«دنیای اقتصاد» راز ماندگاری شرکت داو کمیکال در زنجیره تامین مواد شیمیایی را بررسی کرد
معجزه تحقیق و توسعه
کارخانه داو کمیکال در ساوت چارلستون، ایالت ویرجینیای غربی
اما در کنار این موفقیت‌‌‌ها، چالش‌‌‌هایی همچون وابستگی به سوخت‌‌‌های فسیلی، فشارهای زیست‌‌‌محیطی و تردید نسبت به پایداری رشد در اقتصادهای نوظهور، چشم‌‌‌انداز بلندمدت این شرکت را با ابهاماتی مواجه کرده است.
آغاز از دریاچه‌‌‌های میشیگان
شرکت داو کمیکال در سال ۱۸۹۷ توسط هربرت هنری داو در ایالت میشیگان آمریکا تاسیس شد؛ شرکتی که نخستین گام‌‌‌های خود را با استخراج برومین از آب شور دریاچه‌‌‌های محلی برداشت و به‌‌‌سرعت وارد حوزه تولید کلر، سود سوزآور و سایر مواد شیمیایی پایه شد. دهه‌‌‌های ابتدایی فعالیت این شرکت با تثبیت جایگاه آن در بازار داخلی آمریکا سپری شد؛ اما نقطه عطفی که مسیر آینده این شرکت را رقم زد، مشارکت در اقتصاد جنگی آمریکا طی جنگ جهانی دوم بود، زمانی که داو به تامین‌‌‌کننده اصلی برخی ترکیبات شیمیایی دفاعی تبدیل شد و توانست توان تولیدی و فنی خود را گسترش دهد.
تنوع‌‌‌سازی، گسترش جهانی
دهه‌‌‌های پس از جنگ، از پلیمرها و الاستومرها گرفته تا ترکیبات کشاورزی و مواد پیشرفته صنعتی دوران گسترش افقی داو کمیکال در حوزه‌‌‌های جدید بود. شرکت همزمان با تثبیت جایگاه خود در زنجیره تامین صنایع مختلف، به تدریج وارد بازارهای جهانی شد و با تاسیس واحدهای تولیدی در اروپا، آسیا و آمریکای لاتین، به یکی از نخستین بازیگران چندملیتی صنعت شیمیایی بدل شد. ساختار سازمانی فعلی این شرکت شامل سه بخش اصلی علوم مواد، فناوری‌‌‌های صنعتی و راهکارهای تخصصی برای صنایع مختلف است. این تنوع، انعطاف عملیاتی شرکت را در مواجهه با تحولات بازار افزایش داده است، هرچند گسترش افقی شرکت در دهه‌‌‌های گذشته، در مواردی با انتقاداتی درباره عدم‌تمرکز استراتژیک نیز همراه بوده است.
شبکه‌‌‌ای جهانی از تولید تا مصرف
در حال حاضر داو کمیکال بیش از ۱۰۰ واحد تولیدی در بیش از ۳۰ کشور جهان را اداره می‌کند و این گستره جغرافیایی، امکان تطبیق‌‌‌پذیری سریع با تحولات زنجیره عرضه، قوانین تجارت بین‌الملل و نیازهای منطقه‌‌‌ای مشتریان را برای آن فراهم کرده است. با این حال، تمرکز بالای تاسیسات در مناطقی مانند ساحل خلیج مکزیک، جنوب شرق آسیا و برخی نقاط صنعتی اروپا، شرکت را در برابر نوسانات ژئوپلیتیک، تغییرات اقلیمی و سیاستگذاری‌‌‌های محلی آسیب‌‌‌پذیر کرده است. در سال‌های اخیر سرمایه‌گذاری عمده شرکت در چین و هند برای توسعه بازارهای نوظهور با هدف بهره‌‌‌برداری از رشد اقتصادی این کشورها صورت گرفته، اما تداوم جنگ تجاری میان واشنگتن و پکن و تغییر اولویت‌‌‌های صنعتی در دهلی، افق گسترش این سرمایه‌گذاری‌‌‌ها را با ریسک همراه کرده است.
