روزهای دشوار بازار سهام؛
تالار شیشه‌ای در محاصره بی‌اعتمادی
این ترکیب عوامل، نه تنها بر ارزش معاملات خرد و روند شاخص‌ها اثر منفی گذاشته، بلکه نوعی «فروپاشی روانی» در میان فعالان بازار ایجاد کرده است. شرایط به گونه‌ای است که حتی وعده عرضه‌های اولیه یا اظهارات خوش‌بینانه مقامات، نتوانسته جو بی‌اعتمادی را تعدیل کند. در کنار این، بیم از قطعی انرژی و تداوم محدودیت‌های سیاستی نیز آینده بورس را بیش از پیش مبهم ساخته است. به نظر می‌رسد تا زمانی که ریسک‌های سیستماتیک و سیاستگذاری‌های دستوری مهار نشوند، بازار سرمایه همچنان در وضعیت شکننده و نزولی باقی خواهد ماند.
بحران اعتماد در بورس
سلمان نصیرزاده، تحلیلگر بازار سرمایه با اشاره به ادامه روند نزولی شاخص‌ها در بورس گفت: «با عدم تغییر در فاکتورهای کلان و محرک‌های اصلی، بازار همچنان در مسیر افت قرار دارد. این روند در کنار تشدید سلب اعتماد عمومی و فروپاشی روانی، آینده بازار را بیش از پیش تحت تاثیر قرار خواهد داد.» به گفته وی، تنها در سه روز اخیر بیش از ۴۵۰۰میلیارد تومان انتقال مالکیت از سهامداران حقیقی به حقوقی صورت گرفته است؛ رقمی که از زمان آغاز آتش‌بس به ۴۳ هزار‌میلیارد تومان رسیده است. نصیرزاده ادامه داد: «در سوی مقابل، طی همین سه روز، تراز ورود پول حقیقی در صندوق‌های درآمد ثابت به پنج هزار‌میلیارد تومان رسید و از زمان آتش‌بس تاکنون ۲۱ هزار‌میلیارد تومان ورود نقدینگی حقیقی به این بخش ثبت شده است. همچنین در صندوق‌های طلا، روند ورود پول حقیقی ادامه دارد؛ به‌گونه‌ای که در هفته جاری ۲۲۰۰میلیارد تومان و از زمان آتش‌بس ۷۹۰۰میلیارد تومان تراز مثبت به ثبت رسیده است.» این کارشناس بازار سرمایه تاکید کرد: «شرایط فعلی نشان‌دهنده تشدید حس تنهایی در میان فعالان بورس است. این وضعیت موید آن است که حاکمیت به‌طور نهادی همچنان درکی از جایگاه بازار سرمایه و نقش آن در اقتصاد ندارد و همین مساله، بی‌اعتمادی به بخش‌های شفاف اقتصاد را تشدید کرده است.»
وی در پایان با اشاره به تغییرات اخیر در تیم اقتصادی دولت افزود: «با وجود حضور وزیر جدید اقتصاد و انتشار آمارهای اسفناک از رکود و ناترازی، نوعی آرامش و انفعال خاص در بدنه سیاستگذاران مشاهده می‌شود؛ وضعیتی که یا ناشی از استیصال است یا از عدم درک عمق بحران‌ها.»
کوچ نقدینگی حقیقی‌ها
حسن حسین‌نیا، تحلیلگر بازار سرمایه، وضعیت بازار سهام در روزهای اخیر را همراه با رکود و کاهش ارزش معاملات خرد ارزیابی کرد. او گفت: «بازار سهام هفته اخیر را همراه با رکود و کاهش ارزش معاملات خرد و البته خروج نقدینگی اشخاص حقیقی از سهام و صندوق‌های سهامی آغاز کرده است.»
