هند برای مهار سلطه چین در بازار پتروشیمی،توان تولیدی را تقویت خواهد کرد
فرصت نوظهور بهارات
کارخانه پتروشیمی متعلق به شرکت «ریلاینس اینداستریز» در شهر جام‌نگر ایالت گجرات هند
به گفته مدیران ارشد این شرکت، افزایش سهم هند در زنجیره جهانی پتروشیمی نه تنها پاسخ به نیازهای داخلی رو‌‌‌به‌‌‌رشد است، بلکه تلاشی برای کاهش وابستگی بازارها به صادرات چین است.
ویکرام سامپات، معاون ارشد استراتژی و توسعه کسب و کار زنجیره پلی‌‌‌استر در شرکت ریلاینس، با اشاره به مازاد عرضه ناشی از پروژه‌‌‌های توسعه‌‌‌ای چین اظهار کرد: «چین در حال قبضه کردن صنعت پتروشیمی جهان است. اگر هند وارد عمل نشود، این روند ادامه خواهد یافت.» طبق آمار ارائه‌‌‌شده، در برخی پالایشگاه‌‌‌های چینی بین ۴۰ تا ۵۰درصد از تولید به محصولات پتروشیمی اختصاص دارد، رقمی که دو برابر سطح متوسط در پالایشگاه‌‌‌های هند است. این موضوع به کاهش حاشیه سود پالایشگاه‌‌‌های سایر کشورها منجر شده و رقابت را برای بازیگران غیرچینی دشوارتر کرده است.
چشم‌‌‌انداز پتروشیمی هند
اگرچه تقاضای فعلی هند برای محصولات پتروشیمی در مقایسه با متوسط جهانی همچنان پایین است، اما تحلیلگران معتقدند با تداوم رشد سریع اقتصادی این کشور، مصرف داخلی در سال‌های پیش‌‌‌رو با شتاب بیشتری افزایش خواهد یافت. رشد اقتصادی هند با متوسط، بیش از ۶درصد در سال‌های اخیر بالاترین نرخ رشد در میان اقتصادهای بزرگ جهان است، در حالی که اقتصاد چین با نشانه‌‌‌هایی از رکود و کاهش تقاضای سوخت‌‌‌های حمل‌‌‌ونقل روبه‌‌‌رو شده است.
ویکرام سامپات پیش‌بینی کرده است که جهت مصرف بنزین و گازوئیل به سمت خوراک پتروشیمی تغییر خواهد‌‌‌کرد، این تحول بازتاب‌‌‌دهنده دگرگونی عمیق در ساختار اقتصادی پالایشگاه‌‌‌ها و مدل‌‌‌های کسب و کار صنعت انرژی است. بر اساس اعلام سامپات انتظار می‌رود در صورت رسیدن تقاضای بنزین به نقطه اوج، پالایشگاه‌‌‌ها تا ۵۰درصد از بنزین تولیدی خود را به خوراک پتروشیمی اختصاص دهند و این نسبت برای گازوئیل تا ۷۰درصد نیز قابل افزایش است.
چنین رویکردی نشان‌‌‌دهنده انطباق راهبردی با روندهای جهانی است؛ جایی که رشد خودروهای برقی، سیاست‌‌‌های کاهش کربن و تغییرات رفتاری مصرف‌کنندگان، آینده سوخت‌‌‌های فسیلی در حمل‌‌‌ونقل را محدود کرده و در مقابل، نیاز به مواد شیمیایی پایه و پلاستیک‌ها را افزایش داده است.
تحول استراتژیک پالایشگاه‌‌‌ها
تبدیل بنزین و گازوئیل مازاد به خوراک پتروشیمی، از منظر اقتصادی نیز توجیه‌‌‌پذیر است. این فرآیند ارزش افزوده بالاتری دارد و با استفاده از زیرساخت‌‌‌های موجود پالایشگاهی، هزینه‌‌‌های نهایی تولید را کاهش می‌دهد. درواقع، پالایشگاه‌‌‌هایی که بتوانند به‌‌‌صورت یکپارچه با زنجیره پتروشیمی فعالیت کنند، ضمن حفظ حاشیه سود خود، در بازار صادراتی نیز جایگاه رقابتی‌‌‌تری خواهند داشت. برای اقتصادهایی مانند ایران، که ساختار پالایشگاهی آن عمدتا بر سوخت‌‌‌های فسیلی متمرکز است، این تحول مهم است.
اگر بازار داخلی یا خارجی سوخت با محدودیت مواجه شود، بهره‌‌‌گیری از این منابع به‌‌‌عنوان خوراک پتروشیمی می‌تواند راهی برای حفظ کارآیی و سودآوری پالایشگاه‌‌‌ها باشد. از این‌‌‌رو، تسریع در توسعه طرح‌‌‌های یکپارچه پالایشگاه-پتروشیمی و بازنگری در سیاست‌‌‌های سرمایه‌گذاری، ضرورتی استراتژیک محسوب می‌شود. این تغییر نه یک گزینه، بلکه لازمه بقا در دوران‌گذار انرژی و رقابت فزاینده جهانی است.
تمرکز پالایشگاه‌‌‌ها بر تولید پتروشیمی را می‌توان به‌‌‌عنوان یکی از راهبردهای حیاتی حفظ سودآوری در دوران‌گذار انرژی دانست؛ دوره‌‌‌ای که طی آن جهان به‌‌‌تدریج از سوخت‌‌‌های فسیلی فاصله می‌گیرد و انرژی‌‌‌های پاک، بازیگر اصلی سیستم‌های انرژی می‌شود. با کاهش روند رشد مصرف بنزین و گازوئیل به‌‌‌ویژه در کشورهای توسعه‌‌‌یافته، حاشیه سود سنتی پالایشگاه‌‌‌ها در معرض تهدید قرار گرفته است. در چنین شرایطی، تنوع‌‌‌بخشی به محصولات و حرکت به‌‌‌سوی تولید مواد شیمیایی پایه، پلیمری و پتروشیمیایی، می‌تواند نه‌‌‌تنها سودآوری را حفظ کند، بلکه ارزش‌‌‌افزوده بالاتری برای سرمایه‌گذاران و اقتصاد کشورها ایجاد کند.
برای بسیاری از کشورهای در حال توسعه، این تحولات هم فرصتی استراتژیک و هم چالشی مهم محسوب می‌شود. از یک سو، محدودیت‌های مالی، نوسانات بازار جهانی انرژی و موانع دسترسی به بازارهای صادراتی، شرایط پیچیده‌‌‌ای را ایجاد کرده است. از سوی دیگر، مصرف سرانه پایین محصولات پتروشیمی در این کشورها نشان‌‌‌دهنده ظرفیت بالقوه بالای رشد و توسعه در این بخش است. به همین دلیل، تمرکز بر توسعه زنجیره ارزش پتروشیمی، تکمیل پروژه‌‌‌های نیمه‌‌‌تمام و بازنگری در ساختار پالایشگاه‌‌‌ها به منظور هم‌‌‌راستایی با صنایع پایین‌‌‌دستی، می‌تواند یک راهبرد کلیدی برای عبور از شرایط دشوار و تقویت موقعیت رقابتی این کشورها در بازار جهانی پتروشیمی باشد.
در نهایت، گذار انرژی نه صرفا تهدید، بلکه فرصتی برای بازتعریف مزیت‌‌‌های نسبی است؛ کشورهایی نظیر هند که زودتر برای این تحول آماده شوند، می‌توانند نقش فعالی در آینده بازارهای انرژی و مواد اولیه صنعتی ایفا کنند.
