فرصتهای صادراتی و نوآوری،کلید موفقیت شیشه ایرانی است؛
صنعت شفاف اما شکننده
اما افزایش هزینه‌های تولید، تکنولوژی فرسوده و رقابت با مواد جایگزین، صنعت شیشه را در دهه‌های اخیر با موانع متعددی مواجه ساخته است. با نگاهی به بورس، سهام شرکت‌های فعال در صنعت شیشه اغلب نوسانات زیادی را تجربه کرده‌اند. بخشی از این نوسان ناشی از وضعیت جهانی قیمت مواد اولیه است و بخشی دیگر به ساختار داخلی و کمبود سیاست‌های حمایتی بازمی‌گردد. در عین حال، علاقه‌مندی سرمایه‌گذاران و تحلیلگران به آینده این صنعت نشان می‌دهد که با برنامه‌ریزی درست، پتانسیل رشد و سودآوری بالایی وجود دارد.
ارزیابی روند تولیدات صنعت شیشه نشان می‌دهد که در مقیاس سالانه به‌طور میانگین در هر سال ۱۷درصد به مجموع تولیدات این صنعت افزوده شده است. در سال ۱۴۰۳، ۹درصد به تولیدات شیشه‌سازان بورسی در قیاس با سال ماقبل افزوده شده است و مجموع تولیدات صنعت مذکور به ۹۹۰هزار تن افزایش یافته است. سال‌های ۱۴۰۱ و همچنین ۱۴۰۲، دو سال درخشان برای صنعت شیشه بورس تهران بوده است. در این دو سال تولیدات این صنعت بیش از ۵۹درصد افزایش را تجربه کرده است.
در سال گذشته این جهش تولیدی تکرار نشده و حتی میزان افزایش تولیدات از ۸درصد کمتر بوده است. در سه ماهه بهار امسال میزان تولیدات شرکت‌های تولیدکننده شیشه بورس تهران با کاهش ۵درصدی نسبت به بهار ۱۴۰۳ به میزان ۲۳۵هزار تن به ثبت رسید.
در مقیاس چهار ماهه نیز تولیدات صنعت شیشه با نزول ۷درصدی نسبت به مدت مشابه ۱۴۰۳ همراه بوده است. بیشترین میزان افزایش مقادیر تولید در چهار ماهه امسال مختص به شرکت «کگاز» است. این شرکت در سال جاری موفق شد میزان تولیدات خود را ۳۷درصد در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته افزایش دهد و ۱۸۴هزار و ۹۸۶تن محصول را به چرخه تولید درآورد.
میان عبور از شفافیت و غبار محدودیت‌ها
یکی از اصلی‌ترین مشکلات صنعت شیشه، فرسودگی تجهیزات و خطوط تولید است. بسیاری از کارخانه‌های این صنعت هنوز با تکنولوژی دهه‌های گذشته کار می‌کنند و این امر علاوه بر کاهش کیفیت محصولات، موجب افزایش مصرف انرژی و ضایعات تولید می‌شود. مشکل دیگر، محدودیت دسترسی به انرژی پایدار است. نوسانات در تامین گاز و برق، برنامه‌ریزی تولید را دشوار کرده و هزینه‌ها را به شکل غیرقابل پیش‌بینی بالا می‌برد.
علاوه بر این، رقابت با مواد جایگزین مانند پلاستیک و آلومینیوم، سهم شیشه در بازار داخلی را کاهش داده است. صنایع مصرف‌کننده مانند بسته‌بندی مواد غذایی یا صنایع ساختمانی، به دلیل قیمت و سهولت دسترسی، گاهی به سمت گزینه‌های ارزان‌تر حرکت می‌کنند. از سوی دیگر، ضعف در بازاریابی و عدم حضور مؤثر در بازارهای صادراتی، موجب شده تا ظرفیت‌های بالقوه این صنعت در خارج از مرزها کمتر مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
رکود فروش
از منظر مقادیر فروش نیز همچون تولیدات وضعیت صنعت شیشه در سال ۱۴۰۳، در مقایسه با میانگین تاریخی چندان مطلوب نبوده است. طی ۱۳سال گذشته در حالی که به‌طور میانگین در هر سال ۱۶درصد به فروش این صنعت افزوده شده است، طی سال ۱۴۰۳میزان فروش شیشه‌سازان با رشد ۷درصدی به ۹۷۳هزار تن رسیده است. در سه‌ماهه بهار امسال نیز میزان فروش صنعت شیشه با کاهش ۱درصدی نسبت به بهار ۱۴۰۳همراه شده و به ۲۲۳هزار تن نزول یافته است.
طی چهار ماهه ابتدایی امسال میزان فروش شرکت‌های تولیدکننده صنعت شیشه با افت ۴درصد نسبت به مدت مشابه به میزان ۲۹۷هزار تن به ثبت رسیده است. از منظر مقداری فروش شرکت «کقزوی» با جهش ۵۴درصدی فروش خود طی چهار ماه نخست امسال بیشترین میزان افزایش فروش را به ثبت رسانده است.
لزوم تغییرات
با وجود چالش‌ها، آینده صنعت شیشه می‌تواند روشن و امیدوارکننده باشد. فناوری‌های نوین، از جمله کوره‌های پیشرفته، سیستم‌های بازیافت انرژی و تولید شیشه‌های تخصصی، می‌توانند کیفیت و بهره‌وری تولید را به میزان چشمگیری افزایش دهند. این تحول فناورانه نه‌تنها ضایعات را کاهش می‌دهد، بلکه قدرت رقابت محصولات ایرانی را در بازارهای جهانی ارتقا می‌بخشد.
