نیویورک‌تایمز و بلومبرگ فضای نشست ایران و اروپا را تحلیل کردند؛
روایت غربی از جمعه استانبول
نیویورک تایمز نوشته که شروط اروپایی‌ها برای ماشه «زمان تنفس برای مذاکره با واشنگتن» را فراهم می‌کند. بلومبرگ نیز این نشست را اولین گام عملی برای شکستن بن‌بست بر سر برنامه هسته‌ای ایران ارزیابی کرده است.
ادامه گفت‌وگوها در آینده نزدیک
به گزارش نیویورک‌تایمز، بریتانیا، فرانسه و آلمان از ایران خواسته‌اند تا دوباره با ایالات متحده در مورد برنامه هسته‌ای خود دیدار کند و گامی ملموس در جهت بازگرداندن اعتماد بین‌المللی به برنامه هسته‌ای ایران که از دید تهران غیرنظامی است، بردارد. بعد از این جلسه، مجید تخت‌روانچی، معاون وزیر خارجه، در گفت‌وگویی درباره نشست استانبول، با تاکید بر اینکه در مجموع گفت‌وگوهای خوبی داشتیم و این گفت‌وگوها صریح و سازنده بود، گفت که قرار شد گفت‌وگوها ادامه پیدا کند ولی هنوز زمانی برای دور بعدی گفت‌وگوها تعیین نشده است. هر دو طرف علاقه‌مند هستند که این گفت‌وگوها در آینده نزدیک ادامه پیدا کند.
فضای نشست استانبول
تخت‌روانچی روز جمعه در گفت‌وگویی اعلام کرد که ایران و تروئیکای اروپایی علاقه‌مند هستند دور بعدی گفت‌وگوها به‌زودی برگزار شود. وی توضیح داد: «در روز جمعه در ادامه بحث‌هایی که پیش از این با سه کشور اروپایی در سطح معاونان وزیر خارجه داشتیم، یک جلسه طولانی داشتیم و موضوعات مختلف مربوط به هسته‌ای، رفع تحریم‌ها و ابعاد مختلف موضوع هسته‌ای در آن مورد رایزنی و بحث قرار گرفت.»
معاون عراقچی همچنین به انتقاد ایران از مواضع کشورهای اروپایی نسبت به جنگ تحمیلی ۱۲روزه اشاره کرد و گفت: «در این جلسه گفتیم که ایران همیشه اهل گفت‌وگو بوده است ولی این گفت‌وگو باید چارچوب داشته باشد و مشخص شود که از آن سوءاستفاده نمی‌شود.» او در همین زمینه تصریح کرد: «این گفت‌وگوها باید روشن شود که با هدف حل مسائل صورت می‌گیرد و نباید مورد بهره‌برداری برای اهداف پوشیده‌ای که اینها داشته‌اند، قرار بگیرد.»
مواضع تهران
در ادامه این گفت‌وگو، معاون وزیر خارجه ایران با بیان اینکه «مواضع خود را به‌خوبی برای آنها تشریح کردیم»، توضیح داد که در این جلسه در مورد حقوق ایران در چارچوب ان‌پی‌تی صحبت کردیم و توضیح دادیم که باید این حقوق محترم شناخته شود، از جمله موضوع غنی‌سازی در داخل ایران. او با بیان اینکه «این گفت‌وگوها کمک می‌کند که ما درک بیشتری از مواضع یکدیگر داشته باشیم»، خاطرنشان کرد: «ما در این جلسه تلاش کردیم آنها با مواضع ایران به‌خصوص بعد از تجاوز اخیر اسرائیل به ایران کاملا آشنا شوند و بدانند که هیچ‌گونه خدشه‌ای در مواضع کشورمان وارد نشده است و با همان قدرت و صلابت که پیش از این گفت‌وگو می‌کردیم، اکنون نیز گفت‌وگو می‌کنیم، حتی به صورت محکم‌تر.»
