پایداری و مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها در زمان جنگ
این یادداشت ابعاد مسوولیت اجتماعی شرکت‌ها در شرایط جنگی را بررسی می‌کند و راهکارهایی برای تاب‌آوری و نقش‌آفرینی مناسب کسب‌وکارها ارائه می‌دهد. اقدامات پیشنهادی در سه دسته کلی ارائه می‌شود:
۱- حفاظت از جریان اصلی کسب‌وکار
کسب‌وکارها نقشی کلیدی در دفاع ملی در مقابل دشمن متجاوز دارند و باید برای تداوم ارائه خدمات و محصولات آماده باشند. این امر مستلزم محاسبه ریسک‌ها، مدیریت مخاطرات و جلوگیری از بن‌بست در تولید، فروش، پرداخت حقوق کارکنان و مطالبات پیمانکاران است تا اثرات منفی بر مصرف‌کنندگان و کشور در شرایط حساس کاهش یابد.
توجه خاص به پدافند غیر عامل
عموم صنایع، به ویژه تامین‌کنندگان خدمات و کالاهای اساسی یا حساس، باید در بالاترین سطح سخت‌گیری، به موضوعات مربوط به HSE (بهداشت، ایمنی و محیط زیست) و پدافند غیرعامل توجه کنند؛ از جمله:
همکاری حداکثری با دستورات سازمان پدافند غیرعامل در سطح محلی و ملی
دور ندانستن احتمال خرابکاری و حساسیت بیشتر در بررسی ورودی‌ها و خروجی‌ها به سایت‌ها
برگزاری جلسات آموزشی و توجیهی اضطراری برای همکاران جهت رعایت ملاحظات دوران جنگ
تهیه دستورالعمل ویژه برای حفاظت از ایمنی همکاران در مواجهه با حوادث یا انفجارهای احتمالی
پایداری در مدیریت و ستاد
مدیریت و بخش ستادی باید با تشکیل یک کمیته مدیریت بحران، تمامی احتمالات ممکن را برای چند ماه آینده در نظر گرفته و برای آنها چاره‌اندیشی کند تا امور اداره شرکت معطل نمانند:
پیش‌بینی شرایط دورکاری و مشخص‌کردن چگونگی آن با توجه به جایگاه‌های مختلف شغلی؛ تعیین نفرات اصلی و پشتیبان برای هر واحد و همچنین تهیه ضوابط دورکاری.
پیش‌بینی درگاه‌های جایگزین مرتبط با IT و مکاتبات (در شرایط قطع اینترنت بین‌الملل) و به‌ویژه مدیریت شایعات درباره شرکت.
پیش‌بینی سناریوی آسیب‌دیدگی تجهیزات رایانه‌ای مستقر در سازمان و مراقبت از اطلاعات حساس (مثل تهیه مداوم نسخه‌های پشتیبان و نگهداری آنها در محل‌هایی غیر از ستادهای شرکت)
بازنگری قراردادهای بیمه برای پوشش شرایط جنگ
پیش‌بینی آسیب یا جراحت احتمالی مدیران ارشد شرکت و یا عدم دسترسی به ایشان به هر دلیل و اتخاذ سناریوهای جایگزین (مثل مشخص بودن نفر جایگزین هر فرد با اختیارات مشخص)
موضوعات خاص مربوط به واحد مالی
وقفه در واحد مالی، جریان پرداخت‌ها به پیمانکاران، تامین‌کنندگان و همکاران و در نتیجه جریان تولید و کل شرکت را تحت تاثیر قرار خواهد داد و لازم است این واحد به شکل خاص‌تری خود را آماده کند. بنابراین، ضروری است تدابیر لازم برای حفظ جریان نقدینگی و متوقف نشدن به خاطر حملات سایبری به شبکه بانکی و یا قطعی اینترنت، و یا آسیب فیزیکی به رایانه‌های شرکت اندیشیده شود.
استمرار تولید
استمرار تولید در سایت‌ها یک رکن زیربنایی برای فعالیت شرکت است. جدای از توجه به مسائل پدافند غیرعامل و HSE، باید تدابیر لازم برای سناریوهای احتمالی با توجه به نکات زیر لحاظ شود:
ایجاد ذخیره‌های پشتیبان و پیش‌بینی اختلالات احتمالی در زنجیره تامین (داخل و خارج از کشور) و داشتن سناریوهای جایگزین و پیشگیرانه.