افزایش صادرات و حضور پررنگ‌تر در بازارهای منطقه‌ای و جهانی، دیگر گام مهم در توسعه این صنعت است. طراحی بسته‌بندی‌های سبک و جذاب، بازاریابی هوشمند و ایجاد زیرساخت‌های لجستیکی، می‌تواند شیشه ایرانی را از مرزها فراتر ببرد و سهم اقتصادی آن را افزایش دهد.
بهار پردرآمد شیشه‌سازان
ارزیابی میزان درآمد شرکت‌های تولیدکننده شیشه بازار سهام نشان می‌دهد که به‌صورت میانگین در ۱۳سال گذشته در هر سال ۳۶درصد به درآمد صنعت افزوده شده است. با‌این‌حال طی سال ۱۴۰۳ همان‌طور که شتاب تولید و فروش کاهش یافته است، شتاب افزایش درآمد نیز با نزول ۱۹درصدی نسبت به میانگین سالانه همراه شده است و درآمد شیشه‌سازان بورسی به میزان ۹هزار و ۱۲۷میلیارد تومان به ثبت رسید.
به‌رغم نزول مقادیر تولید و فروش صنعت در بهار امسال، درآمد سه ماهه این صنعت تحت تاثیر رشد نرخ فروش با جهش ۳۵درصدی نسبت به بهار ۱۴۰۳ همراه شده است. در چهارماهه امسال سردمدار جهش درآمد شرکت «کهمدا» بوده است. این شرکت در سال جاری توانسته است درآمد خود را ۵۲درصد نسبت به مدت مشابه افزایش دهد و به ۸۲۷میلیارد تومان برساند.
مسیر شفاف برای صنعت شیشه
راه برون‌رفت صنعت شیشه از وضعیت کنونی، در گرو مجموعه‌ای از اصلاحات بنیادین است. نخستین گام، دمیدن روح تازه در رگ‌های فرسوده خطوط تولید و نوسازی کوره‌هایی است که سال‌هاست با بهره‌وری پایین و هزینه‌های سنگین انرژی به فعالیت ادامه می‌دهند. ارتقای فناوری نه‌تنها ضایعات را کاهش می‌دهد، بلکه چهره‌ای رقابتی‌تر به تولیدات ایرانی در بازارهای جهانی می‌بخشد.
در کنار این تحول فناورانه، توسعه صادرات می‌تواند نقش رهایی‌بخش ایفا کند. بازاریابی هدفمند در کشورهای همسایه و فراهم‌سازی زیرساخت‌های لجستیکی، راهی است برای آنکه شیشه ایرانی فراتر از مرزها بدرخشد. از سوی دیگر، بازار داخلی نیز ظرفیتی مغفول دارد. صنایعی چون دارو، غذا و ساختمان همچنان تشنه محصولات شیشه‌ای هستند و با سیاست‌های هوشمندانه می‌توان سهم این کالای شفاف را در رقابت با پلاستیک افزایش داد.
اصلاح الگوی مصرف انرژی، گامی دیگر در مسیر بهبود صنعت است. تامین پایدار انرژی و حرکت به سمت منابع تجدیدپذیر، امنیت و ثبات را برای تولیدکنندگان فراهم می‌کند و امکان برنامه‌ریزی بلندمدت را میسر می‌سازد. در نهایت، حمایت‌های مالی و بورسی از معافیت‌های مالیاتی تا تسهیل دسترسی به منابع اعتباری همچون سپری حمایتی، صنعت شیشه را در برابر تلاطم‌های اقتصادی مقاوم می‌سازد و افق آینده را برای این صنعت، شفاف‌تر از همیشه ترسیم می‌کند.
نزول شتاب رشد سودآوری
از سال ۱۳۹۸، شتاب رشد سودآوری تولیدکنندگان شیشه بورس تهران با افزایش خوبی همراه شد، تا آنجا که در سال ۱۴۰۲ میزان حاشیه سود این صنعت به ۳۳درصد رسید. با این حال در سال ۱۴۰۳ باتوجه به نزول مقادیر فروش، میزان حاشیه سود صنعت نیز به ۲۷درصد کاهش یافت که البته همچنان نسبت به متوسط تاریخی ۳ واحد درصد بالاتر است.
در مقیاس فصلی طی بهار سال جاری حاشیه سود صنعت شیشه به میزان ۲۵درصد به ثبت رسید که در این مقیاس نیز کاهش ۴درصدی حاشیه سود در مقایسه با میانگین تاریخی رقم خورده است. بالاترین میزان حاشیه سود در میان ۷تولیدکننده اصلی این صنعت، مختص به شرکت «کپشیر» است. این شرکت در سال ۱۴۰۳ و همین‌طور بهار امسال به ترتیب حاشیه سود ۴۱ و ۴۸درصد را به ثبت رسانده است.
درخشش شفاف در افق اقتصادی
صنعت شیشه ایران، با تمام دشواری‌ها، هنوز هم توانایی بازگشت به جایگاه واقعی خود در اقتصاد ملی را دارد. نوسازی فناوری، تقویت صادرات، بهره‌گیری از ظرفیت‌های داخلی و حمایت‌های مؤثر دولت، می‌تواند این بخش حیاتی از اقتصاد کشور را از بحران‌ها عبور دهد و مسیر رشد پایدار را هموار کند.
شیشه، این ماده شفاف و مقاوم، نه‌تنها در معماری و زندگی روزمره، بلکه در مسیر توسعه اقتصادی نیز می‌تواند جلوه‌ای درخشان و امیدبخش داشته باشد.
