هیات‌های دیپلماتیک آمریکا و روسیه در آخرین مرز مشترک میان دو کشور در قطبشمال گرد هم آمدند
شطرنج قدرت‌ها در آلاسکا
محل برگزاری، پایگاه مشترک المندورف-ریچاردسون، با ریشه‌هایی عمیق در جنگ سرد، خود گویای تنش و اهمیت این دیدار بود. این دژ دفاعی آمریکا در قطب شمال، تنها چند ساعت پرواز با منطقه چوکوتکای روسیه فاصله دارد و هیات‌های دیپلماتیک را در سرزمینی گرد هم آورد که از نظر تاریخی، آخرین مرز مشترک میان دو قدرت به شمار می‌رفت. این دیدار ساعت ۱۱:۳۰ به وقت آلاسکا (۷:۳۰به وقت گرینویچ) و حوالی ساعت۱۰ شب جمعه به وقت تهران برگزار شد. اگرچه، الجزیره در گزارشی اعلام کرد که ممکن است این زمان دچار تغییر شود.
با این حال، غیبت معنادار ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین و رهبران اروپایی در این نشست به وضوح احساس می‌شد. ترامپ عمدا اروپا را به حاشیه رانده است؛ دیدگاهی که نیل ملوین، تحلیلگر موسسه معتبر RUSI، آن را این‌گونه خلاصه می‌کند: «ترامپ و پوتین، اتحادیه اروپا را تا حد زیادی بی‌ربط می‌دانند.» اگرچه ترامپ پیش از این نشست، یک جلسه مجازی با زلنسکی و سران اروپا برگزار کرد، اما این تلاش دیرهنگام، بعید است بتواند پویایی بنیادین مذاکرات آلاسکا را دگرگون کند. برای تقویت موضع خود، ترامپ تیمی از چهره‌های سرشناس را به همراه دارد: جی‌دی ونس (معاون رئیس‌جمهور)، مارکو روبیو (وزیر خارجه)، اسکات بسنت (وزیر خزانه‌داری) و استیو ویتکاف (نماینده ویژه رئیس‌جمهور)، ترکیبی که نشان‌دهنده اهمیت بالای این مذاکرات برای دولت اوست.
نگرانی‌های اوکراین: بدبینی در سنگر و پایتخت
هزاران کیلومتر دورتر، در سنگرهای گل‌آلود دونباس، خوش‌بینی کالایی نایاب است. سربازان اوکراینی که با گوشت و پوست خود بهای این جنگ را پرداخته‌اند، با بدبینی به دوربین‌های خبرنگاران می‌نگرند. «تاراس»، یک فرمانده میدان زمزمه می‌کند: «منتظر معجزه نیستیم.» این احساس در کی‌یف نیز طنین‌انداز است؛ جایی که بسیاری معتقدند پوتین، استاد بازی‌های روانی، تنها به دنبال فریب دادن ترامپ و خرید زمان برای تجدید قواست.
به گزارش الجزیره، تردیدی عمیق نسبت به چشم‌انداز یک صلح واقعی در میان اوکراینی‌ها موج می‌زند. بسیاری متقاعد شده‌اند که پوتین تلاش خواهد کرد تا با بهره‌برداری از تصویر خودساخته ترامپ به عنوان «صلح‌ساز»، او را به مسیری مطلوب خود هدایت کند. یک سرباز کارآزموده اوکراینی در گفت‌وگو با الجزیره پیش‌بینی می‌کند که پوتین ضمن تلاش برای مقصر جلوه دادن اوکراین به‌عنوان مانع صلح، به دنبال کسب دستاوردهای بیشتر در میدان نبرد پیش از فرارسیدن زمستان سخت خواهد بود. این نگرانی‌ها بی‌اساس نیست.
در ماه‌های اخیر، روسیه حملات خود را در منطقه دونتسک تشدید کرده و به‌رغم تحمل تلفات سنگین، به آرامی بر سرعت تصرفات ارضی خود افزوده است. گزارش‌ها تا لحظه تنظیم خبر حاکی از آن بود که دولت ترامپ ممکن است پیشنهاد واگذاری کنترل کامل دونتسک و لوهانسک به مسکو را در ازای یک آتش‌بس گسترده‌تر و عقب‌نشینی محدود نیروهای روس از شمال اوکراین روی میز بگذارد. با این حال، اندیشکده‌هایی مانند «موسسه مطالعات جنگ» (ISW) هشدار می‌دهند که چنین امتیازی صرفا به روسیه فرصت بازآرایی نیروها و آمادگی برای تهاجمات آتی را خواهد داد. زلنسکی علنا هرگونه واگذاری قلمرو یا آتش‌بس موقت را رد کرده و در عوض خواستار تضمین‌های امنیتی پایدار شده است.
