بلاتکلیفی صادرکنندگان سنگ آهن ادامه دارد

سروش صاحب فصول: ماجرای دریافت عوارض از صادرات سنگ‌آهن چند روزی است که بالا گرفته است. صادرکنندگان سنگ‌آهن هنوز نخستین روز کاری هفته خود را آغاز نکرده بودند که تلفن‌های همراهشان زنگ خورد. مباشران و کارمندان صادرکنندگان از آن سوی خط خبرهای خوبی برای روسایشان نداشتند؛ گمرک‌های بندرهای صادراتی کشور به نمایندگان صادرکنندگان گفته بودند از روز شنبه ۲۱ اردیبهشت باید ۴۰ درصد عوارض صادراتی پرداخت کنند. به این ترتیب ماجرایی که سال ۸۹ نیز یک بار گریبان صادرکنندگان سنگ‌آهن را گرفته بود پس از سه سال دوباره فضای کسب‌و‌کار فعالان این حوزه پردرآمد را تیره و تار کرده تا ثابت شود هیچ پرونده‌ای را در اقتصاد ایران نباید نیمه کاره رها کرد.

وضع عوارض بر صادرات سنگ‌آهن این بار ظاهرا از اختلافی که گمرک و صادرکنندگان در مورد ردیف تعرفه‌ای سنگ‌آهن فشرده و غیر‌فشرده پیدا کرده‌اند، نشات گرفته است؛ بنا بر آنچه در کتاب تعرفه‌های سال ۹۲ آمده است، عوارض صادراتی ردیف تعرفه گمرکی سنگ‌آهن فشرده (گندله) ۳۰ درصد و تعرفه گمرکی سنگ‌آهن غیر‌فشرده که شامل سنگ‌آهن کنسانتره می‌شود ۴۰ درصد تعیین شده است. حال به اعتقاد گمرک ردیف تعرفه سنگ‌آهن غیر‌فشرده؛ یعنی کنسانتره باید برای سنگ‌آهن دانه‌بندی مگنتیت و هماتیت نیز لحاظ شود و به این ترتیب سنگ‌آهن دانه‌بندی شده مگنتیت و هماتیت نیز شامل عوارض صادراتی ۴۰ درصدی می‌شوند.

در مقابل صادرکنندگان سنگ‌آهن معتقدند ردیف تعرفه‌ای این محصولات باید با هم متفاوت باشد، ولی از آنجا که تاکنون تعرفه صادراتی برای هیچ یک مطرح نبوده است، نه گمرک و نه صادرکنندگان حساسیت و اعتراضی نسبت به این موضوع از خود نشان نداده بودند. از این رو، حال که قرار است عوارضی وضع شود باید ردیف تعرفه‌ای این محصولات از هم تفکیک شود.

این استدلال اما چندان مورد قبول مسوولان گمرک نیست؛ گمرکی‌ها می‌گویند این ردیف‌های تعرفه‌ای بر مبنای HS تعریف شده که مبنایی بین‌المللی دارد و ما نمی‌توانیم در یک تعریف جهانی دخل و تصرف داشته باشیم.

بر مبنای همین استدلال نیز در بخشنامه‌ای که روز یکشنبه ابلاغ شد، گمرک دریافت عوارض ۴۰ درصدی را از سنگ‌آهن رسما اعلام و در بخشنامه‌ای به کلیه گمرک‌های اجرایی ابلاغ کرد:

با عنایت به استعلام واصله از برخی گمرک‌های اجرایی درخصوص شمول یا عدم شمول عوارض صادراتی بر سنگ‌آهن دانه‌بندی شده مجددا تاکیدمی گردد: مطابق مفاد بخشنامه ردیف ۳۸۱ سال ۱۳۹۱، ملاک ممنوعیت‌ها و محدودیت‌های مندرج در بخشنامه ردیف ۳۱۱ سال ۱۳۹۱، شماره ردیف تعرفه‌های مندرج در جداول ضمیمه آن بخشنامه است. بنابراین هر کالایی که تحت کدهای تعرفه درج شده در آن جداول (از جمله کد مندرج در ردیف ۱۲ جدول B#) طبقه‌بندی گردد، مشمول ضوابط موضوع بخشنامه خواهد بود. بدیهی است چنانچه پس از ابلاغ بخشنامه‌های ردیف ۲۷۴ و ۳۱۱ سال ۱۳۹۱ محموله‌های صادراتی سنگ‌آهن و کنسانتره‌ها و... تحت ردیف تعرفه ۲۶۰۱۱۱۰۰ از طریق آن گمرک بدون پرداخت عوارض متعلقه صادر گردیده باشد، لازم است با رعایت قید فوریت و قبل از انقضای مهلت قانونی ۶ ماهه آنها، اقدامات قانونی لازم جهت مطالبه عوارض مذکور صورت پذیرد؛ بنابراین شایسته است ضمن اقدام لازم، مراتب را به کلیه واحدها و گمرک‌های تابعه نیز ابلاغ کرده و بر حسن اجرای امر نظارت مستمر معمول دارند.