این دیپلمات ارشد جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر اینکه «مواضع ما مشخص است»، ادامه داد: «مواضع ایران در سطح بین‌المللی مشخص و شفاف است. در ارتباط با اسنپ‌بک نیز این چنین است و ما اینها را یک بار دیگر در این جلسه تشریح کردیم.» تخت‌روانچی با اشاره به مواضع اروپایی‌ها در ارتباط با موضوع اسنپ‌بک و تاریخی که در این زمینه آنها برای فعال کردن این مکانیسم اعلام کرده‌اند، تاکید کرد: «ما خیلی روشن و سریع مخالفت خود را بیان کردیم. بحث‌های حقوقی مربوط به این موضوع را که در نامه آقای عراقچی نیز مورد تاکید قرار گرفته بود، مورد اشاره قرار دادیم و مواضع خود را به‌صراحت اعلام کردیم.»
پیشنهاد مشروط اروپایی‌ها
همزمان وزارت خارجه آلمان خبر داده تروئیکای اروپایی در نشست استانبول، «پیشنهاد مشروطی» را درباره تمدید مهلت فعال‌سازی مکانیسم ماشه به ایران ارائه کرده‌اند. وزارت خارجه آلمان بامداد شنبه و ساعاتی پس از پایان گفت‌وگوهای ایران و تروئیکای اروپایی و معاون مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در استانبول بیانیه‌ای را منتشر کرد و در آن نوشت: «تروئیکای اروپایی آماده فعال‌سازی اسنپ‌بک (مکانیسم ماشه) هستند، با‌این‌حال، ما پیشنهاد تمدید آن را به شرطی که ایران به تعهدات قانونی خود عمل کرده و معیارهای مشخصی را رعایت کند، ارائه کرده‌ایم.»
وزارت خارجه آلمان توضیحی درباره «تعهدات قانونی و معیارهای مشخص» ارائه نکرده اما ایران تاکید کرده که به تعهدات هسته‌ای خود پایبند بوده است. پیش از این کشورهای اروپایی پایان ماه اوت را به‌عنوان موعد فعال‌سازی این سازوکار تعیین کرده بودند اما رسانه‌های غربی از احتمال تمدید ۶ماهه آن خبر داده‌اند. ایران، توسل به این مکانیسم را غیرقانونی توصیف و اعلام کرده به هرگونه اقدام اروپایی‌ها در این زمینه پاسخ خواهد داد. برلین در پایان بیانیه خود آورده است: «از ایران می‌خواهیم مسیر دیپلماسی را انتخاب کند.» این ادعا در حالی است که تهران همواره مسیر دیپلماسی را برگزیده اما این آمریکا و رژیم صهیونیستی بودند که در میانه مذاکرات به ایران حمله کردند.
اهرم فشار همه طرف‌ها
از جلسه روز جمعه که وزرای امور خارجه در آن حضور نداشتند، اطلاعات کمی منتشر شده است. اما برخی ضرب‌الاجل‌ها در شرف وقوع هستند و هر دو طرف گفتند که مذاکرات ادامه خواهد یافت. اروپایی‌ها گفته‌اند که اگر ایران با تلاش جدی برای دستیابی به یک توافق جدید پاسخ ندهد، تا پایان ماه اوت برای بازگرداندن تحریم‌ها اقدام خواهند کرد. ایران، اروپا و ایالات متحده همگی در مذاکرات جدید از نوعی اهرم فشار برخوردارند. نکته اصلی، همان‌طور که ماه‌هاست وجود دارد، اصرار آمریکا بر این است که ایران غنی‌سازی اورانیوم را به طور کامل کنار بگذارد؛ درحالی‌که تهران از انجام این کار امتناع می‌کند. در این بین اگرچه برنامه هسته‌ای ایران آسیب دیده اما این کشور دانش زیادی در مورد غنی‌سازی هسته‌ای به دست آورده است که نمی‌توان آن را با بمباران از بین برد.