اما در جامعه اوکراین، این باور ریشه‌دار است که جاه‌طلبی‌های امپریالیستی مسکو و گرایش تزلزل‌ناپذیر کی‌یف به غرب، دستیابی به یک دیپلماسی بلندمدت را تقریبا غیرممکن می‌سازد. در این میان، تردید نسبت به قابل اعتماد بودن ترامپ نیز عمیق است. او به‌عنوان رهبری شناخته می‌شود که به راحتی تحت تاثیر روایت‌های روسی قرار می‌گیرد، میراثی تلخ از مذاکرات پیشین که هرگز نتوانست کرملین را به تعهداتش پایبند نگه دارد.
«موسسه مطالعات جنگ» در آخرین ارزیابی خود به تاریخ ۱۴ اوت، یک روز پیش از این نشست سرنوشت‌ساز، تصویری نگران‌کننده از اهداف عملیاتی روسیه ترسیم می‌کند. این اندیشکده هشدار داد که تشدید حملات اخیر روسیه در محورهای کلیدی دونتسک، به‌ویژه در نزدیکی چاسیویار و پوکروفسک، صرفا یک تاکتیک برای تقویت موضع مذاکراتی مسکو نیست، بلکه بخشی از یک استراتژی بزرگ‌تر برای تصرف کامل استان دونتسک و ایجاد یک منطقه حائل غیرقابل دفاع برای اوکراین است. بر اساس تحلیل این موسسه، کرملین به هرگونه آتش‌بسی که به روسیه اجازه دهد دستاوردهای فعلی خود را حفظ کند، به‌عنوان یک «وقفه عملیاتی» نگاه می‌کند، نه یک صلح پایدار. این وقفه به ارتش روسیه فرصت حیاتی خواهد داد تا نیروهای تحلیل‌رفته خود را بازسازی کند، ذخایر مهمات را تکمیل کند و خطوط لجستیکی خود را برای تهاجمات بعدی در آینده تقویت کند. این موسسه تاکید می‌کند که هرگونه توافقی که شامل واگذاری قلمرو باشد، بدون خلع سلاح کامل و عقب‌نشینی تایید شده نیروهای روسی، عملا به معنای پاداش دادن به تهاجم و فراهم کردن سکوی پرشی برای حملات آینده خواهد بود. این تحلیل، بدبینی عمیق کی‌یف و نگرانی‌های استراتژیک متحدان اروپایی آن را کاملا تایید می‌کند.
اظهارنظرهای پیش از اجلاس: شطرنج و گام‌های بعدی
ترامپ در مصاحبه با فاکس‌نیوز، ضمن تشبیه مذاکرات به یک «بازی شطرنج»، به صورت واقع‌بینانه‌ای احتمال شکست آن را ۲۵درصد برآورد کرد. او هشدار داد که در صورت شکست مذاکرات، آمریکا آماده وضع تحریم‌های بیشتر علیه روسیه است، اما همزمان این دیدار را مقدمه‌ای ضروری برای دیدار آتی خود با ولودیمیر زلنسکی توصیف کرد. از سوی دیگر، ولادیمیر پوتین لحنی آشتی‌جویانه‌تر در پیش گرفت. او تلاش‌های ترامپ برای پایان دادن به جنگ را «جدی و قاطعانه» خواند و چشم‌اندازی برای آینده روابط ترسیم کرد. پوتین اظهار کرد که مرحله بعدی تماس‌ها با واشنگتن می‌تواند بر سر دستیابی به توافقاتی در مورد پیمان استارت جدید (پیمان کاهش تسلیحات استراتژیک) متمرکز شود؛ موضوعی که نشان‌دهنده تمایل مسکو برای بازگشت به مذاکرات کنترل تسلیحات با آمریکاست.
پیروزی نمادین برای پوتین
تحلیلگران غربی با نگرانی به این نشست می‌نگرند و شباهت‌های آزاردهنده‌ای با دیدارهای قبلی ترامپ و پوتین می‌بینند. سبک مذاکراتی ترامپ که بر پایه غریزه شخصی و میل به کسب «پیروزی» استوار است، او را در برابر تاکتیک‌های محاسبه‌شده و صبورانه پوتین آسیب‌پذیر می‌کند. خطر بزرگ این است که ترامپ در اشتیاق برای تحقق وعده انتخاباتی خود، پیچیدگی‌های استراتژیک جنگ و اهداف بلندمدت کرملین را نادیده بگیرد. این نشست، فارغ از نتیجه، از هم‌اکنون یک پیروزی نمادین برای پوتین محسوب می‌شود. صرف حضور در کنار رئیس‌جمهور آمریکا، انزوای دیپلماتیک او را در هم می‌شکند و به او مشروعیتی بین‌المللی می‌بخشد که غرب سال‌ها برای سلب آن تلاش کرده بود. به رسانه‌های دولتی روسیه این رویداد را «فروپاشی کامل پروژه انزوای مسکو» می‌نامند. در یک توافق نظر عجیب، کی‌یف و پایتخت‌های اروپایی نیز با این تحلیل موافقند و نگرانند که پوتین با مهارت، ترامپ را به سمت پذیرش شرایطی سوق دهد که منافع روسیه را تامین و امنیت اروپا را تضعیف کند.
