موافقت امام جمعه ساری با مذاکرات
مشروح گفت و گو با آیت‌الله محمدباقر محمدی لائینی، امام جمعه ساری، در پی می آید:
ضمن تشکر از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید، دربارۀ ۱۲ روز مقاومت مردم و نیروهای مسلح در برابر تجاوز آمریکا و اسرائیل به ایران، می‌خواستیم نظر حضرت‌عالی را جویا شویم که این مقاومت را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بسیار ستودنی بود. مقام معظم رهبری نیز در پیام‌هایشان از مقاومت، ایستادگی و وحدت مردم تشکر کردند. همچنین از صبر و تحمل خانواده‌های شهدا و نیز کفایت و لیاقتی که نیروهای مسلح از خودشان نشان دادند در پاسخ دندان‌شکن به متجاوزین و متعرضین؛ چه آمریکا با زدن «عین الاسد» و چه صهیونیست‌های پلید که ده‌ها موشک، خسارت‌های سنگین و تلفات بسیار زیادی بر آن‌ها وارد شد و شکست خوردند. آن‌ها در تاریخ ننگین قریب به هشتاد ساله‌شان چنین چیزی را ندیده بودند.
از ابتدای جنگ تحمیلی شاهد تقویت ملی‌گرایی در کشور و سطوح رسمی بوده‌ایم که اوج آن را در مراسم شب عاشورای حسینی در حسینیه امام خمینی (ره) شاهد بودیم. آیا اساساً ملی‌گرایی با اسلام و تشیع مغایرت دارد؟
امام حسین (ع) فرمودند آن‌هایی که مذهبی فکر می‌کنند، باید نیت و انگیزه‌شان خدا، دین، اعتلای اسلام و اعتلای کلمةالله باشد و اکنون خاستگاه و پایگاه آن، ایران اسلامی است. به فرمودۀ شهید سلیمانی، «ایران حرم است؛ این حرم اگر ماند، دیگر حرم‌ها هم می‌مانند». پس ایران از این جهت برای ما اهمیت دارد که فعلاً با انقلاب اسلامی و با این وضعیتی که به وجود آمده، مهم‌ترین پایگاه دین و دیانت است.
حال، کسانی که خیلی دینی و ارزشی فکر نمی‌کنند، یا دین ندارند و یا اگر دین داشته باشند، دین را در بسیاری از مسائل دخالت نمی‌دهند، آن‌ها حداقل عرق ملی‌گرایی دارند. بسیار خوب! کشورشان، وطنشان و خاکشان ناموسشان است؛ دشمن حمله و تجاوز کرده است و باید دفاع کنند. چنان‌که بسیاری از جناح‌ها، نیروها و سلایق مختلف سیاسی که حتی با نظام جمهوری اسلامی به‌اصطلاح سر سازگاری ندارند، اما در این مسأله به حمایت پرداختند. ما می‌توانیم ایران را به‌خاطر ایران بودنش دوست داشته باشیم. این هیچ اشکالی ندارد.
ایران برای ما دو وجه دارد؛ یک‌روی این سکه، خاک، آب، وطن و کشور برای ما مهم است؛ جایی است که ما در آن زندگی می‌کنیم و باید اینجا زندگی کنیم. وجه دیگر، از آن جهت است که اینجا انقلابی شکل‌گرفته که مهم‌ترین پایگاه و خاستگاه اسلام و دین و مهم‌ترین پایگاه مبارزه با استکبار جهانی است. پس ایران از هر دو منظر برای ما اهمیت دارد. این‌گونه نیست که شخصیتی مانند حضرت آقا، چون دینی فکر می‌کنند پس دیگر ایران و کشور برایشان مهم نباشد؛ خیر! ایران و کشور برای همۀ ما مهم است. اینجا کشور و خانۀ ماست؛ اگر این خانه را حفظ نکنیم، خودمان حفظ نمی‌شویم. این‌ها قابل‌جمع است و هیچ منافاتی با یکدیگر ندارد.
