«دنیای اقتصاد» تحولات بازار جهانی اوره را بررسی کرد
بازیگران نوسانساز
یکی از کاربردهای اصلی اوره، استفاده از آن به‌عنوان کود نیتروژنی در بخش کشاورزی است
در حالی که ایران با قیمت ۴۲۰دلار به ازای هر تن به میدان بازگشته، خریداران قیمت‌های پایین‌‌‌تر از ۴۰۰دلار را مدنظر دارند و اختلاف‌نظر میان فروشندگان و خریداران شدت یافته است.
قیمت اوره در دهه‌‌‌های روز گذشته ۴درصد کاهش یافته و به ۴۲۰دلار در هر تن رسیده، اما این کاهش ظاهری نمی‌تواند آشفتگی بازار این ماده شیمیایی حیاتی را پنهان کند. اوره با فرمول شیمیایی CO (NH₂)₂ و حاوی ۴۶درصد نیتروژن، تنها یک کود معمولی نیست؛ بلکه رگ حیات امنیت غذایی جهان محسوب می‌شود. این ماده شیمیایی که بیش از ۹۰درصد مصرف آن در بخش کشاورزی اتفاق می‌‌‌افتد، مستقیما بر تولید غذای بیش از ۷ میلیارد نفر جمعیت جهان تاثیر می‌‌‌گذارد.
اوره به دلیل بالاترین محتوای نیتروژن در بین کودهای تک‌‌‌عنصره و هزینه مقرون‌‌‌به‌‌‌صرفه، انتخاب اول کشاورزان در سراسر جهان بوده است. اما کاربرد اوره تنها به کشاورزی محدود نمی‌شود. این ماده در صنایع شیمیایی برای تولید رزین‌‌‌ها و پلاستیک‌ها، در صنعت دارویی و حتی در سیستم‌های کنترل آلودگی خودروهای دیزلی استفاده می‌شود. چندکارکردی بودن اوره باعث شده نوسانات قیمت آن تاثیری فراتر از بخش کشاورزی داشته باشد.
نبرد تولیدکنندگان و خریداران
بازگشت ایران و مصر به بازار جهانی اوره، در حالی اتفاق می‌‌‌افتد که شکاف قیمتی بین تولیدکنندگان و خریداران شدت یافته بود. ایران که با نرخ پایه ۴۲۰دلار FOB به بازار بازگشته، با واقعیت تلخی مواجه شد؛ خریداران قیمت کمتر از ۴۰۰دلار را مدنظر دارند و حاضر نیستند بیش از این رقم پرداخت کنند. این شکاف قیمتی تنها مختص ایران نیست. در اروپا، اوره گرانول مصری با قیمت ۴۶۰دلار FOBمعامله شده که نشان‌‌‌دهنده قدرت مذاکره نسبتا بالای تولیدکنندگان در این منطقه است.
در مقابل، مناقصه اندونزی با قیمت پیشنهادی پایه ۴۶۲ دلار FOB نشان می‌دهد که بازار در برابر افت قیمت مقاومت می‌کند. تحلیلگران معتقدند این شکاف قیمتی نشان‌‌‌دهنده تردید بازار در مورد روند آینده است. خریداران امیدوار به کاهش بیشتر قیمت‌ها هستند، در حالی که تولیدکنندگان تلاش می‌کنند از سطح فعلی قیمت‌ها دفاع کنند. این وضعیت باعث شده تا حجم معاملات کاهش یافته و بازار در نوعی تعادل شکننده قرار گیرد.
البته باید توجه داشت که مساله پیچیده‌‌‌تر از آن است که تنها به عرضه و تقاضا محدود شود. عوامل ژئوپلیتیک، تغییرات نرخ ارز، هزینه‌‌‌های حمل‌‌‌ونقل و سیاست‌‌‌های دولتی همگی در این شکاف قیمتی نقش دارند و پیش‌بینی‌‌‌ها راجع به آینده اوره را با چالش مواجه می‌کند.
