بحران بزرگ اروپا
این بحران نه‌تنها محیط‌زیست، بلکه کشاورزی، صنعت، سلامت عمومی و امنیت غذایی را نیز به‌شدت تهدید می‌کند. در سال‌های اخیر، گزارش‌های مختلف از سوی نهادهای اروپایی و آژانس‌های زیست‌محیطی، تصویر نگران‌کننده‌ای از وضعیت منابع آب در اروپا ترسیم کرده‌اند. تنها ۳۷درصد از رودخانه‌ها و دریاچه‌های اروپا استانداردهای لازم بوم‌شناختی را دارند، درحالی‌که بیش از دوسوم منابع آبی با آلودگی‌های شیمیایی ناشی از کشاورزی صنعتی، پساب‌های خانگی و فاضلاب‌های شهری مواجه‌اند. کشورهای جنوب و شرق اروپا مانند ایتالیا، بلغارستان و مجارستان بیشترین آسیب را از فرسودگی زیرساخت‌ها دیده‌اند؛ برای مثال، در برخی مناطق جنوب ایتالیا تا ۷۰درصد از آب آشامیدنی به دلیل نشت در مسیر توزیع از بین می‌رود. این بحران اما تنها به کشورهای جنوبی محدود نمی‌شود. حتی در کشورهای شمالی نظیر بلژیک، سیاست‌های طولانی‌مدت در اولویت دادن به تخلیه سریع آب باران، وابستگی شدید به بارندگی ایجاد کرده که اکنون در مواجهه با خشکسالی‌های متوالی، منجر به فشار شدید بر منابع آب شده است. تلاش‌های جدید برای احیای جریان‌های طبیعی آب و کاهش اتلاف، در حالی پیگیری می‌شود که تامین مالی لازم برای پروژه‌های مرتبط همچنان محل تردید است.
در این میان، کمیسیون اروپا به دنبال تدوین «راهبرد تاب‌آوری آبی اتحادیه اروپا» است؛ طرحی که هدف آن بهبود مدیریت منابع، کاهش اتلاف آب، استفاده از فناوری‌های نوین و حمایت از زیرساخت‌های پایدارتر است. با این حال، چالش‌های متعدد اجرایی، از جمله نبود اراده سیاسی کافی، ضعف در اجرای قوانین زیست‌محیطی، و مقاومت بخش‌هایی از جامعه، از جمله کشاورزان، تحقق این اهداف را با دشواری روبه‌رو کرده است.
بخش کشاورزی که بزرگ‌ترین مصرف‌کننده منابع آب در اروپا به شمار می‌رود، در مرکز این بحران قرار دارد. بر اساس آمار آژانس محیط‌زیست اروپا، در سال۲۰۱۹حدود ۶۰درصد مصرف خالص آب در قاره به این بخش اختصاص داشته است. افزون بر آن، استفاده گسترده از کودهای شیمیایی و سموم، به یکی از منابع اصلی آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی تبدیل شده است. کمیسر محیط‌زیست اتحادیه اروپا، یسیکا روسوال، به‌درستی تاکید می‌کند که بدون جلب مشارکت فعال کشاورزان، هیچ راهبردی برای بازسازی چرخه آب موفق نخواهد بود.
نکته حائز اهمیت آن است که بحران آبی اروپا تنها یک موضوع زیست‌محیطی نیست، بلکه ابعاد ژئوپلیتیکی، اقتصادی و اجتماعی آن نیز روز‌به‌روز برجسته‌تر می‌شود. درحالی‌که تغییرات اقلیمی باعث بروز خشکسالی‌های شدید، سیلاب‌های ویرانگر و کاهش منابع آب شیرین شده است، فقدان سرمایه‌گذاری‌های موثر در زیرساخت‌های مدرن، وضعیت را بحرانی‌تر کرده است. سازمان
«آب اروپا» تخمین زده است که برای اصلاح زیرساخت‌ها و پاسخ به نیازهای رو‌به‌رشد، دست‌کم ۲۵۵میلیارد یورو سرمایه‌گذاری در طی شش سال آینده مورد نیاز است - رقمی که نشان از شکاف عمیق مالی در این حوزه دارد.
از سوی دیگر، ناتوانی ساختاری اتحادیه در اجرای دستورالعمل‌های زیست‌محیطی، نظیر چارچوب حقوقی آب مصوب سال ۲۰۰۰ و مقررات مربوط به نیترات‌ها، اعتماد عمومی به توانایی نهادهای اروپایی برای مدیریت این بحران را تضعیف کرده است. اکنون کمیسیون اروپا در تلاش است تا با رویکردی مشارکتی و پرهیز از اقدامات قضایی، گفت‌وگویی سیاسی با دولت‌های عضو برای اصلاحات ساختاری آغاز کند. اما پرسش اصلی آن است که آیا این بار، اراده سیاسی، منابع مالی و اجماع اجتماعی لازم برای مواجهه با این بحران وجود دارد یا نه.
در نهایت، بحران آب در اروپا به نقطه‌ای رسیده است که دیگر نمی‌توان با راه‌حل‌های جزئی یا موضعی آن را مهار کرد. نیاز به یک تحول بنیادین در سیاست‌های آبی، بازتعریف اولویت‌های توسعه‌ای، و تجمیع منابع و نوآوری‌ها، بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. راهبرد تاب‌آوری آبی اروپا می‌تواند نقطه‌عطفی در این مسیر باشد، به‌شرط آن‌که از مرحله حرف و اسناد رسمی عبور کند و به کنشی عملی، منسجم و در مقیاس وسیع تبدیل شود.
منبع: یورونیوز
* روزنامه‌نگار و مترجم
