«دنیای اقتصاد» ساختار و عملکرد اتاق مشترک آفریقای جنوبی و برزیل را بررسی میکند
اتحاد قدرت‌های بریکس
این نهاد با ارائه خدمات شبکه‌‌‌سازی، تسهیل همکاری‌‌‌های اقتصادی و مشاوره تخصصی، شرکای تجاری را قادر می‌‌‌سازد تا دسترسی مستقیم به رهبران کسب‌‌‌وکار دو کشور داشته باشند و از مزایای عضویت در شبکه‌‌‌ای پویا بهره‌‌‌مند شوند.
روابط آفریقای جنوبی و برزیل
نخستین تماس‌‌‌ها میان برزیل و آفریقای جنوبی به دوران استعمار بازمی‌‌‌گردد. در این دوره، روابط میان دو کشور به منافع قدرت‌های اروپایی گره خورده بود—در ابتدا پرتغالی‌‌‌ها، سپس هلندی‌‌‌ها و در نهایت بریتانیایی‌‌‌ها. با پایان تجارت برده در دهه ۱۸۵۰، که مهم‌ترین پیوند میان دو سوی اقیانوس اطلس بود، رابطه میان برزیل و آفریقای جنوبی نیز دچار گسست شد.
از آن زمان تا میانه قرن نوزدهم، تنها قراردادهای تجاری پراکنده‌‌‌ای میان دو کشور منعقد شد که نشان‌دهنده افت محسوس در سطح روابط بود. در دهه ۱۹۹۰ میلادی، پایان آپارتاید، فصل تازه‌‌‌ای در روابط آفریقای جنوبی با جهان و در پی آن، با برزیل گشود. در آن زمان، فضای خوش‌‌‌بینی نسبت به روند سیاسی آفریقای جنوبی شکل گرفت، چرا که نشانه‌‌‌هایی از عبور این کشور از دهه‌‌‌ها منازعه را نشان می‌‌‌داد. در پی این تغییر داخلی، کشورهای غربی دوباره با آفریقای جنوبی ارتباط برقرار کردند و برزیل نیز از این روند جهانی پیروی کرد و سطح روابط خود با این کشور را به سطح بالاتری از تعامل سیاسی ارتقا داد.
از سال ۱۹۹۸، برخی کشورهای آفریقایی همچون نیجریه، سنگال، الجزایر، موزامبیک، تانزانیا و غنا، با محوریت آفریقای جنوبی، به دنبال ایفای نقش پررنگ‌‌‌تری در عرصه جهانی بودند.«دولت‌ها در قالب نوعی نهاد قدرت، سازمان یافتند و نقشهای سیاسی نوآورانه‌‌‌ای در قاره ایفا کردند تا دستور کاری قارهای و بین‌المللی را طراحی کنند که کاملاً در اختیار و مالکیت خود آفریقایی‌‌‌ها باشد.» این دستور کار شامل بازتعریف نظم قارهای از منظر آفریقایی و تمرکز بر نوسازی در حوزه‌‌‌های سیاسی، اقتصادی، توسعه‌‌‌ای و اجتماعی بود. آفریقای جنوبی با پذیرش نقش رهبری در هماهنگی این راهبردها، کوشید اعتماد و همکاری دیگر کشورهای قاره و نیز دیگر بازیگران جهانی را جلب کند.
در سال‌‌‌های آغازین قرن ۲۱، آفریقای جنوبی نوین به عنوان شریک مهمی برای برزیل مطرح شد. در سال ۲۰۰۰، کشورهای عضو مرکوسور (آرژانتین، برزیل، پاراگوئه و اروگوئه) با اتحادیه گمرکی جنوب آفریقا (SACU) توافقنامه تجارت ترجیحی امضا کردند. این توافقنامه چهارچوبی میان دو منطقه در حال توسعه ایجاد کرد که بیش از ۱۰۰۰ کالا را با تخفیف‌‌‌های تعرفه‌‌‌ای از ۱۰ تا ۱۰۰ درصد دربرمی‌گیرد و گامی در راستای تقویت همکاری جنوب-جنوب و ادغام اقتصادی بود.