از مالیات ویتنام تا آزادسازی چین
بازار آسیا که بیش از ۶۰درصد مصرف جهانی اوره را به خود اختصاص می‌دهد، در حال حاضر مرکز اصلی نوسانات قیمتی محسوب می‌شود. تصمیم ویتنام برای افزایش ۵ درصدی مالیات ارزش افزوده از ژوئیه ۲۰۲۵، قیمت داخلی اوره در این کشور را به ۵۰۰ دلار در هر تن رسانده است. این افزایش مالیات نه تنها بر بازار داخلی ویتنام تاثیر گذاشته، بلکه موجب کاهش تقاضا در کشورهای همسایه مانند فیلیپین نیز شده است. واردکنندگان فیلیپینی که پیش از این به صورت منظم از ویتنام خرید می‌‌‌کردند، اکنون محتاط‌‌‌تر عمل می‌کنند و منتظر کاهش قیمت‌ها هستند.
در این میان، چین به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده اوره در جهان، احتمال آزادسازی ۲میلیون تن دیگر برای صادرات را مطرح کرده است. این تصمیم که هنوز قطعی نشده، می‌تواند تاثیر چشمگیری بر قیمت‌های جهانی داشته باشد. کارشناسان معتقدند ورود این حجم از اوره چینی به بازار جهانی می‌تواند فشار نزولی قابل‌توجهی بر قیمت‌ها وارد کند. مناقصه ۲میلیون‌تنی هند نیز در این شرایط حساس برگزار شده است. هند بزرگ‌ترین واردکننده اوره در جهان محسوب می‌شود. نتایج این مناقصه که باید تا ۲۲ آگوست مشخص شود، می‌تواند روند قیمت‌ها را تا پایان سال مشخص کند.
از کشاورزی تا پتروشیمی
نوسانات شدید قیمت اوره، تاثیرات گسترده‌‌‌ای بر صنایع مختلف داشته که فراتر از حوزه کشاورزی است. در بخش کشاورزی که بیش از ۹۰درصد اوره تولیدی را مصرف می‌کند، کشاورزان با دوراهی دشواری مواجه هستند؛ یا هزینه‌‌‌های بالای کود را تحمل کنند یا مصرف کود را کاهش دهند که منجر به کاهش بهره‌‌‌وری می‌شود. شرکت‌های تولیدکننده محصولات کشاورزی نیز از این نوسانات متاثر شده‌‌‌اند. آنها باید استراتژی‌‌‌های قیمت‌گذاری خود را مداوم تعدیل کنند تا بتوانند هزینه‌‌‌های متغیر کود را مدیریت کنند. این وضعیت منجر به عدم‌قطعیت در برنامه‌‌‌ریزی تولید و سرمایه‌گذاری شده است.
در صنعت پتروشیمی، شرکت‌های تولیدکننده اوره با چالش‌‌‌های متفاوتی روبه‌‌‌رو هستند. نوسانات قیمت گاز طبیعی به عنوان مواد اولیه اصلی تولید اوره، همراه با تغییرات تقاضا، سودآوری این شرکت‌ها را به شدت تحت‌تاثیر قرار داده است. برخی شرکت‌ها مجبور به توقف موقت تولید شده‌‌‌اند، در حالی که برخی دیگر تولید خود را به حداقل رسانده‌‌‌اند.
صنعت خودروسازی نیز از این نوسانات بی‌‌‌بهره نمانده است. استفاده فزاینده از اوره در سیستم‌های کنترل آلودگی موتورهای دیزلی، باعث شده تا خودروسازان نگران تامین پایدار و قیمت مناسب این ماده باشند. برخی خودروسازان اروپایی اعلام کرده‌‌‌اند که ممکن است مجبور به تجدیدنظر در برنامه‌‌‌های تولید خود شوند.
