وزیر نفت ادعای سرگردانی ۴۰میلیون بشکه نفت ایران روی آب را رد کرد؛
نفت در کانون جنگ روایت‌ها
در این میان، برخی رسانه‌های خارجی با استناد به منابعی چون شرکت‌های ردیابی نفتکش‌ها و تحلیلگران بازار انرژی، ادعا کرده‌اند که ایران در پی کاهش تقاضای چین و فشارهای ناشی از تحریم و جنگ، با چالش در فروش نفت مواجه شده و اکنون بیش از ۴۰میلیون بشکه نفت در تانکرهای شناور روی آب انباشته شده است؛ نفتی که به گفته آنها، نه مشتری قطعی دارد و نه مقصد مشخص. این ادعا که در قالب تحلیل‌های منتشرشده در رسانه‌هایی چون بلومبرگ و موسسه Platts وابسته به S&P Global مطرح شده، سعی دارد تصویر کشوری را نشان دهد که در پی فشارهای خارجی و محدودیت‌های داخلی، دیگر قادر به فروش موثر تولیدات نفتی خود نیست و به ناچار، به انبار کردن نفت روی دریا روی آورده است.
چنین تصویری، اگرچه برای بازارهای بین‌المللی می‌تواند حامل پیام‌های اقتصادی و روانی خاصی باشد، اما در فضای داخلی ایران با واکنشی سریع، قاطع و شفاف از سوی وزارت نفت مواجه شد. در نخستین واکنش رسمی، وزیر نفت ایران، محسن پاک‌نژاد، این ادعاها را به‌طور کامل رد کرد و با لحنی قاطع گفت: «اساسا نفتی که نتوانیم بفروشیم، نداریم.»
این اظهارنظر نه‌تنها یک تکذیب ساده، بلکه پاسخی معنادار به فضای رسانه‌ای شکل‌گرفته در غرب بود؛ پاسخی که تلاش دارد بر موضع برتر ایران در میدان نبرد انرژی تاکید کند و نشان دهد که به‌رغم تحریم‌های سنگین، تنش‌های امنیتی و رقابت‌های پنهان، صادرات نفت ایران همچنان ادامه دارد و نظام تصمیم‌گیری انرژی در کشور، با هوشمندی و انعطاف‌پذیری در حال مدیریت شرایط پیچیده کنونی است. در واقع، پیام غیرمستقیم این واکنش، یادآوری این واقعیت به جامعه جهانی است که ایران، بازیگر ساده‌ای در بازار نفت نیست و با استفاده از ابزارهایی همچون ناوگان شناور، تنوع در خریداران، تاکتیک‌های صادراتی و راهبردهای ژئوپلیتیک، توانسته صادرات نفت را حتی در اوج بحران هم تداوم بخشد.
رسانه‌های غربی چه می‌گویند؟
در گزارش‌های منتشرشده از سوی موسسه Platts وابسته به S&P Global Commodity Insights و همچنین خبرگزاری بلومبرگ، ادعا شده که بیش از ۴۰میلیون بشکه نفت ایران در حال حاضر در تانکرهای شناور بدون خریدار نهایی ذخیره شده‌اند. این رسانه‌ها با استناد به داده‌های شرکت‌های ردیابی کشتی مانند Vortexa و Kpler، ادعا کرده اند که ۳۶ نفتکش حامل نفت ایران در نقاط مختلف از جمله سواحل چین، سنگاپور و خلیج فارس پراکنده‌اند و از آن به‌عنوان نشانه‌ای از کاهش توان فروش نفت ایران در پی تحریم‌ها و کاهش تقاضای چین یاد کرده‌اند.
این گزارش‌ها همچنین مدعی‌اند که ایران برای جلوگیری از تاثیر تحولات جنگی بر فروش نفت، محموله‌های خود را به شرق آسیا نزدیک‌تر کرده تا در صورت نیاز، سریع‌تر تحویل مشتریان چینی شوند. با این حال، منابع رسمی ایران تاکید دارند که این تحرکات به‌معنای انبار کردن بی‌هدف نفت نیست، بلکه بخشی از سیاست‌های انعطاف‌پذیر صادرات در شرایط بحرانی است.
صادرات در شرایط جنگ
بر اساس داده‌های منتشرشده توسط شرکت Kpler، ایران در هفته جاری توانسته روزانه ۲میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه نفت خام صادر کند که این میزان، بالاترین سطح صادرات در پنج هفته اخیر به‌شمار می‌رود. این در حالی است که ایران درگیر یک درگیری مسلحانه مستقیم با اسرائیل است و برخی از زیرساخت‌های انرژی دو کشور هدف حملات موشکی قرار گرفته‌اند؛ از جمله پالایشگاه حیفا در اسرائیل و تاسیسات میدان گازی پارس جنوبی در ایران. نکته قابل‌توجه این است که پایانه نفتی کلیدی ایران، یعنی جزیره خارگ، تاکنون از این حملات در امان مانده و بارگیری نفت بدون وقفه ادامه یافته است.