آیا تأکید حضرت امام (ره) نیز بر اسلام، با ملیت و ملی‌گرایی مغایرت داشت؟
همان‌طور که عرض کردم، هیچ مغایرتی ندارد. حضرت امام (ره) نیز برای این کشور و برای رفع تجاوز صدامیان و بعثیان از این کشور، اجازه ندادند حتی یک وجب از این آب‌وخاک به تصرف دیگران درآید و تا آخر هم ایستادگی کردند. حتی بعد از فتح خرمشهر، برخی می‌گفتند که دیگر کافی است، اما امام فرمودند: «نه، باید ادامه داشته باشد». چرا؟ به‌خاطر اینکه بسیاری از نقاط سرزمین ما هنوز در دست دشمن بود. این همان عرق ملیت و علاقه به این سرزمین و این آب‌وخاک است. امام هم خود یک ملی‌گرا بود و هم یک اسلام‌خواه و اسلام‌گرا. پس این دو هیچ منافاتی ندارد. شهید علامه مطهری در کتاب «خدمات متقابل اسلام و ایران» هم به ایران توجه کرد از آن جهت که پایگاه اسلام است و هم به اسلام توجه کرد از آن جهت که از این آب و خاک برخاسته، برآمده و تقویت شده است. بنابراین، توجه به یک کشور به عنوان کشور اسلامی هیچ منافاتی با اسلام ندارد.
حال‌وهوای مردم استان مازندران در ایام جنگ ۱۲ روزه چگونه بود؟
بسیار خوب بود. همان‌طور که رهبر بزرگوار فرمودند، «شور، شوق و شعور انقلابی» را باید حفظ کرد. الحمدلله، هم در جنگ و هم بعد از جنگ، اینجا همان شور، همان شوق و همان شعور حاکم است و آن وحدت و انسجام وجود دارد. الحمدلله امنیت برقرار است؛ با اینکه در آن ایام جنگ، حدوداً ۹ میلیون مسافر داشتیم. شما در نظر بگیرید استانی که خود سه میلیون جمعیت دارد، چنین جمعیتی به آن وارد شود. اما الحمدلله هیچ کمبودی به وجود نیامد؛ نان، آب، برق، جاده، بنزین و سوخت، همه چیز فراهم بود و امنیت نیز حفظ شد، الحمدلله.
شنیدم که مردم آنجا پذیرایی‌های خوبی هم از مسافران می‌کردند.
بله، روحیۀ مواسات، ایثار و انفاق نیز الحمدلله وجود داشت.
حاج‌آقا، الزامات حفظ وحدت در کشور چیست؟
این موضوع را می‌توان در دو سطح بررسی کرد. یک سطح این است که ما دشمن مشترک داریم. وقتی دشمن مشترک داریم، حداقل باید با یکدیگر کنار بیاییم؛ ولو اختلافاتی با هم داشته باشیم. فعلاً به‌خاطر دشمن مشترک باید در کنار یکدیگر قرار بگیریم. این همان چیزی است که در این 12 روز دیدیم و مشاهده کردیم. سطح دیگر که از این بهتر است، این است که حتی اگر دشمن مشترک هم نداشته باشیم، چرا باید با هم اختلاف داشته باشیم؟ اگر اخلاص باشد، اصلاً نباید اختلافی و نزاعی با یکدیگر وجود داشته باشد. ولو دشمن مشترکی هم نباشد، جامعه باید جامعه‌ای سرشار از محبت، مهربانی، همگرایی و انسجام باشد.
برای این کار باید چه‌کار کرد؟ باید کار فرهنگی کرد. اختلافات و سوءظن‌ها را باید برطرف کرد تا جامعه همیشه از نعمت وحدت و انسجام برخوردار باشد؛ نه فقط زمانی که پای یک دشمن مشترک در میان است. اما در عین‌حال، آن سطح اول هم که به‌خاطر دشمن مشترک این اتفاق افتاد، ارزشمند بود؛ تا جایی که حتی برخی از اپوزیسیون و حتی برخی از زندانیان سیاسی در زندان‌ها نیز همراه شدند.
