ملی‌گرایان هندو به رهبری حزب «بهاراتیا جاناتا» به جنگ زبان انگلیسی میروند؛
نبرد بزرگ‌ترین دموکراسی جهان با زبان میانجی
«ریا موگول» و «آیشواریا اس. آیر» در گزارشی برای سی‌ان‌ان نوشتند، «آمیت شاه»، وزیر کشور، ماه گذشته گفت: «کسانی که انگلیسی صحبت می‌کنند به زودی احساس شرمندگی خواهند کرد.» این سخنان، بحث داغی را در مورد هویت ملی و تحرک اجتماعی در این کشور چندزبانه با ۱.۴میلیارد نفر جمعیت برانگیخت. درحالی‌که شاه از اربابان استعماری سابق هند نامی نبرد، اما اعلام کرد که «زبان‌های کشور ما جواهرات فرهنگ ما هستند» و بدون آنها، «ما دیگر واقعا هندی نیستیم». انگلیسی در هند که در پشت دیوارهای قلعه‌ها و دفاتر استعماری صحبت می‌شد، در ابتدا زبان حسابداران کل و زبان معاهدات بود. اما با گسترش حکومت بریتانیا از بنادر گجرات تا کاخ‌های دهلی، این زبان به زبان میانجی نخبگان استعماری تبدیل شد.
در زمان استقلال، هند با یک معضل روبه‌رو شد. با صدها زبان و گویش که در سراسر سرزمین وسیع هند صحبت می‌شد، رهبران جدیدش با این پرسش دست و پنجه نرم می‌کردند که کدام زبان باید نماینده ملت جدید باشد. «هندی»، زبان غالب در شمال، به‌عنوان کاندیدای زبان رسمی مطرح شد. اما مقاومت شدید مناطق غیر هندی زبان -به ویژه در جنوب- به این معنی بود که انگلیسی تنها به‌عنوان یک پیوند موقت برای متحد کردن کشور باقی خواهد ماند. این میراثی است که تا به امروز پابرجاست و هنوز هم برخی را آزار می‌دهد. «پرادیپ بهیروانی»، مدیر اجرایی بازنشسته شرکتی از شهر بنگلور در جنوب، گفت: «من با این دیدگاه موافقم که انگلیسی زبان اربابان استعماری است.» او افزود: «زبان ملی ما باید زبانی باشد که... ریشه در هند داشته باشد».
اما منتقدان استدلال می‌کنند که اظهارات شاه خطر تضعیف رقابت جهانی کشور را به همراه دارد. آنها معتقدند که برابر دانستن زبان انگلیسی با شرم فرهنگی، نشان‌دهنده دیدگاهی کوته‌بینانه است که بی‌جهت سعی در پاک کردن بقایای دوران استعمار دارد، چیزی که هند را در زبان تجارت جهانی مسلط نگه می‌دارد. «آیشا کیدوای»، زبان‌شناس هندی و استاد دانشگاه جواهر لعل نهرو در دهلی نو گفت: «این آرزوی مردم است که به زبانی دسترسی داشته باشند که از اعتبار بین‌المللی زیادی برخوردار باشد. من فکر نمی‌کنم که این دیگر میراث استعمار باشد». واکنش‌ها به پیام‌های اخیر حزب بهاراتیا جاناتا شدید بود.
«راهول گاندی»، رهبر مخالفان پس از اظهارات شاه در ماه گذشته، در ایکس نوشت: «انگلیسی مانع نیست، بلکه پل است. انگلیسی شرم‌آور نیست، بلکه قدرت است. هر زبان هندی روح، فرهنگ و دانش دارد. ما باید آنها را‌گرامی بداریم و در عین حال، به هر کودکی انگلیسی بیاموزیم». اما تنش‌های زبانی دیگر محدود به بحث‌های پارلمان نیست، بلکه به خیابان‌ها هم کشیده شده‌اند. همین هفته گذشته، ویدئویی از یک درگیری شدید در قطاری در بمبئی، قطب مالی هند، به سرعت در فضای مجازی پخش شد، آن هم پس از آنکه ظاهرا یک مسافر به دلیل صحبت نکردن به زبان محلی «مراتی» مورد آزار و اذیت قرار گرفت. درگیری‌ها در جاهای دیگر شهر بر سر تلاش دولت فدرال برای ترویج زبان هندی (زبانی که ارتباط نزدیکی با پایگاه قدرت شمالی حزب بهاراتیا جاناتا دارد و اغلب به‌عنوان زبان اصلی در دیدگاه این حزب از وحدت ملی و هویت هندو دیده می‌شود) رخ داد.
