سفره‌های آب زیرزمینی در پایتخت افغانستان تا سال۲۰۳۰ به پایان خواهد رسید؛
پایان خشک کابل؟
«روچی کومار» در گزارشی برای الجزیره نوشت، آیا مساله آب کابل در نقطه بحرانی قرار دارد و آیا مقامات افغان منابع و تخصص لازم برای رسیدگی به این موضوع را دارند؟ در این گزارش که در آوریل امسال منتشر شد، آمده است که سطح سفره‌های آب زیرزمینی کابل در دهه گذشته ۲۵ تا ۳۰متر (۸۲ تا ۹۸فوت) کاهش یافته است و استخراج آب سالانه ۴۴میلیون متر مکعب (۱۵۵۳فوت مکعب) بیش از میزان تغذیه طبیعی آن است.
طبق این گزارش، اگر روند فعلی ادامه یابد، سفره‌های آب زیرزمینی کابل تا سال۲۰۳۰ خشک خواهند شد و تهدیدی برای پایتخت افغانستان محسوب می‌شوند. این گزارش می‌گوید که این امر می‌تواند باعث آوارگی حدود ۳میلیون نفر از ساکنان افغانستان شود. در این گزارش آمده است که یونیسف پیش‌بینی کرده است که تقریبا نیمی از چاه‌های زیرزمینی کابل، منبع اصلی آب آشامیدنی ساکنان، در حال حاضر خشک شده‌اند. این گزارش همچنین آلودگی گسترده آب را برجسته می‌کند. اعتقاد بر این است که تا ۸۰درصد از آب‌های زیرزمینی ناامن بوده و دارای سطوح بالای فاضلاب، آرسنیک و شوری هستند.
دلایل بحران؟
کارشناسان به ترکیبی از عوامل در پس این بحران اشاره می‌کنند: تغییرات اقلیمی، شکست در حکمرانی و افزایش فشار بر منابع موجود از جمله عوامل است آن هم درحالی‌که جمعیت کابل از کمتر از یک‌میلیون نفر در سال۲۰۰۱ به تقریبا ۶میلیون نفر در حال حاضر افزایش یافته است. دو دهه مداخله نظامی به رهبری ایالات متحده در افغانستان نیز در این بحران نقش داشته است؛ زیرا مردم بیشتری را مجبور به مهاجرت به کابل کرد؛ درحالی‌که حکمرانی در بقیه کشور نیز آسیب دید. «عاصم مایار»، متخصص مدیریت منابع آب و مدرس سابق دانشگاه پلی‌تکنیک کابل گفت: «این پیش‌بینی بر اساس شکاف فزاینده بین تغذیه آب‌های زیرزمینی و استخراج سالانه آب است. این روندها در سال‌های اخیر به‌طور مداوم مشاهده شده است و این پیش‌بینی را معتبر می‌سازند.» وی افزود: «این نشان‌دهنده بدترین سناریویی است که در صورت عدم مداخله موثر می‌تواند تا سال۲۰۳۰ محقق شود.»
«نجیب‌الله سدید»، محقق ارشد و عضو شبکه متخصصان آب و محیط زیست افغانستان گفت که تعیین جدول زمانی برای خشک شدن پایتخت غیرممکن است. اما او اذعان کرد که مشکلات آب کابل جدی است. او گفت: «هیچ‌کس نمی‌تواند ادعا کند که آخرین چاه چه زمانی خشک خواهد شد، اما آنچه می‌دانیم این است که با کاهش بیشتر سطح آب‌های زیرزمینی، ظرفیت سفره‌های آب زیرزمینی کمتر می‌شود. آب‌های زیرزمینی را مانند کاسه‌ای با آب رو به اتمام تصور کنید.» او گفت: «ما می‌دانیم که پایان نزدیک است.» بخش وسیعی از پایتخت افغانستان به چاه‌های زیرزمینی متکی است و با کاهش سطح آب، مردم به دنبال منابع آب، عمیق‌تر یا در مکان‌های مختلف حفاری می‌کنند.