منتظر جواب استعلام‌ها هستیم

حسن علیدوستی، مدیرکل دفتر صادرات گمرک در توضیح و توجیه این بخشنامه می‌گوید: در بخشنامه‌ای که پیش‌تر سازمان توسعه تجارت به عنوان متولی تعیین تعرفه و عوارض صادراتی به گمرک ابلاغ کرده بود، مبنای عملکرد فهرستی از کدهای بین‌المللی با استاندارد HS و یادداشت‌های توضیحی مندرج در کتاب تعرفه اقلام صادراتی عنوان شده بود. بر این اساس کنسانتره سنگ‌آهن فشرده شده و فشرده نشده تحت عنوان دو تعرفه مجزا از سوی سازمان توسعه تجارت برای اجرا به گمرک ابلاغ شده است.

وی می‌افزاید: صادرات کنسانتره سنگ‌آهن با کد شناسایی ۲۶۰۱۱۱۰۰ که به عنوان پریت آهن یا خاکستر آهن فشرده نشده نام برده می‌شود، مشمول پرداخت عوارض ۴۰ درصدی و در مقابل صادرات کنسانتره سنگ‌آهن فشرده نشده با کد شناسایی ۲۶۰۱۱۲۰۰ مشمول پرداخت عوارض ۳۰ درصدی به گمرک است.

علیدوستی درباره چگونگی اخذ عوارض صادراتی سنگ‌آهن دانه‌بندی شده در این گروه‌بندی ادامه می‌دهد: در گمرک بندر شهید رجایی عوارض صادراتی بسیاری از کالاها بر اساس کتاب تخصصی فهرست کد‌های استاندارد متفاوت بوده و از این رو برخی تجار و صادرکنندگان،معترض مبهم بودن شمول عوارض فعلی برای سنگ‌آهن دانه‌بندی شده هستند. بر این اساس دفتر صادرات گمرک با استعلام از سازمان توسعه تجارت خواهان بررسی این موضوع شده که نتایج آن ظرف روز‌های آینده مشخص خواهد شد.

مدیرکل دفتر صادرات گمرک البته با اذعان به اینکه صادرکنندگان به دریافت عوارض صادرات سنگ‌آهن دانه‌بندی شده اعتراض دارند، می‌گوید: در حال حاضر استنباط گمرک از سنگ‌آهن دانه‌بندی شده بر اساس فشرده بودن آن مشمول کد ۲۶۰۱۱۲۰۰ و پرداخت عوارض ۳۰ درصدی است.

علیدوستی این وعده را هم می‌دهد که برای حل این موضوع با همکاری سازمان توسعه تجارت ایران مقرر شده طی هفته جاری یا حداکثر هفته آینده، عوارض متفاوتی برای سنگ‌آهن دانه‌بندی شده تعریف شود که به احتمال قوی در فهرست کد ۲۶۰۱۱۱۹۰ کتاب کالاهای صادراتی طبقه‌بندی خواهد شد.

ضررهای هنگفت برای صادرکنندگان و

وجهه تجاری ایران

فاطمه دانشور، صادرکننده سنگ‌آهن، اما به موضوع از زاویه دیگری نگاه می‌کند؛ این عضو هیات نمایندگان اتاق ایران می‌گوید: صادرات سنگ‌آهن دانه‌بندی شده فعلا از بنادر کشور متوقف شده است؛ چرا که به علت تفسیر نادرستی که از تعرفه گمرکی سال ۹۲ در رابطه با عوارض صادراتی سنگ‌آهن هماتیت و مگنتیت به‌عمل آمده، خروج هرگونه سنگ‌آهن از بنادر کشور به صورت موقت متوقف شده است.

دانشور معتقد است اگر وضع عوارض ۴۰ درصدی ادامه پیدا کند، عملا به معنای توقف صادرات سنگ‌آهن خواهد بود.

این فعال اقتصادی که ریاست کمیسیون مسوولیت اجتماعی و اخلاق کسب‌و‌کار اتاق ایران را هم بر عهده دارد، تبعات این قبیل تصمیم گیری‌ها را فراتر و بیشتر از حوزه اقتصاد می‌داند و می‌گوید: متاسفانه رویه یکسان و شفافی در مورد اخذ عوارض صادراتی سنگ‌آهن از سوی گمرک دنبال نمی‌شود؛ برخی گمرک‌ها امروز بدون دریافت عوارض اجازه حرکت کشتی‌های بارگیری شده را داده‌اند، اما در گمرک بندر امام که بیشتر صادرات سنگ‌آهن از آن انجام می‌شود، همچنان بر پرداخت عوارض ۴۰ درصدی تاکید می‌شود.