استراتژی‌‌‌های بقا در دوران آشفتگی
در این شرایط پرتلاطم، شرکت‌های مختلف استراتژی‌‌‌های متنوعی برای مقابله با نوسانات قیمتی اتخاذ کرده‌‌‌اند. یکی از رایج‌‌‌ترین استراتژی‌‌‌ها، استفاده از قراردادهای آتی برای تثبیت قیمت‌هاست. این روش به شرکت‌ها اجازه می‌دهد تا از نوسانات شدید قیمتی در امان بمانند، اما همچنین از سود احتمالی کاهش قیمت‌ها نیز محروم می‌‌‌شوند.
تنوع‌‌‌سازی محصولات، استراتژی دیگری است که بسیاری از شرکت‌ها اتخاذ کرده‌‌‌اند. شرکت‌های تولیدکننده اوره تلاش می‌کنند محصولات جدیدی با ارزش افزوده بالا تولید کنند تا وابستگی خود به اوره خالص کاهش یابد. این استراتژی شامل تولید کودهای مرکب و حتی محصولات شیمیایی تخصصی می‌شود.
یکپارچگی عمودی نیز به عنوان یکی از راهکارهای مدیریت ریسک مورد توجه قرار گرفته است. برخی شرکت‌ها تصمیم گرفته‌‌‌اند تا زنجیره تامین خود را از تولید گاز طبیعی تا توزیع محصول نهایی کنترل کنند. این روش اگرچه سرمایه‌گذاری بالایی می‌‌‌طلبد، اما قابلیت مدیریت ریسک بهتری فراهم می‌کند. سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه، استراتژی بلندمدت دیگری است که شرکت‌ها اتخاذ کرده‌‌‌اند. توسعه فناوری‌‌‌های جدید تولید، بهبود راندمان مصرف انرژی و کاهش هزینه‌‌‌های تولید، همگی می‌تواند به شرکت‌ها کمک کند تا در بازار رقابتی بهتر عمل کنند.
آینده نامعلوم
چشم‌‌‌انداز بازار جهانی اوره در ماه‌‌‌های آینده، ترکیبی از عوامل امیدوارکننده و نگران‌‌‌کننده است. از یک سو، بازگشت تولیدکنندگان مهمی مانند ایران و مصر به بازار، همراه با احتمال آزادسازی صادرات چین، می‌تواند فشار عرضه را افزایش دهد و قیمت‌ها را کاهش دهد. عوامل ژئوپلیتیک همچنان بزرگ‌ترین نگرانی بازار محسوب می‌‌‌شوند. تنش‌‌‌های منطقه‌‌‌ای، تحریم‌‌‌های اقتصادی و سیاست‌‌‌های تجاری، همگی می‌تواند زنجیره تامین اوره را مختل کند. تجربه کرونا نیز نشان داد که چقدر بازار اوره نسبت به اختلال‌‌‌های زنجیره تامین حساس است.
در این شرایط، اهمیت متنوع‌‌‌سازی منابع تامین و ایجاد ذخایر استراتژیک بیش از پیش نمایان شده است. کشورها و شرکت‌ها باید آماده مقابله با اختلال‌‌‌های احتمالی باشند تا امنیت غذایی و تولید صنعتی آسیب نبیند.
در پایان می‌توان گفت بازار اوره در سال ۲۰۲۵ با چالش‌‌‌های بی‌‌‌سابقه‌‌‌ای مواجه است. مناقصه هند، بازگشت ایران و مصر به بازار، و احتمال آزادسازی صادرات چین، همگی عوامل تعیین‌‌‌کننده‌‌‌ای هستند که مسیر قیمت‌های آینده را مشخص خواهند کرد. در این شرایط، تنها شرکت‌هایی که استراتژی‌‌‌های انعطاف‌‌‌پذیر و جامع داشته باشند، می‌توانند در این بازار پرتلاطم موفق باشند.