این توافق همچنین نخستین توافق بین‌المللی بود که اتحادیه گمرکی SACU به عنوان یک نهاد مستقل امضا کرد. در سال ۲۰۰۱، جیم اونیل، اقتصاددان گروه گلدمن ساکس، اصطلاح BRIC را برای اشاره به کشورهای نوظهور (برزیل، روسیه، هند و چین) ابداع کرد. در سال ۲۰۰۹، کشورهای عضو این گروه این مفهوم را پذیرفتند و نشست سران را تشکیل دادند. در سال ۲۰۱۰، با توجه به شباهت سطح توسعه آفریقای جنوبی با کشورهای BRIC و نقش پررنگ این کشور در انجمن IBSA، آفریقای جنوبی نیز به این گروه پیوست و نام آن به BRICS تغییر یافت.
امروزه این گروه به عنوان بستری برای تبادل نظرات و طرح خواسته‌‌‌های مشترک برزیل و آفریقای جنوبی در سطح بین‌المللی عمل میکند. در ژوئن ۲۰۰۳، ابتکار آفریقای جنوبی برای همکاری جنوب-جنوب در حوزه‌‌‌های سیاسی، راهبردی و اقتصادی، به تاسیس «فروم گفت‌وگوی هند، برزیل و آفریقای جنوبی» (IBSA) انجامید؛ نهادی با هدف بررسی مسائل بین‌المللی و منافع مشترک سه کشور. با این حال، همکاری میان برزیل و آفریقای جنوبی تنها به چهارچوب‌‌‌های IBSA و BRICS محدود نمی‌شود و برخی از این همکاری‌‌‌ها حتی پیش از شکل‌‌‌گیری این نهادها آغاز شده بود.
به عنوان نمونه، در حوزه سیاستگذاری عمومی، برزیل در دوران دولت فرناندو هنریک کاردوسو، مبارزه برای لغو حق انحصار داروهای HIV را آغاز کرد. میان دو کشور، همکاری‌‌‌های گسترده‌‌‌ای در زمینه مبارزه با فقر و بیماری‌ها (به‌‌‌ویژه ایدز)، توسعه فناوری‌‌‌های مناسب برای مسائل جهان سوم و همچنین اتحادهای فعال در نهادهای چندجانبه مانند گروه G۳ و G۲۰ وجود دارد؛ همکاری‌‌‌هایی که هدف آنها، دفاع از منافع مشترک، پیشبرد توسعه و ساخت نظامی چندقطبی و صلح‌‌‌آمیز در جهان است. در سال ۲۰۲۲ میلادی، حجم تجارت این دو کشور، بیش از ۲.۵ میلیارد دلار بوده که از این میزان بیش از ۱.۷ میلیارد دلار کالا از برزیل به آفریقای جنوبی و نزدیک به یک میلیارد دلار از آفریقای جنوبی به برزیل صادر شده است.
پیوند جنوب - جنوب
اتاق بازرگانی برزیل و آفریقای جنوبی (BSA Chamber) به عنوان یک سازمان خصوصی، مستقل و غیرانتفاعی در شهر سائوپائولو تاسیس شده است. این اتاق با هدف توسعه روابط اقتصادی، تجاری، اجتماعی و فرهنگی میان برزیل و آفریقای جنوبی شکل گرفت. نخستین گام‌‌‌های تاسیس این نهاد در اوایل دهه ۲۰۰۰ برداشته شد، در دوره‌‌‌ای که آفریقای جنوبی پس از پایان آپارتاید در حال بازتعریف جایگاه خود در عرصه بین‌الملل بود و روابطش با کشورهای آمریکای لاتین از جمله برزیل وارد مرحله‌‌‌ای نوین شده بود. اتاق مشترک برزیل و آفریقای جنوبی، به عنوان یکی از پیشگامان تقویت همکاری‌‌‌های جنوب-جنوب، فعالیت خود را با گرد هم آوردن کارآفرینان، شرکت‌ها، مقامات دولتی و بازیگران اقتصادی دو کشور آغاز کرد.
این اتاق با تمرکز بر ارائه خدمات مشاوره‌‌‌ای، تسهیل‌‌‌گری در تجارت دوجانبه، حمایت از سرمایه‌‌‌گذاران و سازماندهی ماموریت‌‌‌های تجاری، نقش مهمی در ارتقای روابط میان بخش خصوصی برزیل و آفریقای جنوبی ایفا کرده است. در سال‌‌‌های فعالیت خود، اتاق مشترک برزیل و آفریقای جنوب، میزبان نشست‌‌‌ها و رویدادهای متعددی با حضور مقام‌‌‌های دیپلماتیک، مدیران عامل شرکت‌ها، سرمایه‌‌‌گذاران و نهادهای تجاری بوده است. این اتاق همواره تلاش کرده تا فضای موثری برای تبادل تجربه، انتقال فناوری، همکاری در حوزه سلامت، به ویژه در مبارزه با HIV و توسعه پروژه‌‌‌های مشترک در حوزه‌‌‌های انرژی، کشاورزی، صنعت و فناوری ایجاد کند.
