«دنیای اقتصاد» زیان‌دهی هر یک از خودروهای تولیدی را بررسی کرد
کدام خودروها زیان‌ده‌تر هستند؟
اما در این میان کدام محصولات بیشترین زیان را به خودروسازان تحمیل کرده‌اند؟ برای پاسخ به این پرسش قیمت تمام شده و بهای فروش محصولات این خودروسازان را زیر ذره‌بین قرار داده‌ایم. بر این اساس گروه پژو با زیان ۱.۴ همتی در سه‌ماه اول سال همچنان در سرلیست خودروهای زیان‌ده کشور قرار دارد.
با افزایش رسمی قیمت خودرو که اوایل تیرماه امسال محقق شد انتظار می‌رفت که خودروسازان دست کم برای مدتی حداقل در خط تولید هماهنگی بیشتری در دخل و خرج خود داشته باشد اما گزارش خودروسازان به سازمان بورس که در سامانه کدال منتشر شده نشان می‌دهد هنوز هم بهای تمام شده تولید خودرو بیشتر از قیمت فروش آن است. این در حالی است که تولیدکنندگان خودرو کمتر از ۱۰سال گذشته تولید محصولات ابرزیان‌ده خود را متوقف کرده بودند. برای مثال تولید پژو پارس سال گذشته متوقف شد زیرا این خودرو زیان زیادی به ایران‌خودرو تحمیل می‌کرد.
بررسی این گزارش‌ها نشان می‌دهد که وضعیت دخل و خرج تولید به هیچ عنوان هماهنگی ندارد به طوری بین همه محصولات تولیدی ایران‌خودرو و سایپا تنها رانا و پراید وانت و آنچه ایران‌خودرو آنها را «سایر محصولات» می‌نامد سودده بوده‌‌اند و مابقی همه موجب تحمیل زیان به خودروسازان شده‌اند.
اما دو شرکت بزرگ تولیدکننده خودروی کشور از شیوه‌های دیگری این زیان را کاهش داده‌اند. سایپا این کار را با فروش محصولات وارداتی خود انجام داده و توانسته صورت‌های مالی خود را تا حدی بهبود ببخشد. ایران خودرو اما در شیوه‌ای کاملا متفاوت از فروش قطعات و لوازم برای نجات صورت سود و زیان خود بهره برده است. این موضوع نشان می‌دهد که تکیه صرف روی آمار سود و زیان خودروسازان تا چه اندازه می‌تواند گمراه‌کننده باشد چراکه بخش قابل‌توجهی از زیان از طرق راه‌های جانبی و نه فرآیند تولید خودرو جبران می‌شود. راه‌هایی که احتمالا تا زمان کوتاهی می‌توانند پاسخگوی مشکلات خودروسازان باشد و قطعا آیینه‌ای از خودروسازی کشور نیستند.
در مجموع، گزارش‌ها نشان می‌دهد که به‌رغم افزایش‌های قیمت رسمی، فاصله محسوس بین بهای تمام شده و قیمت فروش خودروها همچنان باقی است و تنها با بهره‌گیری از روش‌های جانبی نظیر فروش قطعات یا خودروهای وارداتی، شرکت‌ها توانسته‌اند زیان‌های خود را کاهش دهند. بنابراین، چالش اصلی صنعت خودرو کشور همچنان در ناکارآمدی در کنترل هزینه‌ها و ضعف در همسویی فرآیندهای تولید و قیمت‌گذاری دستوری است که اصلاحات ساختاری را ضروری می‌سازد.
جزئیات زیان‌دهی خودروها
برای بررسی میزان زیان‌دهی محصولات خودروسازان ابتدا سری به ایران‌خودرو می‌زنیم و بهای تمام شده و قیمت فروش هر کدام از تولیدات این شرکت را زیر ذره‌بین قرار می‌دهیم. ایران‌خودرویی‌ها طی بهار امسال بیشترین زیان خود را از محل تولید گروه پژو (که الان تنها پژو ۲۰۷ را از آن تولید می‌کند) متحمل شده‌اند به طوری که طی سه ماه ابتدایی سال تولید این خودرو ۱.۴ همت زیان به آبی‌پوشان جاده مخصوص تحمیل کرده است.
فروش هر پژو ۲۰۷ به طور میانگین ۵۲۰میلیون تومان برای خودروساز درآمد داشته است، با توجه به اینکه در سه‌ماه امسال ایران‌خودرو ۳۲ هزار و ۹۹۲ دستگاه از این خودرو را فروخته است، مجموع درآمد این شرکت از پژو ۲۰۷ در بهار امسال به ۱۷.۲ هزار‌میلیارد تومان می‌رسد اما در نقطه مقابل تولید هر دستگاه از این خودرو برای ایران‌خودرو ۵۶۳.۵میلیون تومان تمام شده و مجموع بهای تمام شده این تعداد پژو برای ایران‌خودرو ۱۸.۶ همت بوده است. بر این اساس تولید هر دستگاه پژو ۲۰۷ برای ایران خودرو ۴۳.۵میلیون تومان زیان دارد و کل زیان بهار امسال از محل تولید این خودرو حدود ۱.۴ همت بوده است.