زمانی برای تنفس
الی گرانمایه، کارشناس مسائل ایران در شورای روابط خارجی اروپا، گفت بدون پیشرفت در مذاکرات برای تمدید مهلت بازگرداندن تحریم‌ها، هرگونه محدودیت سازمان ملل می‌تواند به دلیل دشواری دستیابی به اجماع در شورای امنیت که روسیه و چین هر دو حق وتو دارند، برای دهه‌ها از بین برود. حتی تمدید نیز مستلزم موافقت همه اعضای شورای امنیت، از جمله ایالات متحده است که با توجه به بی‌اعتمادی عمیق ایران به دولت ترامپ، ممکن است پذیرفتن آن دشوار باشد. گرانمایه تمدید یک‌باره و یک‌ساله را توصیه کرده است تا «زمان تنفس برای مذاکره با واشنگتن» فراهم شود و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، ناظر هسته‌ای سازمان ملل، وضعیت برنامه هسته‌ای و ذخایر اورانیوم غنی‌شده ایران را ارزیابی کند. اسماعیل بقایی، سخنگوی وزیر امور خارجه ایران، پیش از جلسه روز جمعه به رسانه‌های دولتی گفت که ایران ایده تمدید قطعنامه سازمان ملل را که شامل مفاد بازگشت سریع تحریم‌ها است «بی‌معنی و بی‌اساس» می‌داند. اما این اتفاق هنوز هم می‌تواند رخ دهد.
موضع نرم اروپا درباره غنی‌سازی
ترامپ و اسرائیل اصرار داشته‌اند که ایران هرگونه غنی‌سازی هسته‌ای را کنار بگذارد، اما برخی از اروپایی‌ها تا زمانی که محدودیت‌های غنی‌سازی شدید باشد و نظارت دقیق‌تری نسبت به الان وجود داشته باشد، کمتر پافشاری می‌کنند. الی گرانمایه در این باره گفت، اما آنها همچنین نگران این هستند که ترامپ که با پیچیدگی‌های توافق روبه‌روست، ممکن است علاقه خود را از دست داده باشد و معتقد باشد که بمباران فعلا مشکل را حل کرده است.
گام مشخص برای شکستن بن‌بست
نشریه بلومبرگ نیز در مورد ازسرگیری مذاکرات ایران با طرف اروپایی در استانبول نوشت: تخت‌روانچی اواخر روز جمعه پس از دیدار با همتایان خود از بریتانیا، فرانسه و آلمان گفت: «هر دو طرف علاقه‌مند به ادامه این گفت‌وگوها در آینده نزدیک هستند». اگرچه تخت‌روانچی مذاکرات روز جمعه را «خوب» توصیف کرد، اما تاریخ مشخصی برای دور بعدی تعیین نکرد. او با کاظم غریب‌آبادی، دیپلمات ارشد دیگر ایران در این مذاکرات، هم‌نظر بود که این دیدار را «جدی، صریح و دقیق» توصیف کرده بود.
مذاکرات روز جمعه اولین گام مشخص برای شکستن بن‌بست بر سر برنامه هسته‌ای ایران بود، پس از آنکه حملات اسرائیل و آمریکا به ایران در ژوئن مذاکرات قبلی را متوقف کرد. سه کشور اروپایی که اغلب به تروئیکا شناخته می‌شوند، از امضاکنندگان اولیه توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ بودند که آمریکا در سال ۲۰۱۸ در دوره اول ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ از آن خارج شد. روز شنبه، مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور ایران، اظهار کرد که درحالی‌که تهران نسبت به آتش‌بس کنونی با اسرائیل محتاط است، دیپلماسی را رد نخواهد کرد. پزشکیان گفت: «یک طرف قضیه نیروهای دفاعی و امنیتی ما هستند که باید آماده بوده و تلاش کنند تا با قدرت از این خاک دفاع کنند.»
