۴ پیامد «تعطیلی یک هفته‌‌‌ای» چیست؟
تعطیلات؛ باز هم نسخه انحرافی
- مطالبه کارشناسان، فعالان و مدیران بازار گردشگری ایران، «آخرهفته ۲روزه» است نه شارژ بیشتر «تعطیلات مناسبتی»
- تعطیلی مقطعی باعث «اتلاف وقت مسافران در جادهها»، «اتلاف سوخت»، «قحطی خدمات تفریح در مقاصد» و «ناپایداری تقاضای گردشگری و در نتیجه رکود توریسم» می‌شود
این گفته‌‌‌ها در حالی بیان می‌شود که بیش از یک دهه گفت‌‌‌وگوی «دنیای اقتصاد» با کارشناسان و مدیران کل استانی گردشگری نشان می‌دهد، رونق توریسم داخلی تنها از مسیر «تعطیلی دو روزه آخر هفته» می‌‌‌‌‌‌گذرد. به گفته این کارشناسان تعطیلات مقطعی تنها «اتلاف وقت مسافران در جادهها»، «اتلاف سوخت»، «قحطی خدمات تفریح در مقاصد» و «ناپایداری تقاضای گردشگری و در نتیجه رکود توریسم» را به همراه خواهد داشت.
آنها همچنین تاکید کردند که تعطیلات دو روزه آخر هفته می‌تواند سیگنال روشنی به سرمایه‌گذاران بخش خصوصی درباره بازار داغ سفر آخر هفته دهد. این موضوع سبب می‌شود مقاصد بکر شناسایی شده، توزیع سفر اتفاق افتاده و سرمایه‌گذاری نیز رونق گیرد. در مقابل تصویب طرح تعطیلات یک هفته‌‌‌ای تابستان در جلسه امروز (یکشنبه پنجم مرداد) هیات دولت، نه تنها اهداف مدنظر متولی گردشگری را محقق نمی‌‌‌کند بلکه به نظر می رسد تخریب راهی که در حال ساخته شدن بود، است.
رفت و برگشت‌‌‌های بی‌‌‌نتیجه یک لایحه
در مرداد ماه ۱۳۹۸ علی اصغر مونسان، وزیر وقت پیشنهادی وزارت گردشگری مهمان نشستی در پارلمان اقتصاد کشور، یعنی اتاق بازرگانی ایران بود. در این نشست فعالان اقتصادی یکی از اصلی‌‌‌ترین دغدغه‌‌‌های خود را «دو روزه شدن تعطیلات آخر هفته» را عنوان و از وزیر پیشنهادی وزارت گردشگری درخواست کردند که این مطالبه را به سرانجام برساند؛ درخواستی که با پاسخ مثبت مونسان همراه شد. با این حال این موضوع در دوران وزارت او به سرانجام نرسید. سه سال بعد موضوع افزایش تعطیلات آخر هفته با ارائه لایحه اصلاح ماده ۸۷ قانون خدمات کشوری ۵ آذرماه سال ۱۴۰۱ از سوی دولت به مجلس کلید خورد.
مجلس یازدهم در اردیبهشت سال ۱۴۰۲، با کاهش ساعت کاری به ۴۰ ساعت و تعطیلی روز شنبه به عنوان دومین روز تعطیلات آخر هفته این لایحه را تصویب کرد. خرداد سال ۱۴۰۲ هیات عالی نظارت مجمع تشخیص از این لایحه ایراد گرفت. این هیات در دلایل رد لایحه افزایش تعطیلات آخر هفته، ناعادلانه بودن و افزایش هزینه‌‌‌های بخش خصوصی را عنوان کرد. مرداد سال ۱۴۰۳ نیز شورای نگهبان از لایحه افزایش تعطیلات آخر هفته را بررسی و از این لایحه ایراد گرفت. ایراد اصلی شورای نگهبان تعطیلی روز شنبه به عنوان دومین روز تعطیلات بود.
بنابراین لایحه برای رفع ایرادات به مجلس دوازدهم ارجاع شد. بر همین اساس، کمیسیون اجتماعی مجلس برای رفع ایرادات شورای نگهبان و مجمع، لایحه اصلاح ماده ۸۷ قانون خدمات کشوری را بررسی و با تعطیلی پنجشنبه به عنوان دومین روز تعطیلات آخر هفته البته تنها برای کارکنان دولت موافقت کرد. در نهایت لایحه مذکور در اواخر اسفندماه در مجلس بررسی و ایرادات رفع شد.
تغییر در روز تعطیلی آخر هفته، پایان کار این لایحه نبود و در سال ۱۴۰۴ نیز همچنان بحث‌‌‌ها درباره آن ادامه یافت. در آخرین روزهای اردیبهشت سال‌جاری بار دیگر این بحث به مجلس کشیده شد و لایحه «آخرهفته ۲ روزه» پس از رفت وبرگشت‌‌‌های سریالی بین مجلس و نهادهای بالادست، در ویرایش تازه، به بهانه «افزایش بهرهوری»، تعطیلی پنج شنبه را اختیاری دانست و ساعت کار به ۴۲ساعت افزایش یافت. این ویرایش تازه همچنان نهایی نیست و باید شورای نگهبان درباره آن نظر دهد.