این موضوع نشان می‌دهد که به‌رغم تنش‌های نظامی و تحریم‌های بین‌المللی، ایران توانسته زیرساخت‌های حیاتی صادرات خود را ایمن و فعال نگه دارد. تحلیل‌های شرکت Kpler نشان می‌دهد که ایران، تمامی بارگیری‌های نفت خام را به اسکله شرقی جزیره خارگ منتقل کرده و اسکله غربی که در موقعیت جغرافیایی بازتری قرار دارد، برای چند روز متوالی بلااستفاده باقی مانده است. به گفته همایون فلک‌شایی، مدیر تحلیل نفت خام در Kpler، این اقدام نشان می‌دهد که شرکت ملی نفت ایران (NIOC) احتمالا اسکله شرقی را از نظر امنیتی کم‌خطرتر ارزیابی کرده است. از سوی دیگر، ۱۶ نفتکش ایرانی در حال حاضر در نقاط مختلف خلیج فارس مستقر هستند و هر بار تنها یک نفتکش برای بارگیری به اسکله نزدیک می‌شود، که نشان از مدیریت دقیق و مرحله‌ای در فرآیند صادرات نفت در شرایط جنگی دارد.
روایت Vortexa از شناورهای ایرانی
بر اساس گزارش شرکت تحلیل بازار Vortexa، ایران در هفته‌های اخیر بخشی از نفت موجود در شناورهای خود را به سواحل چین نزدیک کرده است. به گفته اما لی، تحلیلگر ارشد بازار چین در Vortexa، حدود ۱۰ نفتکش حامل ۸میلیون بشکه نفت ایرانی در حال حاضر مستقیما در نزدیکی بنادر چین لنگر انداخته‌اند، درحالی‌که ۲۰میلیون بشکه دیگر در منطقه سنگاپور باقی مانده‌اند و حدود ۱۲میلیون بشکه دیگر در خلیج فارس حضور داشته‌اند که موقعیت فعلی آنها دقیقا مشخص نیست. Vortexa تاکید می‌کند که این تحرکات به معنای بحران در فروش نیست، بلکه تاکتیکی برای مدیریت ریسک‌های ژئوپلیتیک و تسهیل تحویل فوری به مشتریان در شرایط بحرانی است.
پاسخ صریح وزیر نفت
در مقابل این تحلیل‌ها و داده‌ها، وزیر نفت ایران با لحنی صریح و بی‌پرده تاکید کرده که روایت‌های ارائه‌شده از سوی رسانه‌های غربی نه دقیق هستند و نه واقع‌گرایانه. به‌گفته پاک‌نژاد، «اگر گاهی بار را جابه‌جا یا در محل خاصی نگه می‌داریم، این یک تصمیم استراتژیک است، نه نتیجه ناتوانی در فروش.» او این تحلیل‌ها را بخشی از تلاش‌های رسانه‌ای برای القای ناتوانی ایران در حوزه انرژی دانست و تاکید کرد که سیاست نفتی کشور بر اساس شرایط بازار و با هدف حفظ منافع ملی طراحی و اجرا می‌شود.
واقعیت یا روایت‌سازی؟
در مجموع، هرچند داده‌های ماهواره‌ای و اطلاعات ردیابی کشتی‌ها نشانه‌هایی از تحرکات نفتکش‌های ایرانی ارائه می‌دهند، اما تفسیر این داده‌ها لزوما به معنای بحران یا مازاد نفت نیست. آنچه مشخص است، ایران با هوشیاری و تطبیق‌پذیری در حال حفظ جریان صادرات نفت خود حتی در میانه یک درگیری نظامی جدی است. از سوی دیگر، اظهارات قاطع وزیر نفت و ثبات در آمار صادرات، نشان می‌دهد که ایران همچنان توانسته ابزارهای مدیریت صادرات نفت را در اختیار داشته باشد و ادعاهایی مانند انباشت ۴۰میلیون بشکه نفت بدون مشتری، نه‌تنها اغراق‌آمیز بلکه از نگاه مقامات رسمی، اساسا نادرست است.
«نفتی که نفروشیم، نداریم.» این جمله کوتاه و قاطع، نه‌فقط پاسخ به رسانه‌ها، بلکه بیانیه‌ای سیاسی و اقتصادی از سوی بالاترین مقام نفتی کشور در مواجه با جنگ، تحریم و رسانه است.