اتاق بازرگانی برزیل و آفریقای جنوبی همچنین با نهادهای مهمی همچون IBSA، BRICS و سازمان‌های چندجانبه دیگر همکاری نزدیک دارد و تلاش میکند تا صدای بخش خصوصی دو کشور را در مجامع بین‌المللی منعکس کند. در این مسیر، اتاق BSA به عنوان پلی موثر میان بازارهای آفریقا و آمریکای لاتین، در تقویت ارتباط میان برزیل و یکی از مهم‌ترین اقتصادهای آفریقایی یعنی آفریقای جنوبی، نقش محوری ایفا میکند.
مدل فعالیت اتاق
شیوه فعالیت اتاق‌های بازرگانی در کشور برزیل، مدل اوراسیایی است. یک اتاق با مدل اوراسیایی، یک سازمان غیردولتی غیرانتفاعی با عضویت داوطلبانه شرکت‌ها و کارآفرینان است که تحت قانون عمومی، برای حفاظت از منافع اعضای آن طراحی شده است و به ترویج بازرگانی و توسعه اقتصادی منطقه‌ای که در آن فعالیت میکند، می‌پردازد. نخستین نشانه‌های مدل اوراسیایی در آمریکای شمالی و کشور کانادا دیده شد. بین این مدل و شیوه قارهای شباهت‌هایی در برخی ویژگی‌ها از جمله وظایفی که تحت قانون عمومی بر عهده دارد، قلمرو فعالیت‌ها و نقشهای واگذار شده توسط دولت، وجود دارد.
از آن‌جا که اتاق‌های اوراسیایی فاقد نظارت دولتی هستند، این نوع اتاق‌ها با اتاق‌های آنگلوساکسون نیز شباهت دارند. کارکردهای اتاق‌ها در مدل اوراسیایی، مانند مدلهای کانتیننتال و آسیایی بر اساس قانون تنظیم می‌شود. قانون کشوری، حوزه ارضی فعالیت آن را منطبق بر تقسیم بندی‌های استانی و منطقه‌ای کشوری مشخص میکند و اتاق باید در یک ناحیه مشخص فعالیت خود را انجام دهد.
به عبارت دیگر، در صورتی که کسبوکارها و کارآفرینان قصد تاسیس یک اتاق محلی را داشته باشند، باید از مقامات و اتاق ملی اجازه بگیرند تا محدوده عملکرد آنها مشخص باشد. این قانون، وظایف عمومی از جمله تائید گواهی مبدأ، داوری اختلافات بازرگانی و حل و فصل منازعات در دادگاه‌ها را بر عهده اتاق گذاشته که سبب ایجاد درآمد برای آنها نیز می‌شود. قانون اتاق، حق حمایت از منافع اعضای اتاق را برای این نهاد تضمین کرده است اما دولت الزامی برای گرفتن نظرات اتاق در مورد پیش‌نویس قوانین و مقررات ندارد. علاوه بر این، در مدل اوراسیایی، دولت از نام اتاق حمایت میکند و کسی حق استفاده از نام اتاق یا ترکیبی شامل این نام را ندارد.
در نقطه مقابل، مدل فعالیت اتاق بازرگانی در کشور آفریقای جنوبی مبتنی بر مدل آنگلوساکسون است. مدل آنگلوساکسون، مبتنی بر عضویت داوطلبانه و بدون قانون برای اتاق بازرگانی است. در این شیوه، وظیفه عمومی برای اتاق بازرگانی تعریف نشده است و هیچ حکم قانونی نیز مبنی بر پرداخت اجباری دولت برای حمایت از آن وجود ندارد. درواقع اتاق به عنوان شخص حقوقی و برابر با دیگر انجمن‌ها و اتحادیه‌ها، ثبت می‌شود. لذا می‌توان اتاق با مدل آنگلوساکسون را، یک سازمان غیرانتفاعی تحت قوانین خصوصی دانست که به دنبال حفاظت از منافع کارآفرینان، بر اساس عضویت داوطلبانه است.