وی در ادامه به مساله عدم بازگشایی نماد ایران‌خودرو پس از برگزاری مجمع عادی سالانه اشاره کرد و توضیح داد: «عدم بازگشایی نماد خودرو به دلیل تداوم تنش بین وزارت صمت و شرکت ایران‌خودرو در موضوع قیمت‌گذاری محصولات همچنان ادامه پیدا کرده و این موضوع بر روی تابلوی معاملات سهام نیز کفه عرضه را سنگین‌تر کرده است.» این تحلیلگر بازار سرمایه با اشاره به شرایط مبهم اقتصادی و ریسک‌های منطقه‌ای افزود: «ابهامات موجود در فضای ریسک‌های سیستماتیک خاورمیانه و شرایط خاص اقتصادی ناشی از قطعی برق و گاز و همچنین احتمال تعطیلی‌های فزاینده از سوی دولت، به اما و اگرها افزوده و منجر به شکل‌گیری فضای غیرشفاف از وضعیت صورت‌های مالی شرکت‌ها در ماه‌های پیش‌رو شده است.» حسین‌نیا همچنین به سخنان اخیر ریاست سازمان بورس اشاره کرد و گفت: «ریاست سازمان بورس در آخرین اظهارات خود از ورود بورس به دوره تثبیت متناسب با نمونه‌ها و تجربه‌های جهانی سخن به میان آورده و درباره از سرگیری عرضه‌های اولیه در هفته‌های آینده اظهار امیدواری کرده است. اما آنچه برای فعالان بازار ملموس است، تداوم خروج نقدینگی از سهام و کوچک‌تر شدن بازار است. در عین حال، فضای اخبار سیاسی منطقه از برطرف نشدن ریسک‌های سیستماتیک حکایت دارد که منجر به احتیاط بیشتر معامله‌گران شده است.»
او با تاکید بر دشواری دعوت سرمایه‌گذاران به حضور در عرضه‌های اولیه در شرایط فعلی گفت: «وقتی بازار ثانویه وضعیت نامطلوبی دارد و عرضه‌های اولیه سالیان اخیر در کسب بازدهی مناسب ناکام مانده‌اند، دعوت مردم به پذیره‌نویسی و عرضه‌ها در بازار اولیه کاری دشوار خواهد بود.» این تحلیلگر در پایان خاطرنشان کرد: «به نظر می‌رسد فضای فعلی بورس تا زمان رفع یا کاهش قابل‌توجه ریسک‌های سیستماتیک پایدار بماند و عامل برگشت شرایط در بورس، گذر از شرایط پرتنش منطقه‌ای باشد.»
سایه عوامل غیراقتصادی
مریم محبی، تحلیلگر بازار سرمایه، با اشاره به افت بیش از ۴۲ هزار واحدی شاخص کل بورس در روز گذشته گفت: «شاخص کل در محدوده حدود دو‌میلیون و ۷۶۸ هزار واحد متوقف شد. این در حالی است که سهام، با توجه به قدرت پول ملی و ارزش دارایی‌ها، همچنان بهترین و مناسب‌ترین گزینه برای سرمایه‌گذاری در ایران به شمار می‌رود. اما دیروز بدون هیچ دلیل منطقی، شاهد ریزش شدید شاخص بودیم.» وی با تاکید بر اینکه بازار سرمایه در شرایط کنونی از نظر ارزندگی و ظرفیت رشد، «ارزان‌ترین بازار» محسوب می‌شود، افزود: «تا زمانی که نرخ بالای بهره پابرجاست، نرخ تشکیل سرمایه در حد صفر باقی مانده، ثبات اقتصادی وجود ندارد و قیمت‌گذاری دستوری ادامه دارد، شرایط بورس تغییر چندانی نخواهد داشت. علاوه بر این، شکاف نرخ ارز، رانت‌های ایجادشده، بحران و ناترازی انرژی و مصوبه‌های غیرکارشناسی مجلس نیز فشار مضاعفی بر بازار وارد می‌کند.»
محبی در ادامه به نقش تحولات سیاسی و بین‌المللی اشاره کرد و گفت: «ابهام در آینده تعاملات خارجی کشور، سایه جنگ و نگرانی‌ها از احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه، همراه با ضعف در بهره‌گیری از نیروی انسانی توانمند در مدیریت ارکان کشور، همگی باعث شده‌اند بازار سهام بیش از سایر حوزه‌ها در معرض نوسان قرار گیرد. بورس وابسته‌ترین بازار به شرایط عمومی اقتصاد کشور است و با کوچک‌ترین اظهارنظر، به‌سادگی وارد رکود می‌شود.»
این تحلیلگر بازار سرمایه همچنین اظهار کرد: «سه روز اخیر روند بازار کاملا منفی بوده است. اظهارات اخیر آقای صیدی مبنی بر اینکه بورس در وضعیت خوبی قرار دارد، از چنین جایگاهی بعید بود و بر بدبینی فعالان بازار دامن زد. در کنار آن، احتمال قطعی گسترده برق و آب و حتی سناریوی تعطیلی پایتخت به دلیل کمبود انرژی، افق بازار را مبهم‌تر کرده است.» وی خاطرنشان کرد: «حمایت‌های مهم یکی پس از دیگری در حال شکسته شدن است و رشدهای مقطعی نیز دوام چندانی ندارند. اقتصاد ما بیمار است و از آن بیمارتر، شرایط حاکم بر بازار سرمایه است؛ روندی که به نظر می‌رسد همچنان ادامه‌دار باشد.»
