دستور کار جدید بهارستان چیست؟
سه تغییر اساسی در لایحه بودجه
شیرین جمشیدیان: قرار است لایحه بودجه با طرح تعدادی از نمایندگان در فرآیند جدیدی در مجلس بررسی شود. در سال 1401 در مجلس یازدهم نمایندگان مجلس مصوب کردند که بودجه به صورت دو مرحله‌ای به مجلس ارسال و بررسی شود. در توجیه این طرح گفته می‌شد که با بررسی دو مرحله‌ای بودجه جداول و ارقام بودجه در مجلس مورد بررسی دقیق قرار خواهد گرفت اتفاقی که پیش از این در مجلس رخ نمی‌داد و به گفته برخی نمایندگان جداول بودجه در 5 دقیقه یا در دایره محدودی از نمایندگان عضو هیات‌رئیسه کمیسیون تلفیق یا هیات رئیسه مجلس به تصویب می‌رسید. اما با بررسی دو مرحله‌ای بودجه، نمایندگان به دنبال شفافیت بیشتر و در جریان قرار گرفتن تصویب جداول بودجه بودند. طبق این طرح، بررسی بودجه از جدول و عدد شروع می‌شد نه از احکام. بنابراین نمایندگان مدافع بررسی دو مرحله‌ای بودجه معتقد بودند که با این طرح شاهد شفافیت در بررسی بودجه خواهند بود.
از سوی دیگر بر اساس این طرح که تاکنون برای دو سال و در ارائه و بررسی بودجه‌های 1402 و 1403 اجرا شده، دولت باید مرحله اول بودجه را که شامل جداول بودجه است اول آبان ماه و بخش دوم که شامل احکام است را نیز حداکثر ۱۰ روز پس از زمان ابلاغ بخش اول قانون بودجه به مجلس ارسال کند. اما همین روند در زمان بررسی بودجه 1403 یعنی تنها یک سال بعد از اجرای این قانون در مجلس انتقاداتی را به دنبال داشت و برخی نمایندگان عنوان می‌کردند که زمان زیادی برای بررسی لایحه بودجه از مجلس گرفته می‌شود و به همین دلیل تعدادی از نمایندگان از احتمال بررسی تک مرحله‌ای بودجه خبر می‌دادند. بر همین اساس حالا تعدادی از نمایندگان با طرحی به دنبال بررسی تک مرحله‌ای لایحه بودجه هستند.
محسن بیگلری، عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»، با دفاع از بررسی تکمرحلهای بودجه گفت: پیش از این لایحه بودجه به صورت یک مرحله‌ای در مجلس بررسی می‌شد و روند بدی نبود. در مجلس نهم و دهم که بنده حضور داشتم بودجه به صورت تکمرحلهای بررسی می‌شد، اما مجلس یازدهم با طرحی به دنبال بررسی دو مرحله‌ای بودجه بود و این طرح مصوب شد.
او ادامه داد: بودجه در صورت بررسی یک مرحله‌ای جمع و جور‌تر می‌شود. بر این اساس موافقم که بررسی بودجه به صورت دو‌مرحله‌ای نباشد. بودجه نباید پراکندگی داشته باشد و در بررسی دو مرحله‌ای بودجه با این مساله روبه‌رو بودیم. البته باید این طرح کارشناسی باشد که بعد از یک یا دو سال نخواهیم مجددا روند بررسی بودجه را تغییر دهیم.
این عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس، در خصوص تفاوت بررسی بودجه به صورت تک مرحله‌ای و دو مرحله‌ای اظهار کرد: بررسی دو مرحله‌ای لایحه بودجه زمان مجلس و دولت را بیشتر می‌گیرد. بودجه را دولت می‌بندد و در نهایت چکش‌کاری مجلس حدود 5 درصد است.
بیگلری با اشاره به دفاعیات برخی از نمایندگان در هنگام تصویب بررسی دو مرحله‌ای بودجه مبنی بر اینکه در این روش تمامی نمایندگان در جریان جداول قرار بگیرند، تصریح کرد: وظیفه نمایندگان نظارت و قانون‌گذاری است و نباید در همه مسائل دخالت کرد و این اقدام برازنده نیست. زمانی‌که کتاب بودجه به مجلس تقدیم می‌شود تمامی جزئیات داخل آن است و در جریان قرار گرفتن نمایندگان بستگی به این دارد که چقدر نمایندگان برای بررسی بودجه وقت می‌گذارند.
او تاکید کرد: البته نمایندگان در بررسی دو مرحله‌ای بودجه بیشتر در جریان جداول بودجه که در مجلس به تصویب می‌رسد، قرار گرفتند. اما اگر بودجه کار دولت است در جریان قرار گرفتن نمایندگان کار شاق و عجیب و غریب نیست و امتیازی برای مجلس محسوب نمی‌شود. مجلس باید نظارتش را بیشتر کند.