تعطیلات در ایران کمتر از ۱۰۰ کشور جهان
یکی از دلایلی که باعث می‌شود تعطیلی دو‌‌‌روزه آخر هفته در ایران به سرانجام نرسد به یک باور غلط درباره بالا بودن تعداد روزهای تعطیل در ایران برمی‌‌‌گردد. در ایران کل جمع تعطیلات مناسبتی و پنج‌‌‌شنبه‌‌‌ها به ۸۰ روز می‌رسد در حالی که بیش از ۱۰۰ کشور با تعطیلی دو‌‌‌روزه آخر هفته و... بیش از ۱۱۰ روز تعطیل هستند.
به‌‌‌علاوه بسیاری از کشورهای توسعه‌‌‌یافته به واسطه تاثیر تعطیلات بر بازه کارکنان تصمیم به تعطیلی سه‌‌‌روزه آخر هفته گرفته‌‌‌‌‌‌اند که نمونه آنها بلژیک است. در این کشور از سال ۲۰۲۲ به کارمندان اجازه داده شده هفته کاری چهار‌‌‌روزه را انتخاب کنند. در ایسلند، فرانسه و آلمان در ۲۰۲۴ هم آزمایشی برای تعطیلی سه‌‌‌روزه آخر هفته انجام شده که نشان‌‌‌دهنده تمایل جهان برای بهبود تعادل بین کار و زندگی و افزایش بهرهوری است.
در مقابل روند جهانی که به سمت هفته کاری چهار‌‌‌روزه است، عدم‌توافق بر سر روز دوم تعطیلی آخر هفته باعث شده باز هم تعطیلات در ایران به یک روز خلاصه شود. تبعات چنین وضعیتی مصرف بیشتر انرژی، گران شدن سفر برای خانوارهای ایرانی و توان اندک آنها برای مسافرت و بهره‌‌‌‌‌‌مندی چند مقصد محدود از مزایای گردشگری بوده است.
تعطیلات دو روزه، تنها نسخه رونق سفر
حرمت‌‌‌الله رفیعی رئیس انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران در گفت‌‌‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اینکه طرح تعطیلی یک هفته‌‌‌ای از سوی متولی گردشگری برای جبرانی کسری انرژی اندیشیده شده است می‌‌‌گوید: تراکم تعطیلات در یک هفته با توجه به شرایط اقتصادی مردم و آسیب‌‌‌های وارده به آنها پس از جنگ ۱۲ روزه نمی‌تواند به رونق سفر منجر شود. به گفته رئیس انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران، چنانچه روند تعطیلات آخر هفته در تابستان و پس از آن ادامه داشته باشد، نه تنها به صرفه‌‌‌جویی در مصرف انرژی منجر می‌شود بلکه به مرور رونق سفر را هم به همراه خواهد داشت. او می‌‌‌افزاید: با تعطیلات یک هفته‌‌‌ای در تابستان، چرخ گردشگری به حرکت در نمی‌‌‌آید.
در این بازه زمانی، کسانی که دارای ویلا یا خانه دوم هستند، تعطیلات خود را در این مناطق سپری می‌کنند و شاهد توزیع مکانی سفر نخواهیم بود. او سفرهای تهاجمی و اختلال در خدمات‌‌‌رسانی را از دیگر تبعات تعطیلات یک هفته‌‌‌ای می‌‌‌داند و ادامه می‌دهد: در تعطیلات نوروز و برخی تعطیلات مناسبتی هم شاهد هستیم که بسیاری از مناطق گردشگرپذیر توان و ظرفیت پذیرش تعداد انبوه مسافران را ندارند.
از این رو بهترین نسخه برای رونق گردشگری، شیوه‌‌‌ای است که به توزیع زمانی سفر منجر شده و تنها به یک قشر خاص محدود نباشد. به گفته رفیعی پرداخت تسهیلات سفر در این ایام می‌تواند باعث رونق گردشگری شود. او اضافه می‌کند: این تسهیلات چه در قالب قرض‌‌‌الحسنه یا وام‌‌‌های کم‌‌‌بهره زودبازده نباید تنها به کارکنان دولت محدود باشد بلکه باید عموم مردم را شامل شود. رئیس انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران درباره لایحه ساماندهی تعطیلات می‌‌‌گوید: نباید درباره انتخاب روز شنبه یا پنجشنبه حساسیت به خرج داد. متاسفانه ما درگیر بحث‌‌‌های بیهوده شده‌‌‌ایم. آنچه اهمیت دارد تعطیلات دو روزه آخر هفته به عنوان تنها نسخه رونق سفر و گردشگری در ایران است.
