سقوط صادرات بوتادین

بر اساس گزارش فعالیت ماهانه دو پتروشیمی بورسی، تولید این محصول نسبت به مدت مشابه سال قبل افت ۱۱ درصدی و صادرات آن کاهش ۵۰ درصدی را ثبت کرده‌است.اگرچه فروش داخلی در پی افزایش تقاضای صنایع پایین‌دستی رشد داشته، اما این افزایش نتوانسته کاهش درآمدهای صادراتی را جبران کند.استمرار این روند می‌تواند جایگاه ایران در زنجیره تجارت بوتادین را با تهدید جدی مواجه سازد.

بوتادین به عنوان یکی از اجزای کلیدی در صنعت پتروشیمی، نقش مهمی در تولید لاستیک‌های مصنوعی و پلاستیک‌ ایفا می‌کند.بیش از ۹۰ درصد از بوتادین تولیدی جهان به عنوان محصول در تولید اتیلن و پروپیلن از نفتا یا مایعات گاز طبیعی حاصل می‌شود.بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان بوتادین، صنایع تولید لاستیک مصنوعی و پلاستیک‌ها هستند.کشورهای آسیایی (به‌ویژه چین)، ایالات متحده و اروپا قطب‌های اصلی مصرف به شمار می‌روند.صنعت خودرو و تایرسازی مهم‌ترین محرک تقاضا برای این محصول محسوب می‌شود.

وضعیت بازار بوتادین در ایران

بررسی آمار و ارقام تولید و فروش بوتادین در بازار ایران حکایت از کاهش تناژ تولیدی این محصول دارد.به طوری که میزان تولید بوتادین در خردادماه ۱۴۰۴ در دو پتروشیمی بورسی به ۱۰ هزار و ۸۴۸ تن رسیده‌است.مقایسه این رقم با مقدار تولید این دو پتروشیمی در اردیبهشت سال جاری (۱۱ هزار و ۵۸ تن) کاهش۲درصدی را نشان می‌دهد.از طرفی حجم تولیدی بوتادین در خردادماه امسال نسبت به تولید ۱۲ هزار و ۱۹۹ تنی بوتادین در مدت مشابه سال گذشته حدود ۱۱درصد کاهش داشته‌است.

 کاهش تناژ تولید بوتادین، روند فروش این محصول را به ویژه در بازارهای خارجی نزولی کرد.به طوری که تنها صادرکننده بورسی بوتادین در خردادماه، تنها ۴ هزار و ۳۵۲ تن از این محصول را در بازارهای خارجی به فروش رساند.به این‌ترتیب مقایسه تناژ صادراتی بوتادین با خرداد سال ۱۴۰۳ افت ۵۰ درصدی را نشان می‌دهد.مقدار صادرات بوتادین در خرداد سال گذشته به رقم هشت هزار و ۷۳۵ تن رسیده بود.

گفتنی ا‌ست دیگر تولیدکننده بورسی بوتادین در این ماه تمام محصول خود را در بازارهای داخلی به فروش رسانده‌است.فروش بوتادین در بازار داخل کشور اما روند صعودی داشته‌است. به طوری که تناژ فروش داخل این محصول توسط دو پتروشیمی بورسی در خردادماه ۶ هزار و ۱۴۷ تن بوده که در مقایسه با حجم فروش ۵هزار و ۱۱۵ تن داخلی در خرداد ۱۴۰۳ حدود ۲۰ درصد رشد کرده‌است.به طور کلی اما افت شدید صادرات بوتادین، میزان کل فروش این محصول را کاهش داد و از ۱۳ هزار و ۸۵۰ تن در خردادماه سال ۱۴۰۳ با افت ۲۴ درصدی به ۱۰ هزار و ۴۹۹ تن در خرداد ۱۴۰۴ رساند.

