اخبار تاريخ و اقتصاد

جنگ و نظام طبقاتی از ابتدای ظهور نخستین تمدنی که از سطح زندگی انسان بدوی بالاتر بوده است، یعنی از حدود ۵ یا ۶هزار سال پیش، وجود داشته و همواره رنج‌های شدیدی را باعث شده است. از تقریبا بیست تمدنی که مورخان جدید غربی از آن مطلع بوده‌اند همه به جز تمدن خود ما ظاهرا مرده و از بین رفته‌اند.

دنیای‌اقتصاد: اقتصاد روسیه در دوره جنگ جهانی اول - چهارسال مانده به انقلاب اکتبر- وضعیت نابسامان و وخیمی داشت. در نیمه سال۱۹۱۴، تعداد و شدت اعتصابات صنعتی به سطح‌ سال۱۹۰۵ نزدیک ‌شد. کارگران در میدان نفتی دورافتاده باکو در ماه ژوئن به‌دلیل دستمزدهای پایین و شرایط خطرناک کار، اعتصاب کردند.

جان رالز یکی از فیلسوفان لیبرال برجسته قرن بیستم بود. اثر اصلی او، نظریه‌ای در باب عدالت (۱۹۷۱)، حوزه فلسفه سیاسی را از نو تعریف کرد و چندین نسل پیاپی از دانش‌پژوهی در باب سیاست، اخلاق و حقوق را پدید آورد. برای بسیاری از ستایشگران رالز، او بهترین نماینده سنت لیبرال است و نظریه عدالت او دفاعی جانانه از انسانی‌ترین امید لیبرالیسم به‌دست می‌‌دهد: دولت رفاه دموکراتیکی که سرمایه‌داری را حفظ می‌‌کند در عین حال که آن را تحت نظارت نیز نگه می‌‌دارد.

دنیای‌اقتصاد: جان رالز فیلسوف لیبرال، عمدتا به‌خاطر کارهایش در فلسفه سیاسی شناخته می‌شود، به‌ویژه کتاب تاثیرگذار او«نظریه‌ای در باب عدالت» که در سال۱۹۷۱ منتشر شد. در اینجا برخی از ایده‌های اصلی مرتبط با آثار رالز آورده شده است:

چند سالی است که کسانی بدون اینکه یافته‌ها، شواهد و مستندات جدیدی ارائه کنند، نظرهای شاذی را در ارتباط با فرازهایی از تاریخ معاصر ایران مطرح می‌کنند؛ ظاهرا با این فرض که اگر به سیاق «سنگ مفت گنجشک مفت» به عده اندکی هم اصابت کند، برنده‌اند. نقطه عزیمت این اشخاص مسائل سیاسی روز است. به این معنی که با هدف پیشبرد ذهنیات و ترجیحات خود در ارتباط با امور جاری سراغ ادوار تاریخی می‌روند و می‌کوشند قرائتی از این ادوار سپری‌شده ارائه کنند که مؤید و مقوم ذهنیات و ترجیحات روز آنها باشد. به عبارت دیگر، تاریخ را وارونه، یعنی از جلو به عقب، می‌خوانند و می‌کوشند با خالی کردن وقایع گذشته از ظرف زمانی خود و قلب و جعل واقعیت‌ها یا بار کردن برداشتی امروزی بر وقایع دیروزی و پراکندن آگاهانه یا ناآگاهانه دروغ‌های شاخ‌دار به هدف خود برسند. پیش‌فرض این اشخاص و نقطه قوتی که آنها برای خود تصور می‌کنند، سطح دانش نسل کنونی و نارضایتی‌های بر حق آنها از شرایط حاضر است. مقاله آقای شهرام اتفاق در روزنامه وزین «دنیای‌اقتصاد» (۲۱بهمن۱۴۰۳) نمونه‌ای از این تلاش‌ها است. ویژگی مقاله ایشان این است که مطالب، مفاهیم و گزاره‌های متعددی را به‌طور سرسری و بدون ذکر منبع و ماخذ و بدون بحثی مستند و مستدل مطرح و درباره هر یک از آنها حکمی صادر کرده است. من در زیر و در حدی که مقتضیات یک یادداشت اجازه می‌دهد، به برخی از مهم‌ترین آنها می‌پردازم:

دنیای‌اقتصاد: از آرتور ساموئل (۱۹۰۱-۱۹۹۰) به‌عنوان یکی از پیشگامان طراحی هوش مصنوعی یاد می‌شود. او در سال۱۹۶۰ گفته بود:«یک ماشین، جن نیست، با جادو کار نمی‌کند، اراده‌ای ندارد و... خروجی‌اش همان است که قبلا به او آموزش داده شده است. «نیت‌ها»ی (Intentions) آن از قبل مشخص شده‌اند یا نیت‌های فرعی هستند که از داده‌های پیشینی مشتق می‌شوند و بنا به خواست برنامه‌نویس عمل می‌کنند.