زبان به عنوان یک ابزار سیاسی
از زمان استقلال هند از بریتانیا در سال ۱۹۴۷، وضعیت زبان انگلیسی در هند به شدت سیاسی بوده و با پرسش‌هایی در مورد هویت، قدرت و جهت‌گیری ملی گره خورده است. امروزه، انگلیسی یکی از چندین زبان رسمی در هند است که حدود ۱۰درصد از جمعیت به آن صحبت می‌کنند. طبق سرشماری سال ۲۰۱۱، هندی زبان اول حدود ۴۴درصد از شهروندان است. اما در سال‌های اخیر، حزب بهاراتیا جاناتا به رهبری مودی تاکید ویژه‌ای بر ترویج زبان هندی و کاهش استفاده از زبان انگلیسی در زندگی عمومی داشته است. نخست‌وزیر مودی تقریبا هرگز به زبان انگلیسی سخنرانی نمی‌کند و برای سخنرانی‌های ملی مانند برنامه رادیویی ماهانه خود، زبان هندی را ترجیح می‌دهد. دولت او مقامات را تشویق کرده که در رسانه‌های اجتماعی و مکاتبات دولتی از زبان هندی استفاده کنند اگرچه پس از انتقاد از ایالت‌های غیر هندی‌زبان، روشن شد که این امر عمدتا برای کمربند هندی در شمال در نظر گرفته شده است.
هنگامی که هند میزبان رهبران جهان برای اجلاس «گروه ۲۰» در سال ۲۰۲۳ در دهلی نو بود، دعوت‌نامه‌ها از «بهارات» - نام سانسکریت یا هندی برای این کشور - به جای «هند» ارسال شد که این گمانه‌زنی‌ها را تقویت می‌کند که دولت قصد دارد در نهایت نام انگلیسی این کشور را به‌طور کامل حذف کند. منتقدان مودی به سرعت به انگیزه‌های سیاسی او در پشت این اقدامات اشاره کردند. سیاست‌های زبانی حزب بهاراتیا جاناتا که ریشه در سازمان راست‌گرای «راشتریه سوایامسیواک سنگ» (RSS) دارد (یک سازمان راست‌گرا که از هژمونی هندو در هند حمایت می‌کند)، آن هم در کشوری که تقریبا ۸۰درصد مردم آن هندو هستند، مورد توجه بسیاری قرار گرفته است. تحلیلگران می‌گویند که حزب بهاراتیا جاناتا با ترویج سیاست‌های زبانی که پایگاه حمایتی آن را در شمال تقویت می‌کند، به دنبال بهره‌برداری از این جمعیت است.
به گفته «ریتا کوتاری»، استاد زبان انگلیسی از دانشگاه آشوکا، دولت «مطمئنا علاقه‌مند به همگن‌سازی کشور و گسترش بیشتر زبان هندی است.» اما این سیاست همچنین می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد به این دلیل که بسیاری از مناطق، مانند ماهاراشترا در غرب که به زبان مراتی صحبت می‌کند، به شدت به زبان محلی خود افتخار می‌کنند. درگیری‌های خشونت‌آمیز در کلان‌شهر بمبئی در اوایل این ماه، به‌دلیل تصمیم جنجالی دولت منطقه‌ای مبنی بر اجباری کردن زبان هندی به‌عنوان زبان سوم در مدارس ابتدایی دولتی آغاز شد. واکنش‌ها و اعتراضات به‌ویژه در جنوب، جایی که زبان‌های انگلیسی و منطقه‌ای مانند تامیل، تلوگو و کانارا به‌عنوان نمادهای هویت محلی و خودمختاری ارزشمند هستند، بسیار شدید بوده است.
کوتاری معتقد است که مقابله با زبان انگلیسی راهی مناسب برای حزب بهاراتیا جاناتا به منظور ترویج زبان هندی بدون ایجاد اختلاف‌نظر در سطح منطقه‌ای است. او گفت: «دولت می‌داند که به‌عنوان مثال، شانس موفقیتش در جنوب هند به‌دلیل غرور زبانی و ملی‌گرایی کاهش می‌یابد. از آنجا که آنها نمی‌توانند این موضوع را علنی کنند، زبان انگلیسی به یک ابزار تنبیه تبدیل می‌شود.»
رشد هند
پذیرش گسترده زبان انگلیسی در هند را می‌توان به سیاستمدار بریتانیایی قرن نوزدهم، «توماس مکالی»، نسبت داد که طرفدار معرفی این زبان به‌عنوان زبان آموزشی به جای زبان‌های سنتی نخبگان مانند سانسکریت، فارسی یا عربی بود. دیدگاه مکالی، نخبه‌گرایانه بود. او نوشت که ایجاد طبقه‌ای از رعایا که «از نظر خون و رنگ هندی، اما از نظر سلیقه، عقاید، اخلاق و هوش انگلیسی» باشند تا به‌عنوان واسطه بین دولت استعماری و جمعیت محلی عمل کنند، به حکومت بریتانیا کمک می‌کند تا به‌طور موثرتری حکومت کند.