طبق گزارش اوت۲۰۲۴ اداره ملی آمار، تقریبا ۳۱۰هزار چاه حفرشده در سراسر کشور وجود دارد. طبق گزارش « Mercy Corps»، تخمین زده می‌شود که نزدیک به ۱۲۰هزار چاه حفرشده بدون نظارت نیز در سراسر کابل وجود دارد. گزارش سازمان ملل متحد در سال۲۰۲۳ نشان داد که تقریبا ۴۹درصد از چاه‌های حفرشده در کابل خشک هستند؛ درحالی‌که برخی دیگر تنها با ۶۰درصد راندمان کار می‌کنند. مایار گفت که بحران آب، شکاف بین ثروتمندان و فقرای شهر را آشکار می‌کند. او گفت: «ساکنان ثروتمندتر می‌توانند چاه‌های عمیق‌تری حفر کنند که دسترسی فقیرترین‌ها را محدودتر می‌کند. این بحران ابتدا فقیرترین‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.»
«عبدالهادی اچکزی»، مدیر سازمان آموزش و توسعه حفاظت از محیط زیست، یک سازمان مردم‌نهاد مستقر در کابل در زمینه حفاظت از آب و هوا می‌گوید: «نشانه‌های این شکاف در صف‌های طولانی‌تر بیرون شیرهای آب عمومی یا آبگیرهای خصوصی مشهود است.» ساکنان فقیرتر که اغلب کودکان هستند، مجبورند دائما به دنبال منابع آب باشند. او گفت: «هر عصر، حتی اواخر شب، وقتی از محل کار به خانه برمی‌گردم، کودکان خردسالی را می‌بینم که با قوطی‌های کوچک در دست به دنبال آب می‌گردند... آنها ناامید به نظر می‌رسند و به جای درس خواندن یا یادگیری، برای جمع‌آوری آب برای خانه‌هایشان زندگی می‌کنند.»
سدید گفت، علاوه بر این، منابع آب کابل که از قبل هم رو به اتمام بود، توسط «بیش از ۵۰۰شرکت تولیدکننده آب آشامیدنی و معدنی» که در پایتخت فعالیت می‌کنند، مورد بهره‌برداری قرار گرفته است که همگی از آب‌های زیرزمینی کابل استفاده می‌کنند. طبق محاسبات سدید، «الکوزی» یک شرکت محبوب نوشابه‌سازی در افغانستان، به تنهایی نزدیک به یک‌میلیارد لیتر (۲۵۶میلیون گالن) آب در طول یک سال – ۲.۵میلیون لیتر (۶۶۰هزار گالن) در روز - استخراج می‌کند. سدید گفت که کابل همچنین بیش از ۴۰۰هکتار (۹۸۸۴ جریب) گلخانه برای پرورش سبزیجات دارد که طبق محاسبات او، سالانه ۴میلیارد لیتر (۱.۰۵میلیارد گالن) آب مصرف می‌کنند. او گفت: «لیست [نهادهایی که از آب کابل استفاده می‌کنند] طولانی است.»
کمبود آب با تغییرات اقلیمی تشدید شده است. سال‌های اخیر شاهد کاهش قابل توجه بارندگی در سراسر افغانستان بوده‌ایم. گزارش «Mercy Corps» اشاره می‌کند: «سه رودخانه - رودخانه کابل، رودخانه پغمان و رودخانه لوگر - که آب‌های زیرزمینی کابل را تامین می‌کنند، به‌شدت به برف و آب ذوب یخچال‌های طبیعی کوه‌های هندوکش وابسته هستند. با این حال، بین اکتبر ۲۰۲۳ تا ژانویه ۲۰۲۴، افغانستان در مقایسه با سال‌های گذشته، تنها ۴۵ تا ۶۰ درصد از میانگین بارندگی در اوج فصل زمستان را دریافت کرده است.» مایار، مدرس سابق دانشگاه پلی‌تکنیک کابل، گفت که اگرچه تعیین دقیق میزان بحران ناشی از تغییرات اقلیمی دشوار است، اما رویدادهای شدید آب و هوایی فقط به مشکلات کابل افزوده است. وی گفت: «رویدادهای مرتبط با آب و هوا مانند خشکسالی‌های مکرر، ذوب زودهنگام برف و کاهش بارش برف، به وضوح فرصت‌های تغذیه آب‌های زیرزمینی را کاهش داده است.» سدید نیز افزود: علاوه بر این، افزایش دمای هوا منجر به تبخیر بیشتر و افزایش مصرف آب کشاورزی شده است. درحالی‌که چندین استان در حال تجربه کم‌آبی هستند –به ویژه مناطق کشاورزی‌خیز- اما کابل همچنان به‌دلیل افزایش جمعیت، متحمل بیشترین آسیب شده است.