دنیای‌اقتصاد: در سال۱۹۱۲، لئوناردو تور‌س کِوِدو، نخستین نمونه واقعی از یک کامپیوتر را ابداع کرد و ساخت که قادر به بازی با شطرنج بود. او نام دستگاه نوآورانه خود را ال آخدرکستا گذاشت. ال آخدرکستا می‌توانست در یک پایان بازی با مهره‌های سفید بازی کند؛ جایی که سفید یک شاه و یک رخ و سیاه تنها یک شاه دارد.

«مشروطیت جنوب ایران به گزارش بالیوز بریتانیا در بوشهر ۱۹۱۵-۱۹۰۵ م / ۱۳۳۳-۱۳۲۳ هـ ق» مجموعه گزارش‌های سرپرسی کاکس، کنسولگری بریتانیا در بوشهر و دستیارش ماژور تری‎وراست. این گزارش‌ها از مهم‌ترین منابع مطالعاتی تاریخ معاصر ایران در سال‌های آغازین انقلاب مشروطه محسوب می‌شود. کاکس در زمینه چگونگی روند شکل‌گیری مشروطیت در بوشهر و ایالت فارس و نقش شخصیت‌های عالم و برجسته‌ای چون آیت‌الله سیدعبدالحسین لاری و سیدمرتضی مجتهداهرمی برضد استبداد محمد علیشاهی و خودکامگی حکومت مرکزی اطلاعات ارزشمندی به‌دست می‌دهد.

«مغزهای غول‌پیکر یا ماشین‌هایی که فکر می‌کنند» کتاب تاریخ‌ساز ادموند کالیس برکلی (۲۲ فوریه ۱۹۰۹ – ۷ مارس ۱۹۸۸) در سال۱۹۴۹ منتشر شد. برکلی در این کتاب، اصول ماشین‌های محاسباتی را برشمرده و نمونه‌های رایانه‌ای مهم در آن زمان، از جمله ماشین‌آلات مختلف در موسسات معتبر مانند موسسه فناوری ماساچوست، هاروارد، آزمایشگاه‌های بل و دیگر مراکز علمی را تشریح کرده است.

دزدان دریایی‌ای که ما عمدتا در ذهن داریم دزدان خاصی هستند: دزدان دریایی انگلیسی‌زبان که از اواسط قرن هفدهم تا چند دهه اول قرن هجدهم در دریاها بودند. چه چیزی در این قانون‌شکنان دریایی دوران قدیم این‌قدر جذاب است که ما سه قرن بعد هنوز لباس آنها را تن می‌کنیم؟ پاسخ ساده این است که آنها شور وشوق ایجاد می‌کردند و برای نخستین‌بار در تاریخ ۱۷بهمن۱۴۰۳ در مقاله‌ای با عنوان «دزدان دریایی، دشمنان قسم‌خورده نظم مدرن بودند یا همدستان پنهان آن؟» با ترجمه محمد ابراهیم باسط این موضوع مطرح شد. ما از زندگی پرشور و وحشی آنها لذت می‌بریم؛ چون ما هم می‌خواهیم آزادانه زندگی کنیم. دزدان دریایی جذاب هستند؛ چون در سپیده‌دم دوران ما دریانوردی می‌کردند، درست در زمانی که امپراتوری بریتانیا در حال ظهور بود. از یک نظر، دزدان دریایی -بلای جان دریاسالاران و بازرگانان- آخرین سنگرها در برابر دنیایی بودند که تدریجا تحت سلطه دولت‌ها و شرکت‌ها قرار می‌گرفت.

در سال۱۹۲۹، یک پروفسور ژاپنی به‌نام ماکوتو نیشیمورا (۱۸۸۳–۱۹۵۶)، اولین روبات ژاپنی با عنوان گاکوتنسوکو را طراحی و تولید کرد. گاکوتنسوکو در زبان ژاپنی به معنای «یادگیری از قوانین طبیعت» است.