تولید گروه سورن نیز برای ایران‌خودرو طی سه ماه اول سال بیش از یک همت زیان به همراه داشته است. ایران‌خودرو طی بهار امسال ۳۳ هزار و ۴۸۸ دستگاه سورن به فروش رسانده که درآمد این شرکت از هر دستگاه آن ۵۱۳.۷میلیون تومان بوده است. بنابراین مجموع درآمد ایران‌خودرو از تولید سورن حدود ۱۷.۲ همت بوده است.
با این حال هزینه‌ای که برای این تولید کرده به ۱۸.۲ همت می‌رسد. به عبارت دیگر تولید هر دستگاه سورن برای ایران‌خودرو ۵۴۳.۶میلیون تومان تمام شده اما قیمتی که آن را فروخته (تنها برای کارخانه بدون احتساب دیگر هزینه‌ها مانند حقوق دولتی) ۵۱۳.۷میلیون تومان بوده است . بنابراین تولید هر دستگاه سورن برای ایران‌خودرو ۲۹.۹میلیون تومان زیان به همراه داشته است.
محصول دیگر ایران‌خودرو یعنی دنا نیز به ازای هر دستگاه درآمد ۶۷۶میلیون تومانی برای این شرکت دارد، همچنین ایران‌خودرو از ابتدای امسال تا انتهای خردادماه ۱۸ هزار و ۳۱۲ دستگاه از این خودرو فروخته است. بر این اساس فروش این تعداد دنا توانسته ۱۲.۴ همت درآمد کسب کند. اما از طرف دیگر هزینه تولید این خودرو بیش از ۷۲۱میلیون تومان بوده و هزینه کل تولید بهار دنا به ۱۳.۲ همت می‌رسد. بنابراین تولید هر دستگاه دنا برای ایران خودرو ۴۵میلیون تومان زیان به همراه دارد و مجموع زیان ایران‌خودرو از تولید دنا در این مدت به ۸۲۸میلیارد تومان می‌رسد.
اما رانا از معدود محصولات سودده ایران خودرو طی سه ماه اول سال بوده است، گرچه این سود بسیار محدود بوده است. ایران‌خودرویی‌ها در این مدت زمان مجموعا ۹۷۰.۷میلیارد تومان از فروش این خودرو درآمد داشته‌اند، بهای تمام شده تولید هزار و ۹۰۷ دستگاه رانا در بهار امسال نیز ۹۵۵.۱میلیارد تومان بوده است.
بر این اساس تولید این تعداد رانا ۱۵.۶میلیارد تومان برای ایران‌خودرو سود به همراه داشته است. آبی‌پوشان جاده مخصوص از فروش هر دستگاه رانا ۵۰۹میلیون تومان درآمد کسب می‌کنند و برای تولید آن ۵۰۰.۸میلیون تومان هزینه کرده‌اند. بنابراین تولید و فروش هر دستگاه رانا برای ۸.۲میلیون تومان سود به همراه داشته است.
نکته عجیبی که در صورت مالی سه‌ماهه ایران‌خودرو می‌توان دید، زیان‌ده بودن محصول مونتاژی این شرکت یعنی هایما است. ایران‌خودرو در بهار امسال ۳ هزار و ۴۳۰ دستگاه هایما فروخته که هزینه مونتاژ آن برای شرکت به ۴.۸۶ همت رسیده است اما از طریق فروش آنها تنها ۳.۹همت درآمد کسب کرده است.
بنابراین این شرکت از محل مونتاژ و فروش هایماهای خود ۹۵۷.۵میلیارد تومان زیان داشته است. به عبارت دیگر درآمد ایران‌خودرو از فروش هر دستگاه از این محصول مونتاژی خود یک‌میلیارد و ۱۳۸میلیون تومان بوده اما هزینه تولید هر کدام از آنها یک‌میلیارد و ۴۱۷میلیون تومان بوده است.
ایران‌خودرو همچنین در بازه مورد بررسی از محل تولید و فروش تارا ۶۳۷.۹میلیارد تومان زیان کرده است. در بهار امسال بزرگ‌ترین خودروساز کشور ۱۸ هزار و ۱۸۴ دستگاه تارا فروخته که هزینه تولید آنها برای این شرکت ۱۲.۳ همت بوده است ولی کمتر از این مقدار یعنی ۱۱.۷ همت از فروش آنها درآمد کسب کرده است.
