شب بخارا برای کتاب «خزران»
در این مراسم که ساعت ۱۷ در تالار استاد جلیل شهناز خانۀ هنرمندان ایران برگزار می‌شود، دکتر گودرز رشتیانی، دکتر پیام شمس‌الدینی و علی دهباشی درباره وجوه گوناگون کتاب «خزران» سخنرانی خواهند کرد.
آرتور کستلر در این پژوهش شگفت‌انگیز تاریخی، با نثری صریح و جذاب، ذهن مخاطبش را از مسیر روایت‌های رسمی و رایج دربارۀ تبار یهود به سمت و سویی می‌برد که کمتر کسی به آن توجه کرده است. این اثر پس از گذشت نیم قرن از نخستین انتشارش به زبان انگلیسی و بیش از چهل سال از انتشار ترجمة فارسی‌اش همچنان خواندنی است. چرا که هم روایتش را با لحن و بیانی شیوا پیش می‌برد و هم در استدلالش چارچوبی استوار و هماهنگ دارد.
کتاب «قبیله سیزدهم» (The Thirteenth Tribe) یا «خزران» (چاپ ۱۹۷۶) از معروفترین آثار کستلر است. خزران یا خزرها قومی ساکن در شمال و شمال غرب دریای خزر بودند. حوالی سال ۷۴۰ میلادی آنها در برابر پیشروی لشکریان اسلام ایستادگی کردند و آنگاه که بسیاری از هم‌نژادان ترکشان به اسلام گرویدند، خزران به دین یهود روی آوردند و کوشیدند به عنوان نیروی سومی در میان اسلام و مسیحیت، استقلال خود را در رویارویی با خلافت بغداد از یکسو و با امپراتوری قسطنطنیه از سوی دیگر حفظ کنند.
دولت یهودی خزر تا حدود ۵۰۰ سال بعد با افت و خیز موجودیت خود را حفظ کرد. پس از آنکه روس‌ها با امپراتوری بیزانس کنار آمدند و به مسیحیت گرویدند با پشتیبانی قسطنطنیه بر متصرفات خزران تاختند و دولت خزر در سراشیبی فروپاشی قرار گرفت. یهودیان خزری در اثر ضربات اقوام مهاجم به سوی اوکراین و مجارستان و لهستان رانده می‌شدند تا سرانجام توفان عظیم ایلغار تاتار برخاست و آخرین رمق زندگانی خزران در زیر ستم ستوران مغول به سرآمد. آخرین ذکر یاد از خزرها به عنوان یک ملت در تاریخ ۱۲۴۷-۱۲۴۵میلادی در اختیار است و پس از آن، تومار این ملت و دولت در هم پیچید.
