مساله پدافند غیرعامل
این پروتکل، بر لزوم انجام اقدامات معین به‌منظور دفاع از غیرنظامیان و تضمین محافظت از آنان در زمان جنگ دلالت داشت. بر این اساس، کشورهای مختلف جهان به‌منظور تامین محافظت از شهروندان خود در برابر انواع بلایای طبیعی و انسان‌ساز، روش‌های مختلفی را به‌تناسب دیدگاه غالب در زمینه مقابله غیرعامل با بحران، نوع بحران و امکانات در دسترس به کار می‌گیرند. در ایران هم سازمان پدافند غیرعامل از سال ۱۳۸۲ به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های نیروهای مسلح تشکیل و برای این مجموعه، اهداف ستادی و عملیاتی پیش‌بینی و تعیین‌شده است.
سازمان‌دهی، طرح‌ریزی، هدایت و راهبری عملیات پدافندی مقابله با تهدیدات نوین دشمن، هدایت و راهبری مقابله با تهدیدات نوین سایبری، زیستی، پرتوی، شیمیایی و اقتصادی ازجمله این اهداف عملیاتی سازمان پدافند غیرعامل در ایران است.
پدافند غیرعامل باهدف افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب‌پذیری، تداوم فعالیت‌های ضروری، تسهیل مدیریت بحران، ارتقای پایداری ملی در برابر انواع تهدید و خطرات طبیعی و جنگ پیش‌بینی می‌شود. درواقع پدافند غیرعامل یک الزام برای همه کشورها در شرایط عادی و در دوران خطر است و همه کشورها متناسب با شرایطی که در آن قرار دارند ، نسبت به زمینه‌های پدافندی خود برنامه‌ریزی کرده و آماده می‌شوند. به عبارتی، پدافند غیرعامل همان مرحله پیشگیری از هر نوع بحران و خطر محسوب شده و وظایفی که برای آن پیش‌بینی‌شده، در همین قالب قرار می‌گیرد.
پدافند غیرعامل در ایران ، سابقه زیادی ندارد. مساله اساسی این است که موضوع پدافند غیرعامل، بخصوص در صنایع اصلی و حیاتی و نقاط حساس کشور پذیرفته‌شده و فعال هستند؛ اما هنوز در مقابله با انواع تهدیدهای جدید، می‌توانند آسیب‌پذیر باشند، ازاین‌رو به‌روزرسانی و تجهیز بر اساس نیازها اهمیت زیادی دارد.
پدافند غیرعامل یا دفاع غیرعامل به مجموعه اقداماتی گفته می‌شود که لزوما به معنی به‌کارگیری جنگ‌افزار و تسلیحات نیست؛ اما با اجرای آن می‌توان از خسارات مالی به تجهیزات و تاسیسات حیاتی، حساس و مهم نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیری کرد. موضوع پدافند غیرعامل به‌عکس دفاع عامل که باید نیروهای نظامی دخالت داشته باشند، به همراهی تمام نهادها، نیروها، سازمان‌ها، صنایع و حتی مردم عادی نیاز دارد. پدافند غیرعامل در حال حاضر به‌عنوان یک راهکار بسیار مهم در استراتژی دفاعی و سیاسی یک کشور مدنظر قرار دارد. داشتن پدافند غیرعامل قوی، نشان‌دهنده آمادگی برای دفاع عامل است و نشان می‌دهد یک کشور، علاوه بر آمادگی در برابر انواع حوادث طبیعی و رخدادهای پیش‌بینی‌نشده طبیعی، در برابر انواع تحریکات و تهدیدهای نظامی هم آمادگی لازم را دارد. با این تعریف، کلان‌شهرها و مناطق شهری پرجمعیت نیز برای هر نوع تهدیدی آماده می‌شوند که این آمادگی، همان برگ برنده استراتژیک در معادلات بین‌المللی است.
چالش‌های پدافند غیرعامل در ایران شامل نبود زیرساخت‌های مناسب، کمبود آگاهی در میان مردم، هزینه‌های اجرایی، و عدم توجه کافی به این موضوع است. این چالش‌ها بر روی ارتقای ایمنی، تاب‌آوری و آمادگی جامعه در برابر تهدیدات تأثیر منفی می‌گذارند.
نبود زیرساخت‌های مناسب، عدم وجود ساختمان‌های مقاوم، نبود سیستم‌های هشدار دهی مناسب، عدم وجود فضاهای ایمن، کمبود آگاهی در میان مردم، عدم آگاهی از خطرات، عدم آگاهی از اقدامات پیشگیرانه، عدم آموزش در زمینه پدافند غیرعامل، هزینه‌های بالای زیرساخت‌ها، هزینه‌های آموزشی، هزینه‌های نگهداری،عدم توجه کافی در برنامه‌ریزی شهری، عدم توجه کافی در سیاست‌گذاری‌ها و عدم توجه کافی در رسانه‌ها فقط بخش کوچکی از چالش‌های موجود بر سر راه اجرای پدافند غیرعامل در ایران و کلان‌شهرهاست.
با توجه به این چالش‌ها، لازم است که اقدامات اساسی در زمینه پدافند غیرعامل انجام شود، تا ایمنی، تاب‌آوری و آمادگی جامعه در برابر تهدیدات ارتقا یابد. این اقدامات شامل توسعه زیرساخت‌های مناسب، افزایش آگاهی در میان مردم، کاهش هزینه‌های اجرایی، و توجه بیشتر به پدافند غیرعامل در برنامه‌ریزی شهری، سیاست‌گذاری‌ها و رسانه‌ها است.