گزارش‌ها حاکی از یک اجماع نظر غیرمعمول میان دشمنان قسم‌خورده است: هر دو طرف، نشست آلاسکا را یک پیروزی بزرگ برای ولادیمیر پوتین می‌دانند. از دیدگاه کی‌یف و پایتخت‌های اروپایی، این دیدار حضوری، پوتین را از سال‌ها انزوای دیپلماتیک غرب خارج می‌کند و این نگرانی جدی وجود دارد که او موفق شود ترامپ را به سمت منافع استراتژیک روسیه سوق دهد. به گزارش نیویورک‌تایمز، در داخل روسیه نیز رسانه‌های دولتی این اجلاس را به‌عنوان «فروپاشی کامل» تلاش‌ها برای منزوی کردن مسکو جشن گرفته‌اند. این نشان می‌دهد که صرف حضور در این نشست، حتی بدون دستیابی به توافق رسمی، برای کرملین یک پیروزی قاطع است. این پویایی، ترامپ را در موقعیتی قرار می‌دهد که در آن نمادگرایی ممکن است بر محتوا غلبه کند و به پوتین سکویی برای تقویت جایگاه خود در صحنه جهانی بدهد. در نهایت، این اجلاس به آخرین حلقه از زنجیره تعاملات پرمخاطره‌ای تبدیل شده است که نتایج آن نه تنها آینده اوکراین، بلکه خطوط کلی روابط ایالات متحده و روسیه، معماری امنیت جهانی و اعتبار دیپلماسی آمریکا را شکل خواهد داد.
آلاسکا در بازتاب تاریخ: چرا اینجا؟
انتخاب آلاسکا به‌عنوان محل اجلاس، فراتر از نزدیکی جغرافیایی به روسیه، طنین تاریخی عمیقی دارد. امپراتوری روسیه که در قرن هجدهم شهرک‌های استعماری در این منطقه ایجاد کرده بود، به‌دلیل چالش‌های لجستیکی، کمبود منابع و گسترش بیش از حد، سرانجام در سال۱۸۶۷ آلاسکا را به قیمت ۷.۲میلیون دلار به ایالات متحده فروخت. پس از شکست پرهزینه در جنگ کریمه، تزارها آلاسکا را هم یک بدهی مالی و هم یک هدف بالقوه برای امپراتوری بریتانیا می‌دیدند. این خرید در آن زمان توسط منتقدان به‌عنوان «حماقت سیوارد» مورد تمسخر قرار گرفت. پایگاه المندورف-ریچاردسون که در جنگ جهانی دوم و جنگ سرد خط مقدم دفاعی آمریکا بود، امروز گواهی تاریخی بر پویایی‌های متغیر قدرت در شمال اقیانوس آرام است.
این پس‌زمینه تاریخی، یادآوری کنایه‌آمیز از این واقعیت است که چگونه مذاکرات بر سر قلمرو می‌تواند سرنوشت ملت‌ها را برای قرن‌ها رقم بزند. از طرف دیگر، به‌دلیل محکومیت پوتین از سوی دیوان کیفری بین‌المللی، وی امکان سفر به مقاصدی همچون اروپا را نداشت و دیدار باید در اماکنی همچون امارات، عربستان و یا ایالات متحده که عضو این دیوان نبودند، صورت می‌گرفت؛ به همین دلیل آلاسکا انتخاب شد. نشست آلاسکا، همزمان نوید و خطر دیپلماسی در بالاترین سطح را در خود دارد. برای ترامپ، این فرصتی برای تحقق وعده انتخاباتی و تغییر مسیر یک جنگ ویرانگر است. برای پوتین، این تاییدی بر نفوذ ژئوپلیتیک پایدار او و فرسایش پروژه غرب برای منزوی کردن روسیه است. با این حال، سربازان اوکراینی به صلح واقعی شک دارند و می‌ترسند که واگذاری خاک، تنها حملات آینده روسیه را تقویت کند.
ساعاتی پیش از دیدار پوتین با ترامپ، وی با حضور در شهر ماگادان در خاور دور روسیه، به بنای یادبود همکاری ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی در جنگ جهانی دوم، گل اهدا کرد. این مجسمه، دست دادن یک خلبان شوروی و یک خلبان آمریکایی را به تصویر می‌کشد. این در حالی است که ترامپ در مسیر سفر به آلاسکا با مهم‌ترین متحد پوتین یعنی الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهور بلاروس، صحبت کرد. ترامپ گفت: «من گفت‌وگوی فوق‌العاده‌ای با رئیس‌جمهور بسیار محترم بلاروس داشتم». او هدف از این تماس تلفنی را تشکر از او برای آزادی ۱۶ زندانی اعلام کرد. به دنبال این تحولات، رئیس‌جمهور اوکراین از تشدید حملات روسیه خبر داد.