درآمد سرشار نفتی ایران در دهه۱۳۵۰ عمدتا صرف رشد اقتصاد حکومتی شد. نرخ تورم طی برنامه پنجم به ۱۵.۷درصد رسید که بخشی ناشی از تورم کشورهای توسعه‌‌یافته پس از شوک نفتی بود؛ اما علت اصلی دوبرابر کردن ناگهانی هزینه‌های حکومت بود. تورم سال۱۳۵۶ (سال آخر برنامه پنجم) به ۲۴.۹درصد رسید. نرخ رشد اقتصادی در برنامه ششم به ۷.۶درصد افت کرد که نصف رشد برنامه چهارم بود. شاخص هزینه زندگی از عدد۱۰۰ در سال۱۳۴۹ به عدد۱۲۶ در سال۱۳۵۳، ۱۶۰ در سال۱۳۵۴ و نهایتا ۱۹۰ در سال۱۳۵۵ رسید. به گزارش اکونومیست (سال۱۳۵۵)، هزینه مسکن یک خانوار طبقه متوسط طی دوره پنج ساله ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۵ حدود ۳۰۰درصد افزایش داشت و هزینه مسکن معادل ۵۰درصد درآمد یک خانوار بود. این وضعیت مهلک در دوره فوران پترودلار رخ داد. درآمدهای نفتی ایران از ۴۳۷میلیون دلار در سال۱۳۴۲ به ۲۰میلیارد دلار در سال۱۳۵۷ رسیده بود.

کار درس و مشق مرتب بود؛ ولی من در ضمن، با بعضی از دانشجویانم در بارها و قهوه‌خانه‌ها می‌نشستیم و از این در و آن در سخن می‌گفتیم. گفت‌وگوها پیرامون شعر، مسائل روشنفکری و اوضاع سیاسی- اجتماعی دور می‌زد. من به یاد ندارم با دانشجویی آشنا شده باشم که هوادار رژیم موجود باشد.

دکتر حاتم قادری اخیرا طی گفت‌وگویی با اندیشه پویا (شماره ۹۳) گفته‌اند: «من هم در جوانی متاثر از مصدق بودم، ولی هر چه گذشت احساس کردم مصدق اگرچه برای ایران آمال بزرگی داشت، ولی بیشتر درگیر خودش و اعتبار خودش بود. شخصیت‌هایی مثل مصدق که درگیر اعتبار خودشان می‌شوند، گاه منافع و مصلحت‌های ملی را قربانی اعتبار خودشان می‌کنند. مصدق وقتی در آمریکا بود می‌توانست برخی پیشنهادها را قبول کند، ولی نگران بود که وقتی به ایران برمی‌گردد متهم به سازش شود و اعتبارش زیر سوال رود.»

آلن تورینگ، ریاضی‌دان انگلیسی به‌عنوان یکی از چهره‌های بنیان‌گذار دانش رایانه و هوش مصنوعی شناخته می‌شود. او ۲۳ژوئن۱۹۱۲ در لندن به دنیا آمد و ۷ژوئن۱۹۵۴ درگذشت؛ اما در همین فاصله کوتاه جهان علم را متحول کرد.

الکساندر آندریفسکی از جمله هنرمندانی است که ظهور هوش مصنوعی و انسان روباتیک را پیش بینی کرده و در فیلم «فقدان حس» یا «روبات جیم ریپل» به این مقوله پرداخته است.

سه نقش کلیدی در مشروطه برای مصدق برشمردند. نخست اینکه او به نمایندگی مجلس اول از اصفهان انتخاب و وارد مجلس شد. در این دوره اعتبارنامه مصدق رد شد. درباره اینکه چرا اعتبارنامه مصدق رد شد تاکنون حرفی گفته نشده است؛ اما بیان آن جالب است. یکی از شروط انتخاب وکلا در آن دوره این بود که نماینده مجلس باید ۳۰سال سن داشته باشد.

تاریخ و اقتصاد: در نیمه اول قرن بیستم، برخی کارگردانان و نویسندگان مفهوم هوش مصنوعی را از طریق آثار خود معرفی کردند. بنا به باور اکثر پژوهشگران، نخستین‌بار در فیلم متروپولیس (۱۹۲۷) اثر فریتس لانگ (۱۸۹۰ –۱۹۷۶) این مفهوم ابداع شد. لانگ کارگردان، تهیه‌کننده و فیلم‌نامه‌نویس سرشناس اتریشی-آلمانی بود.او بیش از۵۰فیلم کوتاه و بلند سینمایی ساخت و از واضعان سبک سینمای اکسپرسیونیسی به شمار می‌رود.