وظیفۀ ائمۀ محترم جمعه در حفظ وحدت عمومی و ارتباط با نود میلیون ایرانی چیست؟
در پیامی که مقام معظم رهبری به مناسبت چهلم شهدای اقتدار صادر کردند، به‌خصوص به روحانیون اشاره کرده و فرمودند: «هدایت معنوی، نورانی کردن دل‌ها و توصیه به صبر، سکینه و ثبات مردمی». وظیفۀ ائمۀ جمعه نیز در مقدمۀ این امور قرار دارد؛ بنابراین، طبقۀ اول ما باید این هدایت معنوی و توصیه به صبر، سکینه و ثبات مردمی را داشته باشیم ان‌شاءالله.
اگر نکته‌ای به‌عنوان حُسن ختام باقی مانده است، بفرمایید.
فعلاً در میدان جنگ هستیم. بله، نمی‌شود اکنون به مسائل دیگر پرداخت. الان باید تمام تلاش ما این باشد که بُعد پدافندی را تقویت کنیم، تجهیزات خودمان را کامل کنیم و ضعف‌هایی را که اگر دوباره چنین برنامه‌ای پیش بیاید ممکن است بروز کند، برطرف کنیم. ان‌شاءالله با ثبات نسبی که به وجود آمده و تنش‌ها کم شده است، به ضعف‌های جدی که در بخش‌های مختلف داریم، پرداخته و آن‌ها را برطرف کنیم.
نقش میدان و دیپلماسی را در این مدت چگونه دیدید؟ یعنی همراهی و هماهنگی آن‌ها آن‌گونه که انتظار می‌رفت، متناسب با میدان بود؟
اواخر به نظر مقداری ضعیف می‌آمد. چون تصمیمات بزرگ در سطح بالای نظام انجام می‌گیرد، احساس نمی‌کنید که کاملاً هماهنگ است؟
خیر، در تصمیم‌گیری هماهنگ است؛ اما برخی اعتقاد دارند کخ در مصاحبه‌ها، برخی طرز صحبت‌کردن‌ها، لحن‌ها و اظهاراتی که بوی ضعف از آن به مشام می‌رسد، در شأن جمهوری اسلامی نیست و ما باید عزتمندانه سخن بگوییم. نظر شما چیست؟
بله، درست است. نباید پیام منفی و ضعف در کلام وجود داشته باشد. حتی اگر در شرایط ضعف هم باشیم، در گفتار ما نباید هیچ نشانه‌ای از آن وجود داشته باشد. در این زمینه‌ها، دیپلماسی باید خود را تقویت کند.
مذاکرۀ عزتمندانه چقدر در برون‌رفت از این جریان و ان‌شاءالله پیروزی نهایی تأثیرگذار است؟
اگر مذاکرات عزتمندانه باشد، صحیح است. مذاکرات عزتمندانه و قدرتمندانه خوب است. ما باید از این قدرت‌نمایی دوازده‌روزه که نیروهای مسلح و هوافضای ما به نمایش گذاشتند، استفاده کنیم تا در میز مذاکره، قوی‌تر و محکم‌تر سخن بگوییم. متأسفانه گاهی دیده می‌شود که ضعیف‌تر صحبت می‌شود.
حاج‌آقا، احساس نمی‌کنید که باید فضایی هم در جامعه باز شود؟ مثلاً به برخی زندانیان سیاسی فرصتی داده شود، حصر برداشته شود؛ آیا این‌ها در آن اتحاد و انسجام تأثیرگذار نیست و آن را تقویت نمی‌کند؟
زندانیان همه در یک سطح نیستند. بسیاری از آن‌ها آزاد شدند؛ از بیست و چند هزار نفر که دستگیر شدند، بیش از هزار نفرشان آزاد شدند. برخی حساسیت‌های دیگری در موردشان وجود دارد، باید بمانند تا مسائلی کشف و بررسی شود. اینکه گفته شود همۀ زندانیان آزاد شوند، حرف درستی نیست. خیر، یک سری باید باشند و یک سری هم ممکن است در شرایطی باشند که باید آزاد شوند. دیگر مقام معظم رهبری در فتنۀ ۱۴۰۱ تصمیماتی گرفتند و برخی عفو خوردند.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
