ترجیح باکو کنترل آمریکایی است
بر اساس بیانیه مشترک پس از نشست سه‌جانبه در واشنگتن بین نیکول پاشینیان نخست‌وزیر ارمنستان، دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا و الهام علی‌اف رئیس‌جمهور آذربایجان، وزرای امور خارجه ارمنستان و آذربایجان بیانیه‌ای را امضا کرده‌اند که در آن خواستار انحلال گروه مینسک «سازمان امنیت و همکاری اروپا برای حل و فصل مناقشه قره‌باغ» شده‌اند. به نظر می‌رسد تمام این تحولات به‌نوعی متضاد با منافع روسیه در این منطقه است. باکو با پیگیری این اهداف به دنبال چیست و چرا مناسبات خود با روسیه را تحت تنش قرار داده است؟ جمهوری آذربایجان در سه سطح کریدور جعلی زنگزور را پیگیری می‌کند. در سطح ملی دنبال استفاده از فرصت به‌وجود‌آمده از ضعف ارمنستان و اتصال نخجوان به خاک اصلی است. الهام علی‌اف در این خصوص نگرانی‌هایی دارد و حتی از سمت ترکیه هم نگران است که نخجوان را به خود ضمیمه کند. نقض خودمختاری نخجوان که برخلاف معاهده قارص هم هست، در راستای نگرانی علی‌اف درباره از دست دادن نخجوان است.
در سطح منطقه‌ای، باکو در چارچوب یک ائتلاف ضدایرانی و تا حدودی ضدروسی با بازیگردانی انگلیس و آمریکا و کنشگری ترکیه و اسرائیل وارد شده است. این اقدام باکو با جاه‌طلبی‌های شخصی و خانوادگی الهام علی‌اف در جهت تضمین قدرت برای خانواده خود گره خورده است.
در سطح بین‌المللی، رئیس‌جمهوری آذربایجان همواره سعی در ایجاد موازنه داشته است. تاکنون یک پایه این سیاست روسیه و همکاری‌های نزدیک با مسکو و از طرفی دیگر پایه دیگر این موازنه همکاری با ناتو و غرب بوده است. روسیه همسایه‌ای نبود که بتوان آن را نادیده گرفت؛ از سمت غرب هم باکو همواره مورد انتقاد و فشار به خاطر مسائل مختلف بوده است. اما به نظر می‌رسد پایه شرق‌گرایی باکو از روسیه به سمت چین در حال تغییر است.
به همین دلیل باکو برای کاهش هزینه‌های مخالفت با روسیه مجبور است همکاری‌های بیشتری با غرب داشته باشد. تلاش‌های علی‌اف در تعریف و تمجید از شخصیت ترامپ و نزدیکی به آمریکای ترامپ در این راستا قابل تحلیل است. باکو درصدد است برای حفظ دستاوردهای منطقه‌ای از جمله در قره‌باغ و بیشینه‌سازی اهداف تهاجمی‌اش در استان سیونیک موقتا از روسیه دور و به آمریکای ترامپ نزدیک‌تر شود. این روند نمی‌تواند بلندمدت باشد چون قطعا می‌تواند هزینه‌های سنگینی برای خاندان علی‌اف داشته باشد. اما در کوتاه و میان‌مدت می‌تواند باکو را در به دست آوردن اهداف منطقه‌ای کمک کند.
به نظر می‌رسد پس از تثبیت وضعیت، روابط باکو با مسکو عادی شود. جمهوری آذربایجان در سه چهار سال اخیر متوجه شده است که نمی‌تواند پیروزی‌های خود در قره‌باغ را در سیونیک هم تکرار کند؛ بنابراین از بین گزینه‌های مختلف یعنی کنترل روسی بر کریدور جعلی زنگزور یا کنترل آمریکایی، کنترل آمریکایی را ترجیح داد.
* رئیس بنیاد مطالعات قفقاز