تامین قطعات یدکی مورد نیاز در واحدهای تعمیر و نگهداری
آمادگی تیم‌های تخصصی برای هرگونه آسیب‌دیدگی در بخش‌های مختلف سایت‌های تولیدی، به شکلی که راه‌اندازی مجدد در کمترین زمان ممکن صورت بگیرد.
کاهش تولید محصولات لوکس و تخصیص بیشتر توان تولید به محصولات و خدمات ضروری مورد نیاز کشور و عامه مردم.
قیمت‌گذاری، مشتریان و مصرف‌کنندگان
درک شرایط دشوار اقتصادی مشتریان و مصرف‌کنندگان و تلاش حداکثری برای قیمت‌گذاری و خدمت‌رسانی مسوولانه و منصفانه
اطلاع‌رسانی به‌موقع به مشتریان و کاربران از طریق پیامک و کاهش نگرانی‌های آنها
نظارت جدی‌تر بر شبکه توزیع کالا و خدمات و پیش‌گیری از سوء استفاده‌ها، احتکار و گران‌فروشی
۲- حفاظت از همکاران و خانواده آنها
در شرایط دلهره‌آور جنگی، حفاظت و حمایت از همکاران و همچنین خانواده‌های آنها بسیار مهم است. این امر هم از جنبه انسانی و اخلاقی و هم از جنبه سازمانی و بهره‌وری کار اهمیت دارد:
پرداخت به‌موقع حقوق و رفاهیات کارکنان
تا حد امکان به تعویق انداختن برنامه‌های تعدیل (هزینه نیروی انسانی، جزو آخرین گزینه‌ها برای مدیریت هزینه‌های شرکت باشد)
تا حد امکان فراهم آوردن شرایط دورکاری و یا تدابیر لازم در ایمن‌سازی محل‌های کار برای حفاظت از جان همکاران در شرایط تشدید حملات
حمایت از سلامت روان همکاران و خانواده آنها و حفظ انگیزه و روحیه کارکنان با ابتکارات مختلف
۳- مسوولیت اجتماعی خارج از کسب‌وکار
فراتر از خود کسب‌وکار، هر مجموعه اقتصادی که در کشور فعالیت می‌کند می‌تواند برای کمک به تاب‌آوری بیشتر در این شرایط، با توجه به نکات زیر سهمی داشته باشد:
اشتراک تجربیات در زمینه تاب‌آوری، برای استفاده شرکای تجاری و نیز سایر شرکت‌ها و سازمان‌ها و حتی جوامع محلی پیرامونی
همکاری حداکثری با مراجع بالادستی کشور برای حفظ انسجام ملی و تلاش برای اعتمادسازی در همکاران، جهت توجه به دستورالعمل‌های امنیتی و ایمنی صادر شده از سوی مراجع مسوول در مواقع مخاطره‌آمیز
انتقال پیام ایستادگی، تلاش، امید و تاب‌آوری به همکاران، شرکای تجاری و عموم ذی‌نفعان (برای مثال نصب بنر و پیام مناسب در سایت اینترنتی شرکت و شبکه‌های اجتماعی یا نصب موارد مشابه در تابلوهای اعلانات). در کشورهای دیگر، بسیاری از شرکت‌ها در هر شرایط بحرانی - از جمله جنگ - پرچم کشور خود را به وضوح بر سر در ساختمان‌ها و شبکه‌های اجتماعی خود نصب می‌کنند و فرهنگ سازمانی در خدمت حمایت از کشور قرار می‌گیرد.
آمادگی برای کمک‌های فنی و تخصصی داوطلبانه به مجموعه‌های صنعتی مجاور یا همکار یا جوامع محلی که ممکن است در هفته‌های آینده متاثر از تهاجم دشمن شوند.
بهینه‌سازی و کاهش حداکثری مصرف آب و انرژی برای کاهش فشار بر زیرساخت‌های عمومی
در صورت امکان حمایت از شهروندانی که در جوامع محلی یا فراتر از آن از حوادث آسیب دیده‌اند و یا آواره شده‌اند.
در شرایط خاص و در صورت نیاز، حمایت از نیروهای امدادی و کمک‌رسان و یا حتی برنامه‌های دفاعی با در اختیار قراردادن منابع، محصولات، خدمات و تجهیزات.
***
این مطلب به سفارش پایگاه خبری تحلیلی «خیر ایران» نوشته شده است.
* عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف و مشاور مسوولیت اجتماعی شرکتی
