بازار زیر سایه جنگ و سیاست
جنگ ایران و اسرائیل، اگرچه کوتاه بود، اما با حملات متمرکز به زیرساخت‌های نفتی، صنعتی و لجستیکی کشور همراه شد. به‌ویژه حملات به مجتمع‌های پتروشیمی در جنوب و برخی مراکز فولادی در مرکز کشور، نگرانی از اختلال در تولید و زنجیره تامین را به اوج رساند.
در هفته نخست پس از جنگ، شاخص قیمت محصولات فلزی در بورس کالا بیش از ۹ درصد رشد را تجربه کرد و حجم معاملات در برخی نمادهای پتروشیمی نیز افزایشی چشمگیر داشت. این جهش قیمتی، بازتابی از نگرانی فعالان بازار نسبت به تداوم درگیری و محدودیت‌‌‌‌‌های تولید بود. با وجود تهدیدهای ایران برای بستن تنگه هرمز، جریان صادرات انرژی متوقف نشد، اما اختلالات زیرساختی داخلی و پیامدهای روانی، نوسانات قیمتی شدیدی را در بورس کالا به همراه داشت.
واکنش بازار به نااطمینانی‌های سیاسی و ریسک‌های ژئوپلیتیک
بورس کالا در طول جنگ و پس از آن، به‌‌‌شدت متاثر از شوک‌های سیاسی و تحولات میدانی بود. سرمایه‌گذاران به‌ویژه در بازار فولاد و پتروشیمی، به سمت معاملات کوتاه‌مدت و پوشش‌های ریسک حرکت کردند.
افزایش معاملات سفته‌بازانه در برخی محصولات مشهود بود، در حالی که بخش دیگری از بازار با کاهش تقاضا روبه‌رو شد؛ به‌ویژه محصولاتی که وابستگی بالایی به واردات مواد اولیه یا تجهیزات داشتند. در این دوره، ریسک ژئوپلیتیک به مهم‌ترین متغیر قیمت‌ساز تبدیل شد و بخش زیادی از نقدینگی فعالان بورسی به سمت دارایی‌های امن‌تر همچون طلا و ارز حرکت کرد.
اثرات نرخ ارز و تورم بر بورس کالا
نرخ ارز بلافاصله پس از شروع جنگ، جهش شدیدی را تجربه کرد. دلار در بازار آزاد رکوردهای جدیدی ثبت کرد و این افزایش، مستقیما به رشد قیمت کالاهای بورسی دامن زد.
باتوجه به وابستگی بخش قابل توجهی از مواد اولیه صنایع بورسی به واردات، نوسانات ارزی در کنار تورم ساختاری اقتصاد ایران، فشار مضاعفی بر قیمت‌ها وارد کرد. مطالعات نشان می‌دهد که در اقتصاد ایران، اثرگذاری نرخ ارز بر قیمت کالاها بسیار بالاست و هر شوک ارزی، سریعاً به سطح تولید و مصرف‌کننده منتقل می‌شود.
انتظار فعالان بازار در کوتاه‌مدت و میان‌مدت
در کوتاه‌مدت، بورس کالا همچنان درگیر نوسانات سیاسی و ارزی است. فعالان بازار به انتظار روشن شدن فضای سیاسی و مشخص‌تر شدن روند نرخ ارز، از ورود پرحجم به معاملات خودداری می‌کنند، اما در میان‌مدت، با فرض عدم تکرار درگیری نظامی و ثبات نسبی سیاسی، انتظار می‌رود بازار به مسیر عادی بازگردد و حتی با اطمینان‌بخشی به سرمایه‌گذاران، رشد سرمایه‌گذاری در صنایع کلیدی همچون فولاد و پتروشیمی آغاز شود.
در بازار کشاورزی نیز، تداوم واردات و ثبات نسبی در زنجیره تامین، می‌تواند قیمت‌ها را در نیمه دوم سال کنترل کند.
نگاهی به تحولات جهانی
هم‌زمان با جنگ ایران و اسرائیل، بازارهای جهانی کامودیتی‌ها نیز تحت تاثیر قرار گرفتند. نفت برنت به نزدیکی ۹۰ دلار رسید و بازار فلزات پایه دچار نوسانات معناداری شد. این تحولات، نشان‌دهنده پیوند ناگسستنی بازار داخلی با تحولات بین‌المللی است و تاکید می‌کند که بورس کالای ایران دیگر نمی‌تواند نسبت به تغییرات ژئوپلیتیک منطقه و جهان بی‌تفاوت باشد.
جمع‌بندی و توصیه به فعالان بازار
جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل، اگرچه کوتاه بود اما تاثیرات آن بر بورس کالا ماندگار است. این رویداد یکبار دیگر اهمیت مدیریت ریسک، استراتژی‌های پوشش نوسان و تنوع سبد سرمایه‌گذاری را برجسته کرد. فعالان بازار ناگزیرند تحولات سیاسی، ارزی و تجاری را با دقت دنبال کنند و استراتژی‌های معاملاتی خود را متناسب با این فضای پرریسک تنظیم کنند.
چشم‌انداز آتی بورس کالا، در صورتی که ریسک‌های ژئوپلیتیک کاهش یابد و دولت بتواند ثبات نسبی در بازار ارز ایجاد کند، مثبت خواهد بود. در غیر این صورت، نوسانات قیمتی و کاهش حجم معاملات همچنان تهدیدی جدی برای این بازار است.
* کارشناس بازار سرمایه