توزیع زمانی و مکانی سفر با اضافه شدن یک روز تعطیلی به آخر هفته
گفته‌‌‌های رئیس انجمن دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران بارها در گفت‌‌‌وگوی سایر کارشناسان و مدیران گردشگری با «دنیای اقتصاد» هم مطرح شده است. نمونه آنها صادق برزگر، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع سابق استان مازندران است. استانی که همواره در رتبه اول تا سوم گردشگرپذیرترین استانهای کشور در تعطیلات مناسبتی قرار دارد. برزگر گفت: در شهرهای بزرگ مانند تهران بخش خصوصی عمدتا یک روز تعطیلی در طول هفته دارد که با افزایش آن به دو روز در پایان هفته شاهد پراکنش سفرها در طول سال به جای تعطیلات مناسبتی خواهیم بود.
او اضافه کرد: معمولا کارمندان و بازاریان در تعطیلات مناسبتی به این منطقه سفر می‌کنند که همین موضوع سبب شده ما شاهد سفرهای انبوه در این بازه زمانی باشیم. زمانی که تعطیلات به دو روز افزایش یابد طبیعی است تعداد سفرهای هفتگی افزایش یافته و همین امر توزیع زمانی سفر را به دنبال داشته باشد. از نتایج چنین وضعیتی هم می‌توان به بالا رفتن ضریب اشغال هتل‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها، خانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌های بوم‌‌‌‌‌‌‌‌‌گردی و سایر اماکن اقامتی در سطح این استان اشاره کرد که در نهایت تعادل قیمتی را نیز در طول سال به همراه دارد.
توسعه اقتصادی با افزایش سفرهای درون استانی
«علیرضا ایزدی» مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سابق استان اصفهان در این زمینه به «دنیای اقتصاد» گفت: چنانچه شاهد تعطیلی دو روزه آخر هفته در این استان باشیم مردم می‌توانند برای سفرهای هفتگی برنامهریزی کرده و به شهرهای دیگر استان اصفهان مانند خوانسار، نایین، نطنز، کاشان و... یا استانهای همجوار سفر کنند. این موضوع نه تنها باعث کاهش ترافیک‌‌‌‌‌‌های جاده‌‌‌‌‌‌ای می‌شود بلکه با توزیع گردشگرانی که به قصد دیدن یک اثر یا بنای تاریخی به یک سایت مراجعه می‌کنند به حراست از ابنیه تاریخی نیز منجر می‌شود.
قفل شدن راه‌‌‌ها در تعطیلات مناسبتی
حسین متاجی، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان نوشهر نیز در گفتوگویی با «دنیای‌اقتصاد» داشت، تعطیلات دو روزه آخر هفته را باعث تقویت گردشگری داخلی و مدیریت توریسم در شمال کشور دانست. او با بیان اینکه خانواده‌‌‌ها با این تعطیلات امکان برنامهریزی بهتری دارند، اضافه کرد: علاوه بر آن با توزیع زمانی گردشگران شاهد خواهیم بود که کیفیت خدمات رسانی نیز افزایش یابد.
او از ترافیک جادهها به عنوان دیگر آسیب‌‌‌های گردشگری تهاجمی نام برد و افزود: با قفل شدن جادهها و یک طرفه شدن، ساکنان مرزن‌‌‌آباد و سایر شهرهای شمال ترددشان با اشکال مواجه می‌شود و آنها نمی‌توانند از منطقه‌‌‌‌‌‌‌‌‌شان خارج شوند و سفر کنند که یکی از راه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های حل این معضل توزیع زمانی سفر است.
پایین آمدن هزینه سفر از راه تعطیلی دو روزه آخر هفته
تنها مدیران شهرهای شمالی از آسیب‌‌‌های گردشگری تهاجمی در تعطیلات مناسبتی گله‌‌‌مند نیستند. حسن ناصر رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌‌‌دستی شوش نیز در گفتوگویی که با «دنیای‌اقتصاد» داشت، با اشاره به اینکه تعطیلی دو روز آخر هفته باعث توسعه گردشگری در مسیرهای کوتاه بین استانی و استانهای همجوار می‌شود، گفت: زمانی که تعطیلات محدود به تعطیلات مناسبتی باشد، جمعیت در یک بازه زمانی خاص به سمت مقصدی سرازیر می‌شود که چالش‌‌‌هایی در حوزه خدمات و قیمت‌ها را به همراه دارد.
به این معنا که هر کسی به هر مبلغی که مایل است روی خدماتش قیمت‌‌‌گذاری می‌کند اما زمانی که تعطیلات به کل ایام سال تقسیم می‌شود، صاحبان کسب و کار هم خیال‌‌‌‌‌‌‌‌‌شان راحت است که در تمام طول سال مسافر دارند و درآمدشان محدود به ایام خاصی نمی‌شود که بخواهند به جبران سایر ایام، آن را با قیمت‌های بالا جبران کنند.