 افت تناژ تولید و در نهایت فروش بوتادین، درآمدزایی دو پتروشیمی بورسی تولیدکننده این محصول را کاهش داد.ارزش کل صادرات بوتادین در دو پتروشیمی بورسی در خردادماه امسال به ۳۰۲‌میلیارد تومان رسید.مقایسه این رقم با ارزش صادرات ۵۴۴‌میلیارد تومانی خرداد ۱۴۰۳ کاهش ۴۵ درصدی را حکایت دارد.البته درآمد داخلی صنعت به واسطه رشد حجم فروش و نرخ تسعیر ارز صعودی بوده‌است.به طوری که این رقم از ۲۴۴‌میلیارد تومان در خرداد سال گذشته با افزایش ۴۶ درصدی به ۳۵۶‌میلیارد تومان رسیده‌است.

به طور کلی برآیند تغییرات درآمد بوتادین در بازار داخل و صادرات منفی شده‌است.ارزش فروش بوتادین دو پتروشیمی بورسی از ۷۸۸‌میلیارد تومان در خردادماه سال ۱۴۰۳ با کاهش ۱۶ درصدی به ۶۵۸‌میلیارد تومان در خرداد امسال رسید.لازم به ذکر است این روند به واسطه افت شدید صادرات بوتادین در این ماه شکل گرفته‌است.

 چین؛ بازیگر اصلی بوتادین

بر اساس گزارش تازه شرکت تحلیل داده GlobalData، چین در مسیر تبدیل‌شدن به بازیگر اصلی بازار جهانی بوتادین قرار دارد.طبق برآوردهای این نهاد، بیش از نیمی از ظرفیت‌های جدید تولید بوتادین در جهان تا سال ۲۰۳۰ متعلق به چین خواهد بود؛ ظرفیتی که به پشتوانه رشد مداوم صنایع پایین‌دستی همچون خودروسازی و تایرسازی در حال شکل‌گیری است.

طبق گزارش منتشرشده، چین به‌واسطه برنامه‌ریزی گسترده در توسعه صنایع شیمیایی و پتروشیمی، به‌دنبال افزایش چشمگیر ظرفیت تولید بوتادین تا پایان این دهه‌است.در حال حاضر، پروژه‌های متعدد در حال ساخت یا برنامه‌ریزی قرار دارند که با بهره‌برداری از آن‌ها، سهم چین از ظرفیت جهانی بوتادین به شکل معناداری افزایش خواهد یافت.

محرک اصلی این رشد، افزایش تقاضا برای مشتقات بوتادین به‌ویژه اکریلونیتریل بوتادین استایرن (ABS) و لاستیک‌های مصنوعی عنوان شده‌است.این محصولات در تولید قطعات خودرو، تایر، لوازم‌خانگی، و صنایع بسته‌بندی کاربرد دارند.در نتیجه، توسعه بازار خودروهای سواری، خودروهای برقی و افزایش تقاضا برای تایرهای با عملکرد بالا، نقشی کلیدی در پایداری مصرف بوتادین در چین ایفا می‌کند.

در شرایطی که بازارهای جهانی با چالش‌هایی همچون نوسانات خوراک، سیاست‌های محیط‌زیستی سخت‌گیرانه و افت سرمایه‌گذاری در برخی کشورها مواجه هستند، چین با نگاه راهبردی به‌دنبال پرکردن خلأ ناشی از کاهش تولید خودرو توسط سایر بازیگران سنتی از جمله کره‌جنوبی، ژاپن و بخشی از تولیدکنندگان اروپایی است.

پیش‌بینی می‌شود که با بهره‌برداری از پروژه‌های جدید چین، رقابت در بازارهای صادراتی بوتادین و مشتقات آن به‌شدت افزایش یابد؛ به‌ویژه در آسیا، آمریکای لاتین و بخشی از بازارهای اروپایی که واردکننده خالص این ماده هستند. نکته قابل‌توجه آن است که توسعه ظرفیت‌های جدید در چین نه‌تنها به‌دلیل نیاز داخلی، بلکه در چارچوب استراتژی کلان دولت برای تکمیل زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی دنبال می‌شود.

بسیاری از طرح‌های جدید در مجتمع‌های چین در حال اجرا هستند که از یکپارچگی خوراک، تولید و تبدیل به محصولات نهایی برخوردارند.این موضوع، ضمن کاهش هزینه تمام‌شده، قدرت رقابت‌پذیری چین را در بازار جهانی بوتادین افزایش می‌دهد.