در همین زمینه، روز گذشته سخنگوی کمیسیون آیین‌نامه داخلی مجلس اعلام کرد که طرحی در این کمیسیون به تصویب رسیده و در نوبت طرح در صحن علنی مجلس است که بر اساس آن فرآیند بررسی بودجه از دو مرحله‌ای به تکمرحلهای تغییر می‌کند و دولت لایحه بودجه را به صورت یکجا شامل ماده واحده و جداول به مجلس تقدیم خواهد کرد. همچنین در صورت تصویب این طرح، زمان ارائه لایحه بودجه از اول آبان به اول دی تغییر می‌یابد، چون تا آبان گزارش دستگاه‌ها آماده نیست و فاصله زیادی تا پایان سال وجود دارد و عملا امکان ارائه تصویری واقعی از سال آینده وجود ندارد.
به گزارش ایسنا، زنگنه همچنین اضافه کرد که با نهایی شدن این طرح، کلیه احکام و ارقام بودجه صرفا در قالب جداول خواهد آمد و ما دیگر بخشی با عنوان «احکام بودجه‌ای» در متن بودجه نخواهیم داشت. به عبارت دقیق‌تر، هر حکمی که جنبه بودجه‌ای دارد صرفا در جداول درج می‌شود و عناوین و ردیف‌ها نیز منحصرا مواردی است که در قوانین دائمی، قوانین بالادستی و برنامه هفتم توسعه به آنها اشاره شده است، بنابراین هر حکمی که در قوانین دائمی و برنامه هفتم توسعه مابه‌ازای بودجه‌ای دارد، در بودجه منعکس خواهد شد.
این عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه مجلس با بیان اینکه تغییر در روند بررسی بودجه پیامدهای مثبتی دارد، گفت: سند بودجه به معنای واقعی کلمه سند مالی کشور خواهد شد و جلوی قانون‌گذاری‌های پراکنده یا نقض قوانین دائمی از جمله برنامه هفتم گرفته می‌شود. همچنین امکان نظارت مجلس را افزایش داده و تمرکز بررسی‌ها بر روی اعداد، ارقام و جداول بیشتر می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: این اصلاحات به هیچ‌وجه حقوق نمایندگان در بررسی و تصویب بودجه را محدود نمی‌کند، بلکه امکان اعمال نظر آنها حتی در ریزترین ردیف‌ها را فراهم کرده و نمایندگان می‌توانند مواردی را که دولت در بودجه نیاورده، ولی قانون به آنها اشاره دارد را استخراج و به جداول اضافه کنند. جداول بودجه نیز به طور کامل در صحن علنی بررسی و رای‌گیری می‌شود و دیگر امکان واگذاری بررسی آنها به جمع محدودی از اعضای کمیسیون تلفیق یا هیات رئیسه منتفی خواهد بود.
رئیس کمیته نظارت بر برنامه هفتم توسعه، همچنین بیان کرد: یکی از نوآوری‌های مهم این طرح، الزام دولت به ارائه جداول سنجه‌های عملکردی براساس برش سالانه برنامه هفتم توسعه است؛ مثلا باید وزارت راه همزمان با لایحه بودجه اعلام کند که در سال آینده چند کیلومتر آزادراه ساخته و چند کیلومتر جاده روستایی مرمت می‌کند یا چه میزان مسکن می‌سازد. این سنجه‌ها در جداول درج می‌شود و به تصویب نمایندگان می‌رسد و دیوان محاسبات نیز می‌تواند عملکرد دستگاه‌ها را دقیقا براساس این اهداف قانونی ارزیابی کند.
زنگنه همچنین تاکید کرد که با تصویب این طرح و اعمال اصلاحات، بودجه‌ریزی کشور وارد فاز جدیدی از شفافیت، پاسخگویی و کارآمدی خواهد شد و گامی جدی در مسیر اصلاحات ساختاری بودجه برداشته می‌شود و بودجه سالانه در راستای اصلاح ساختار بودجه، روی ریل تغییرات اساسی قرار خواهد گرفت. همچنین قدرت نظارت نمایندگان و صحن علنی بر ردیف‌ها و جداول نیز افزایش پیدا می‌کند.
همچنین جبار کوچکی‌نژاد، دیگر عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه نیز به مشکلاتی که در بررسی دو مرحله‌ای بودجه وجود دارد، اشاره کرد و گفت: دولت و مجلس در فرآیندها سرگردان بودند که چگونه عمل کنند. یعنی خود دولت لایحه را می‌آورد، مجلس شروع به بررسی تبصره‌ها می‌کرد، بعد باید منتظر می‌ماندیم تا شورای نگهبان آن را مصوب کند و کارها انجام شود و سپس دوباره مرحله دوم را دولت بیاورد. در این فرآیند عملا حدود شش ماه از زمانِ ما درگیر بررسی لایحه بودجه بود.» به گزارش فارس، وی با بیان اینکه، حتی خود سازمان برنامه‌وبودجه نیز دراین‌خصوص با چالش مواجه بود، تصریح کرد: به نظر می‌رسد که طرح یک‌مرحله‌ای که سابق بود، بسیار بهتر بود. به همین دلیل، نمایندگان تصمیم گرفتند که دوباره به همان روشِ یک‌مرحله‌ای بازگردیم.