این دیدگاه‌ها توسط دولت بریتانیا اتخاذ شد و زبان انگلیسی را به زبان اداری، آموزش عالی و قوه قضائیه هند تبدیل کرد. این سیاست، نخبگان ممتاز تحصیل‌کرده انگلیسی - وکلا، معلمان و نویسندگان - از جمله بسیاری از ملی‌گرایان اصلاح‌طلب اولیه هند، اولین نخست‌وزیر جواهر لعل نهرو و پدر ملت، ماهاتما گاندی را پرورش داد.اما با گذشت زمان، زبان انگلیسی به چیزی فراتر از یک یادگار دوران استعمار تبدیل شد.
این زبان به نمادی از مدرنیته و فرصت تبدیل شد. با تغییر اقتصاد هند و گسترش طبقه متوسط، تسلط به زبان انگلیسی برای تحرک رو به بالا بسیار مهم شد. «شیوام سینگ»، ۲۳ساله می‌گوید: این زبان درهایی را به روی من گشود. وی افزود: «می‌خواستم شغل خوبی پیدا کنم... زبان انگلیسی به شما برتری می‌دهد. تمام کارآموزی‌هایی که انجام دادم به این دلیل بود که می‌توانستم به زبان انگلیسی صحبت کنم.» هند اکنون یکی از بزرگ‌ترین جمعیت‌های انگلیسی‌زبان جهان را در خود جای داده است، با بیش از ۱۳۰میلیون نفر که در سرشماری سال۲۰۱۱ مهارت انگلیسی خود را گزارش کردند. این مزیت زبانی به جذب‌میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری خارجی، مشارکت‌های جهانی و تقویت بخش‌های مختلف از پشتیبانی فنی گرفته تا استارت‌آپ‌ها کمک کرده است.
با این حال، اهمیت زبان انگلیسی شکاف‌های اجتماعی را نیز عمیق‌تر کرده است. کسانی که مهارت‌های زبانی ندارند، خود را تا حد زیادی از مشاغل پرسود محروم می‌بینند. خانواده‌های ثروتمندتر، شهری یا کاست‌های طبقه بالاتر به احتمال زیاد به زبان انگلیسی مسلط هستند و مدارس انگلیسی زبان عمدتا در مناطق شهری متمرکزند و جوامع روستایی و طبقه پایین را از این فرصت محروم می‌کنند. «وایشناوی گوجانان ناروته»، نگهبان هتلی در دهلی نو گفت: «من نمی‌توانم یک کار با درآمد خوب پیدا کنم؛ زیرا می‌گویند انگلیسی نمی‌دانم.» او افزود: «اگر هندی بلد باشید، تنها کاری که می‌توانید انجام دهید این است که اینجا بمانید و کارهای متفرقه انجام دهید، اما شغل خوبی پیدا نکنید؛ زیرا انگلیسی یک الزام است.»
کشور چندزبانه
سلطه انگلیسی و هندی، همراه با شهرنشینی سریع، بسیاری از زبان‌های بومی کشور را به حاشیه رانده است. یونسکو نزدیک به ۲۰۰ زبان هندی را در معرض خطر انقراض طبقه‌بندی کرده و طبق بررسی زبان‌شناسی مردمی هند، بیش از ۲۲۰ زبان در این کشور در ۵۰سال گذشته ناپدید شده‌اند. «آلوکا کجور»، نویسنده و فعال اهل جارکند که زبان مادری‌اش کودوک، یک زبان قبیله‌ای بومی ایالت شرقی هند است، گفت: «بسیاری از زبان‌ها در هند احترام یا جایگاهی را که شایسته آن هستند، دریافت نمی‌کنند.» کجور گفت که گسترش زبان انگلیسی، به قیمت از دست رفتن اعتبار اجتماعی او در این کشور تمام شده است. طبق اعلام یونسکو، کمتر از ۲میلیون نفر به زبان کودوک سخن می‌گویند و این زبان در وضعیت «آسیب‌پذیر» قرار دارد.
با نگاه هند به آینده، تحلیلگران می‌گویند که نقش زبان انگلیسی در این کشور ممکن است به این زودی‌ها از بین نرود. کوتاری از دانشگاه آشوکا گفت: «هیچ ترسی از کنار گذاشته شدن زبان انگلیسی وجود ندارد. این زبان بسیار قوی‌تر از آن است که کنار گذاشته شود.» سینگ، به‌عنوان دانشجو، با این نظر موافق است. او گفت: «ما نمی‌توانیم زبان انگلیسی را در هند یاد نگیریم. ما یک کشور در حال توسعه هستیم، باید از جهان بیاموزیم.»