این مدل تحت عناوین مدل آنگلوساکسون، انگلیسی- آمریکایی یا قوانین خصوصی شناخته می‌شود و ابتدا در مستعمرات انگلیس در سراسر جهان شکل گرفت. شیوه فعالیت آنگلوساکسون، نخستین‌بار توسط کارآفرینان مهاجر به آمریکای شمالی مورد استفاده قرار گرفت و نخستین اتاق از این نوع در آمریکای شمالی، در سال ۱۷۹۸ و در شهر نیویورک راه‌اندازی شد. امروزه این مدل در بیشتر کشورهای انگلیسی زبان مانند ایالات متحده، بریتانیا، و استرالیا دیده می‌شود. محدودیت درآمدهای ناشی از حق عضویت و نیاز به جست‌وجو برای ارائه خدمات جدیدی برای بهبود وضعیت مالی به دلیل استقلال مالی اتاق‌ها، از معضلات این شیوه عملکرد است.
تنها محدودیتی که کارفرمایان در مدل آنگلوساکسون دارند این است که در زمان مشخص مالیات خود را پرداخت نمایند. از آن‌جا که اتاق بازرگانی آفریقای جنوبی و برزیل به عنوان یک سازمان غیر انتفاعی فعالیت میکند، شیوه فعالیت این اتاق به مدل آنگلوساکسون نزدیک‌تر است. با این وجود و با توجه به دو ملیتی بودن ساختار اتاق، قوانین عمومی کشور برزیل بر فعالیت اتاق بی‌تاثیر نخواهد بود.
عضویت و ساختار
اتاق بازرگانی برزیل و آفریقای جنوبی (BSA Chamber) بر پایه اصول مشارکت داوطلبانه و ساختار غیرانتفاعی تاسیس شده است. این اتاق با الهام از مدلهای موفق بین‌المللی، به‌‌‌ویژه نظام‌‌‌های آنگلوساکسون، از کسبوکارها و افراد علاقه‌‌‌مند به توسعه روابط اقتصادی و فرهنگی میان برزیل و آفریقای جنوبی دعوت به عضویت میکند. عضویت در این اتاق اختیاری است و تمامی فرآیندهای مربوط به ساختار و اداره آن، همچون تعیین هیات رئیسه، تنظیم برنامه‌‌‌های کاری و تعیین هزینه‌‌‌های عضویت، مطابق با قوانین خصوصی کشور برزیل انجام می‌شود.
دفتر مرکزی BSA Chamber در سائوپائولو قرار دارد، اما دامنه فعالیت آن سراسر برزیل و آفریقای جنوبی را در بر می‌گیرد. این اتاق به عنوان پلی ارتباطی میان شرکت‌ها، سرمایه‌‌‌گذاران و نهادهای دولتی دو کشور، خدمات متنوعی را ارائه می‌دهد و بستر مناسبی برای شکل‌‌‌گیری همکاری‌‌‌های پایدار ایجاد کرده است.
تیم اجرایی اتاق متشکل از مدیرانی باتجربه در حوزه‌‌‌های تجارت بین‌الملل، سیاستگذاری اقتصادی و توسعه بازار است. این تیم با بهره‌‌‌گیری از تخصص کارشناسان حقوقی، تحلیلگران تجاری و مشاوران مالی، به اعضا در مسیر ورود و گسترش در بازارهای هدف یاری می‌‌‌رساند. عضویت در اتاق BSA برای شرکت‌ها، کارآفرینان، مشاوران، موسسات حقوقی و سرمایه‌‌‌گذاران علاقه‌‌‌مند به گسترش روابط تجاری میان برزیل و آفریقای جنوبی یک فرصت ارزشمند محسوب می‌شود.
اعضا می‌توانند از مزایای متعددی بهره‌‌‌مند شوند؛ از جمله شناسایی فرصت‌‌‌های اقتصادی، دریافت تحلیل‌‌‌های بازار، حضور در رویدادها و نشست‌‌‌های تخصصی، دسترسی به بانک اطلاعات تجاری و بهره‌‌‌مندی از مشاوره‌‌‌های حقوقی، مالی و عملیاتی متناسب با نیاز هر کسب‌‌‌وکار. فرآیند عضویت ساده و شفاف است. متقاضیان کافی است فرم عضویت یا علاقه‌‌‌مندی را از طریق وب‌‌‌سایت رسمی اتاق تکمیل و ارسال کنند.
