عرضه بورسی سوخت هواپیما؛ راهبردی برای تاب‌آوری در تحریم
آمار معاملات در رینگ بین‌الملل بورس انرژی از استقبال گسترده خریداران آسیای میانه حکایت دارد؛ موضوعی که در کنار توسعه زیرساخت‌ها و تکنولوژی پالایشی می‌تواند مزیت رقابتی ایران را در بازار جهانی تقویت کند.
سوخت هواپیما به‌عنوان یکی از فرآورده‌های حیاتی در صنعت حمل‌ونقل هوایی محسوب می‌شود. با رشد روزافزون پروازها در داخل و خارج ایران، تقاضا برای این سوخت نیز افزایش یافته و در نتیجه نیاز کشور به تامین و تولید پایدار آن اهمیت مضاعفی یافته است. این فرآورده، جزو محصولات اصلی پالایشگاه‌های نفت بوده و در ایران تحت نظارت دقیق شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی تولید و توزیع می‌شود.
از سال ۱۳۹۵ سوخت هواپیمایی ایران در رینگ بین‌الملل بورس انرژی عرضه شده است تا علاوه بر افزایش شفافیت معاملات، امکان دسترسی خریداران خارجی نیز فراهم شود. تاکنون بیش از ۳۹۱ هزار تن این سوخت عرضه شده که حدود ۱۴۰ هزار تن آن معامله شده است. این معاملات بیش از ۹۳میلیون دلار ارزش دلاری ایجاد کرده و مازاد رقابت دلاری حدود ۴۹۲ هزار دلار را به همراه داشته است. در سال گذشته، حدود ۴۲ هزار تن سوخت هواپیمایی برای عرضه در رینگ بین‌الملل ارائه شد که نزدیک به ۳۰ هزار تن آن معامله شد. این میزان معاملات بیش از ۲۱میلیون دلار ارزش افزوده دلاری ایجاد کرده است.
نرخ موفقیت معامله برای این محصول بیش از ۷۱ درصد بوده که نشان‌دهنده استقبال گسترده خریداران خارجی است.بخش بزرگی از خریداران سوخت هواپیمایی ایرانی از کشورهای آسیای میانه هستند که به‌طور عمده از طریق حمل‌ونقل زمینی اقدام به واردات می‌کنند. این بازارهای هم‌جوار از نظر جغرافیایی و اقتصادی ظرفیت قابل‌توجهی برای رشد صادرات را فراهم کرده‌اند. کارشناسان صنعت نفت بر این باور هستند که با سرمایه‌گذاری در تکنولوژی‌های پالایشی پیشرفته و توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقلی، ایران می‌تواند علاوه بر افزایش بازده تولید، حجم صادرات سوخت هواپیما را نیز ارتقا دهد.
تقویت برند ملی، استمرار عرضه منظم و حفظ کیفیت بالا از عوامل کلیدی در کسب سهم بیشتر از بازار منطقه‌ای و بین‌المللی هستند.
در شرایطی که بسیاری از کشورهای منطقه با محدودیت‌های جدی در تضمین تامین سوخت مواجه هستند، ایران به‌واسطه تولید پایدار و کیفیت رضایت‌بخش محصولات پالایشی قابلیت تبدیل‌شدن به هاب منطقه‌ای تامین سوخت هواپیما را دارا است. با توجه به ماهیت این فرآورده به‌عنوان یکی از محصولات اصلی تولیدی پالایشگاه‌ها، تولید آن صرفا با مجوز از شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی مجاز است. علاوه بر آن، حجم تولید سوخت هواپیما وابسته به نیاز داخلی کشور به سایر فرآورده‌هایی مانند بنزین و نفت‌گاز است؛ یعنی تولید مازاد آن در زمانی انجام می‌شود که مخارج کشور به سایر فرآورده‌ها تامین شده باشد.
در حال حاضر شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی متولی اصلی عرضه این سوخت در بورس انرژی است. انبارهای پالایشگاه‌های آبادان، بندرعباس، تهران، تبریز، کرمانشاه و اراک به‌عنوان مبادی رسمی تحویل این محصول مورد تایید قرار گرفته‌اند. در صورت صادر شدن مجوز به دیگر پالایشگاه‌ها مثل پالایشگاه تبریز، امکان عرضه مستقیم توسط آنها نیز فراهم خواهد شد.
عرضه سوخت هواپیما از طریق بورس انرژی دو دستاورد مهم به همراه دارد: اول، تسهیل دسترسی خریداران بین‌المللی و وفاق بیشتر در معاملات؛ دوم، تضمین شفافیت قیمت‌گذاری، حذف واسطه‌های غیرضروری، توزیع عادلانه و فراهم‌سازی زمینه صادراتی.
با توجه به تحریم‌ها و محدودیت‌های وارداتی، تولید داخلی سوخت هواپیما علاوه بر ارزش اقتصادی، اهمیت استراتژیک نیز دارد. خودکفایی در این حوزه، امکان تامین نیاز داخلی بدون وابستگی خارجی را می‌دهد و زمینه‌ساز تبدیل ایران به یک صادرکننده تاثیرگذار در منطقه می‌شود.