تحقیق و توسعه مزیت است یا هزینه؟
این شرکت سالانه میلیاردها دلار در بخش تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری می‌کند و این سرمایه‌گذاری‌‌‌ها، زمینه‌‌‌ساز تولید محصولات پیشرفته در حوزه‌‌‌هایی نظیر مواد سبک فضایی، پلیمرهای زیست‌‌‌سازگار، نانومواد و ترکیبات نوری شده‌‌‌اند. این رویکرد، وجه تمایز اصلی داو با بسیاری از شرکت‌های پتروشیمی خاورمیانه است که عمدتا به تولید مواد پایه بسنده می‌کنند. با این حال، هزینه‌‌‌های بالای تحقیقاتی و وابستگی به سودآوری حاصل از محصولات پیچیده و گران‌قیمت، باعث شده که انعطاف مالی داو در مواجهه با نوسانات بازارهای جهانی کمتر از شرکت‌های با ساختار ساده‌‌‌تر باشد. به‌‌‌ویژه در سال‌هایی که رکود صنعتی در آمریکا یا کاهش تقاضا در چین رخ داده، تراز مالی این شرکت آسیب‌‌‌پذیر نشان داده است.
فناوری‌‌‌های سبز و فشارهای زیست‌‌‌محیطی
با شدت گرفتن بحران اقلیمی، داو نیز همچون بسیاری از بازیگران صنعت شیمیایی ناگزیر به بازنگری در فرآیندها و محصولات خود شده است. از توسعه محصولات بازیافتی گرفته تا تعیین اهداف کاهش انتشار کربن تا سال ۲۰۳۰، این شرکت تلاش کرده تصویر مسوولیت‌‌‌پذیری زیست‌‌‌محیطی خود را بازسازی کند. با وجود این، گزارش‌‌‌های مستقل در آمریکا و اروپا نشان می‌دهد برخی واحدهای تولیدی داو در مناطق آسیب‌‌‌پذیر محیط‌‌‌زیستی قرار دارند و هنوز با چالش‌‌‌های جدی در کاهش آلاینده‌‌‌ها و مصرف آب مواجهند. همچنین تلاش‌‌‌های داو برای تولید پلاستیک‌های زیست‌‌‌پذیر یا فوم‌‌‌های دوستدار محیط‌زیست، همچنان در مراحل اولیه بوده و سهم محدودی در سبد درآمدی شرکت دارند.
راه نجات یا توهم رشد؟
یکی از محورهای جدید رشد در استراتژی بلندمدت داو کمیکال، استفاده از فناوری‌‌‌های دیجیتال، داده‌‌‌محور و هوش مصنوعی برای بهینه‌‌‌سازی تولید و افزایش چابکی سازمانی است. شرکت در سال‌های اخیر پروژه‌‌‌هایی برای استفاده از الگوریتم‌‌‌های یادگیری ماشین در پیش‌بینی نیاز بازار و کاهش مصرف انرژی آغاز کرده است، اما کارشناسان نسبت به اثربخشی عملی این اقدامات، به‌‌‌ویژه در صنایع سنتی و سرمایه‌‌‌بَر مانند پتروشیمی، تردید دارند همچنین اتکای بیش از حد به ایده‌‌‌پردازی دیجیتال بدون اصلاح ساختارهای سنتی سازمان، می‌تواند ریسک عدم‌تطابق بین تحول دیجیتال و واقعیت‌‌‌های فیزیکی صنعت را افزایش دهد؛ چالشی که در برخی واحدهای تولیدی داو در ایالت‌‌‌های جنوبی آمریکا خود را نشان داده است.
در نهایت می‌توان گفت اگرچه داو کمیکال هنوز یکی از ستون‌‌‌های بازار جهانی محصولات شیمیایی به‌‌‌شمار می‌رود، اما مسیر پیش روی این شرکت سرراست نیست. فشارهای محیط‌‌‌زیستی، پیچیدگی زنجیره جهانی، افزایش هزینه‌‌‌های نوآوری و ریسک‌‌‌های سیاسی در بازارهای نوظهور، از جمله عواملی هستند که آینده آن را با عدم‌قطعیت همراه کرده‌‌‌اند.
