواند با ایجاد تعارضات زیستی، چالش‌های فرهنگی و اجتماعی ایجاد کند و در ادامه آثار زیست محیطی مخربی نیز با خود به همراه داشته باشد.
موضوع دوم رعایت ضوابط و الزامات محیط زیستی در جریان فعالیت‌های معدنی: به‌رغم تاکید اسناد بالادستی محیط زیستی مانند قانون هوای پاک، قانون حفاظت از خاک و ماده ۱۶ آیین‌نامه اجرایی قانون اصلاح معادن، همچنان رعایت ضوابط در حد معیارها و استانداردهای ملی در وضعیت نامناسبی قرار دارد.
موضوع سوم وجود یک استراتژی و برنامه کلی است؛ سازمان حفاظت محیط زیست سالانه به درخواست وزارت صمت برای حدود ۴ تا ۱۵ هزار تن باتریهای اسقاطی مجوز واردات صادر می‌کند. از طرفی دیگر وزارت صمت نسبت به مطالعه، اکتشاف و صدور مجور بهره‌برداری از معادن سرب و روی اقدام می‌کند و این در حالی است که در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد معادن سرب و روی در کشور به صدور کنسانتره به خارج می‌پردازند. موضوعی که باید به آن توجه شود این است که ما نباید اجازه دهیم که برای بازیابی، بازیافت و یا پرعیارسازی مواد معدنی، از محیط زیست سرزمین ما هزینه شود. این موارد مصداق‌هایی هستند که نشان می‌دهند ما استراتژی و برنامه مشخصی برای سیاست‌های خود نداریم. در حال حاضر سازمان حفاظت محیط زیست از هر ۱۰ طرحی که برای بررسی پروژه‌ها و ارزیابی اثرات محیط زیستی دریافت می‌کند، ۷ طرح به طرح‌های معدنی مرتبط است. این موضوع از اوایل دهه ۹۰ تاکنون تداوم داشته است که نشان‌دهنده اهمیت مباحث محیط زیستی در صنایع معدنی است.
در نهایت موضوع آخر استفاده از فناری‌های نوین در فرآیند اکتشاف، بهره‌برداری و فرآوری مواد معدنی: رویکرد ما باید گذر از روش‌های سنتی به روش‌های نوین و فناوری‌محور باشد؛ به گونه‌ای که کمترین آسیب و اثر منفی به محیط زیست وارد شود.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست تاکید کرد که لازم است معادن در فعالیت‌های خود پس از الزام به قواعد و استانداردهای زیست‌محیطی، به مسوولیت اجتماعی نیز توجه داشته باشند. به گفته ایشان در یک ماه اخیر آیین‌نامه مسوولیت‌های اجتماعی نیز از طرف دولت چهاردهم به معادن ابلاغ شده است که اهمیت این موضوع را دوچندان می‌کند.
در پایان نیز شینا انصاری بار دیگر بر لزوم توجه به برنامه‌های بازسازی و احیا، ایجاد استراتژی‌های بلندمدت در بهره‌برداری از منابع و ذخایر معدنی در کشور، بازنگری سیاست‌های معدنی و به‌کارگیری فناری‌های نوین در اکتشاف، بهره‌برداری و فرآوری مواد معدنی تاکید کرد و از فعالان این حوزه درخواست کرد که به این موارد توجه بیشتری داشته باشند. هدف سازمان محیط زیست پیشگیری از تخریب، بهبود توانایی‌های بهره‌برداری و توانمندسازی ذی‌نفعان برای مشارکت موثر در اقتصاد کشور است و طبیعتا فعالیت‌های معدنی به‌عنوان یکی از چرخ‌های ماشین توسعه باید تداوم داشته باشند. تاکید سازمان‌بر همسو بودن و سازگاری این فعالیت‌ها با محیط زیست است و تقویت همکاری‌ها، پایبندی به اخلاق توسعه و مسوولیت‌پذیری در قبال محیط زیست می‌تواند به توسعه پایدار منجر شود.