وی می‌افزاید: رفتار دولت در مورد وضع عوارض صادراتی برای سنگ‌آهن در تضاد صریح با قانون بهبود مستمر فضای کسب‌و‌کار قرار دارد؛ بنا بر ماده دو قانون بهبود مستمر فضای کسب‌و‌کار دولت موظف است در مراحل بررسی موضوعات مربوط به محیط کسب‌و‌کار و تدوین مقررات و آئین نامه‌ها، نظر کتبی اتاق‌ها و آن دسته از تشکل‌های ذی‌ربطی را که عضو اتاق نیستند، درخواست و بررسی کند. بنا بر ماده سوم همین قانون دستگاه‌های اجرایی مکلفند هنگام تدوین یا اصلاح مقررات، بخشنامه‌ها و رویه‌های اجرایی، نظر تشکل‌های اقتصادی ذی‌ربط را استعلام کنند و مورد توجه قرار دهند.

به گفته دانشور اما با وجود چنین تصریحات روشنی در نص قانون، گمرک در جریان وضع عوارض صادراتی برای سنگ‌آهن بدون مشورت قبلی با صادرکنندگان، بخشنامه دریافت عوارض ۴۰ درصدی را ابلاغ کرد و متاسفانه پس از مراجعه انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن برای توضیح سوء تفاهمی که منجر به این تصمیم شده بود، همچنان بر نظر خود پافشاری می‌کند.

این عضو هیات نمایندگان اتاق ایران ادامه می‌دهد: در حال حاضر و به علت بلاتکلیفی صادرکنندگان هر روز بر تعداد کشتی‌هایی که بارگیری کرده‌اند، ولی امکان حرکت ندارند رو به افزایش است. این مساله علاوه بر هزینه هنگفتی که برای صادرکنندگان دارد، اعتبار صادرکنندگان ایرانی را نیز که محصول سال‌های متمادی حضور و فعالیت مثبت در بازارهای جهانی است، دچار خدشه می‌کند.

دانشور می‌افزاید: نکته عجیب دیگر در جریان دریافت عوارض این است که گمرک در بخشنامه‌ای که صادر کرده است، دریافت عوارض را شامل صادرات ۶ ماه گذشته می‌داند و به صادرکنندگان گفته می‌شود که این عوارض را باید با دلار نرخ بازار آزاد پرداخت کنند. رییس کمیسیون مسوولیت اجتماعی اتاق ایران با اشاره به آثار این تصمیم دولت بر حوزه‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی با ابراز نگرانی در مورد پیامدهای این تصمیم برای اشتغال حوزه معدن می‌گوید: اکثر صادرکنندگان سنگ‌آهن در کشور ما معدن دار هستند، یعنی تولیدکننده و صادرکننده هستند؛ بنابراین در صورت ادامه شرایط موجود و اصرار گمرک بر دریافت عوارض ۴۰ درصدی از صادرات سنگ‌آهن قطعا توجیه اقتصادی استخراج معادن کاهش پیدا می‌کند که نتیجه قهری این اتفاق، افت اشتغال در حوزه معدن خواهد بود که عمدتا نیز در مناطق محروم کشور با سرمایه گذاری، منجر به ایجاد اشتغال شده است.

حساسیت‌ها را یادآور شده‌ایم

مهرداد اکبریان، رییس انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن در اظهار نظر کوتاهی که در این ارتباط از او منتشر شده با اشاره به این مطلب که به اشتباه سنگ‌آهن دانه‌بندی شده در تعرفه گمرک همردیف خاک‌های رنگی قرار گرفته، گفته است: به دنبال استعلام دوباره از سازمان توسعه تجارت، ظاهرا این موضوع از سوی مراجع یادشده در دست بررسی است. وی افزوده است: به نظر می‌رسد با به میان آمدن بحث وضع عوارض سنگ‌آهن که با پیگیری‌های اعضای انجمن منتفی شده بود، گمرک در خصوص مجوز صادرات این کالا به صادرکننده‌های آن، دست

نگه داشته است. بر همین مبنا از صبح روز شنبه پیگیری‌های انجمن دوباره از سر گرفته شده به طوری که با ارسال نامه‌ای به آقای صافدل رییس سازمان توسعه و تجارت حساسیت این موضوع در میان گذاشته شد. به هر حال به نظر می‌رسد رایزنی‌ها برای شفاف سازی مساله از سوی انجمن تولید‌کنندگان و صادرکنندگان سنگ‌آهن ادامه دارد و ممکن است هر چه زودتر به نتیجه برسد؛ چرا که در حال حاضر بنا بر اخبار رسیده از مبادی صادراتی کشور بیش از ۱۰ کشتی که هر روز نیز به تعداد آنها افزوده می‌شود، دارای محموله‌های صادراتی سنگ‌آهن دانه‌بندی مگنتیت و هماتیت در بنادر عباس (اسکله شهید رجایی و اسکله فولاد) منتظر حل مشکل و حرکت هستند و هر روز تاخیر آنها نه تنها ضررهای فراوانی برای صادرکنندگان به دنبال داشته بلکه وجهه تجارت بین‌المللی ایران را خدشه دار می‌کند.