تولید هر دستگاه تارا برای ایران‌خودرو ۶۷۸.۸میلیون تومان تمام می‌شود اما درآمد این شرکت از فروش همان خودرو ۶۴۳.۷میلیون تومان است. بنابراین این فرآیند برای ایران‌خودرو به ازای هر دستگاه تارا معادل ۳۵.۱میلیون تومان زیان است. در آمار منتشر شده کدال برای محصولات ایران‌خودرو بخشی هم به نام «سایر محصولات» تعریف شده که بزرگ‌ترین خودروساز کشور از تولید و فروش آنها ۳۱.۵میلیارد تومان سود کرده است. درآمد فروش این محصولات ۲.۴۳ همت بوده و هزینه تمام شده تولیدشان نیز کمتر از ۲.۴همت بوده است.
تا اینجای کار ایران‌خودرو از تولید و فروش خودرو در سه‌ماه ابتدایی امسال زیان معادل ۴.۷۸همتی می‌داد اما زیان ناخالص ثبت شده برای این شرکت تنها ۲۸.۷میلیارد تومان است. می‌توان گفت ناجی ایران‌خودرو برای کاهش زیان نه تولید و فروش خودرو بلکه فروش قطعات و لوازم بوده است. به طوری که هزینه تمام شده این قطعات و لوازم برای ایران خودرو ۲۱.۴ همت بوده اما از آن ۲۶.۱ همت کسب درآمد کرده و توانسته سود ۴.۷ همتی را از آن کسب کند.
اما سری هم به سایپا بزنیم، دومین خودروساز بزرگ کشور سود ناخالص ۷۶۳میلیارد تومانی ثبت کرده است اما نگاهی به جزئیات سود و زبان این شرکت نشان می‌دهد که این سود به دلیل فروش خودروهای وارداتی سایپا ثبت شده و در بخش تولید این شرکت وضعیت مطلوبی از نظر صورت‌های سود و زیان ندارد. برای شروع وضعیت زیان‌دهی پرتیراژترین محصول سایپا یعنی خانواده X۲۰۰ یعنی تیبا، کوییک و سایپا را بررسی می‌کنیم. این شرکت در سه‌ماهه ابتدایی سال از محل فروش این محصولات خود حدود ۱۰.۱ همت درآمد داشته است اما برای تولید این خودروها ۱۰.۳ همت هزینه کرده است.
بنابراین طی بهار امسال تولید و فروش این گروه خودرویی ۲۵۴.۷میلیارد تومان برای سایپا زیان به همراه داشته است. سایپا در مدت زمان یاد شده ۳۱ هزار و ۴۲۰ دستگاه از این گروه خودرویی فروخته است، بنابراین هزینه تمام شده هر دستگاه از آن برای سایپا ۳۲۹.۳میلیون تومان بوده است اما درآمد فروش آن به ۳۲۱.۲میلیون تومان می‌رسد بنابراین هر دستگاه از خانواده X۲۰۰ به میزان ۸.۱میلیون تومان به دومین خودروساز بزرگ کشور زیان وارد کرده است.
شاهین، دیگر محصول سایپا برای این شرکت زیان‌ده بوده است. این شرکت از ابتدای سال جاری تا انتهای خرداد ماه، ۷هزار و ۹۶۲ دستگاه شاهین فروخته که از محل آن ۴.۶ همت کسب درآمد کرده است. اما هزینه تولید این تعداد از شاهین برای سایپا ۴.۹۶ همت بوده است. بنابراین نارنجی‌پوشان جاده مخصوص از محل تولید و فروش شاهین در ۳ماه اول سال ۳۵۵.۳میلیارد تومان زیان کرده‌اند.
از طرف دیگر درآمد سایپا از فروش هر دستگاه شاهین ۵۷۸میلیون تومان است اما هزینه تمام شده همین خودرو برای تولیدکننده ۶۲۲.۷میلیون تومان است. بر این اساس زیان فرآیند تولید و فروش این خودرو برای دومین خودروساز بزرگ کشور در بهار امسال ۴۴.۷میلیون تومان به ازای هر دستگاه بوده است.
اما تولید وانت پراید برای سایپا سودده است. به‌طوری که از محل فروش ۶ هزار و ۱۲۷ دستگاه از این وانت ۳۵۹.۵میلیارد تومان سود کسب کرده است. تولید این خودروها برای سایپا ۱.۵۷ همت هزینه داشته ولی توانسته از فروش آنها ۱.۹۳ همت کسب درآمد کند. این خودروساز بزرگ کشور از فروش هر پراید وانت ۳۱۵.۹میلیون تومان درآمد دارد و برای تولید آن نیز ۲۵۷.۲میلیون تومان هزینه کرده است، پس تولید و فروش هر دستگاه پراید وانت برای سایپا ۵۸.۷میلیون سود به همراه داشته است.
تنها با احتساب تولیدات سایپا این شرکت باید زیان ناخالص ۲۵۰.۵میلیارد تومانی می‌داشت اما ثبت سود ناخالص با احتساب وارداتی‌ها بوده است. فروش چانگان و تویوتا برای این شرکت به ترتیب ۸۹۲.۸ و ۱۲۰.۷میلیارد تومان سود به همراه داشته است.