پس از بررسی، با آنها تماس گرفته شده و جزئیات مرتبط با سطح عضویت، خدمات ارائه‌‌‌شده و هزینه‌‌‌ها بر اساس نوع و اندازه فعالیت تجاری، در اختیارشان قرار می‌گیرد. اعضا همچنین از مزایای جانبی همچون دریافت خبرنامه‌‌‌های تحلیلی، انتشار تبلیغات در شبکه‌‌‌های اجتماعی اتاق، معرفی در پایگاه داده B۲B، و اولویت در ثبت‌‌‌نام رویدادهای اختصاصی نیز برخوردار می‌شوند. ساختار انعطاف‌‌‌پذیر و حرفه‌‌‌ای امکان مشارکت فعال و موثر را برای تمامی اعضا فراهم می‌‌‌سازد و به رشد تعاملات بین‌‌‌قاره‌‌‌ای کمک میکند.
کارکردها و عملکرد
با در نظر گرفتن جایگاه آفریقای جنوبی به عنوان یکی از اقتصادهای پیشرو در قاره آفریقا و نقش برزیل به عنوان قدرت نوظهور آمریکای لاتین، اتاق BSA به بستری موثر برای توسعه همکاری‌‌‌های جنوب-جنوب تبدیل شده است. این اتاق تلاش میکند با فراهم‌‌‌سازی زیرساخت‌‌‌های لازم برای تعامل فعال میان شرکت‌ها، کارآفرینان و نهادهای اقتصادی دو کشور، فضای مساعدی برای رشد تجارت دوجانبه و سرمایه‌‌‌گذاری مشترک ایجاد کند.
اتاق مشترک برزیل و آفریقای جنوبی، با سازماندهی رویدادهای تخصصی، نشست‌‌‌های تجاری، ماموریت‌‌‌های اقتصادی و سمینارهای آموزشی، فرصت‌‌‌هایی واقعی برای توسعه بازار و ایجاد شراکت‌‌‌های راهبردی فراهم می‌‌‌آورد. همچنین با ارائه خدمات مشاوره‌‌‌ای در حوزه‌‌‌های حقوق تجارت، مالیات، ثبت شرکت و تحلیل بازار، به شرکت‌ها کمک میکند تا مسیر ورود و تثبیت خود در بازار هدف را هموارتر سازند. این اتاق در مسیر فعالیت خود، با نهادهایی همچون سفارت‌‌‌ها، کنسولگری‌‌‌ها، سازمان‌های توسعه تجارت و مراکز تحقیقاتی همکاری تنگاتنگی دارد و از این طریق، از اعتبار و نفوذ بالایی در دو کشور برخوردار است.
در سال‌‌‌های اخیر، اتاق بازرگانی برزیل و آفریقای جنوبی نقش پررنگی در معرفی فرصت‌‌‌های سرمایه‌‌‌گذاری و شناسایی زمینه‌‌‌های همکاری مشترک ایفا کرده است. برگزاری نشست‌‌‌هایی در حوزه انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر، معدن، کشاورزی هوشمند و صنایع فناوری‌‌‌محور، باعث شکل‌‌‌گیری تعاملاتی اثربخش میان فعالان اقتصادی دو کشور شده است. همچنین اعزام و میزبانی هیات‌‌‌های تجاری، به ویژه در شهرهای سائوپائولو و ژوهانسبورگ، به انعقاد قراردادهای دوجانبه و توسعه شبکه‌‌‌های ارتباطی بین شرکت‌های دو طرف انجامیده است.
اتاق مشترک برزیل و آفریقای جنوبی علاوه بر فعالیت‌‌‌های تجاری، در حوزه فرهنگی و اجتماعی نیز نقش فعالی دارد. از طریق برگزاری رویدادهای فرهنگی، نمایشگاه‌‌‌ها و همکاری‌‌‌های دانشگاهی، تلاش میکند شناخت دو ملت از یکدیگر را تعمیق ببخشد و بستر همکاری پایدار و انسانی‌‌‌تری فراهم سازد. با اتکا به چشم‌‌‌اندازی مبتنی بر توسعه پایدار، همکاری بین‌‌‌قاره‌‌‌ای و ارتقای جایگاه دو کشور در نظام اقتصادی جهانی، اتاق بازرگانی برزیل و آفریقای جنوبی به یکی از بازیگران اصلی در تحکیم روابط برزیل با قاره آفریقا تبدیل شده است. این اتاق نه‌‌‌تنها به عنوان یک پل ارتباطی میان بخش‌های خصوصی دو کشور عمل میکند، بلکه در مسیر شکل‌‌‌گیری سیاست‌های کلان همکاری‌‌‌های جنوب جهانی نیز نقش موثری ایفا می‌‌‌نماید.
