گزارش «دنیای اقتصاد» از وضعیت ناوگان باری دریایی جهان در نیمه نخست ۲۰۲۵؛
موتور محرکه بازار کشتیرانی
ریسکهای ژئوپلیتیک،تقاضای خرید کدام کشتی‌‌‌ها را افزایش داد؟
به گزارش «دنیای اقتصاد»، بازار کشتیرانی جهانی در نیمه نخست ۲۰۲۵ در حال بازتعریف مواجهه با ریسک‌‌‌ها و بازآرایی راهبردهای سرمایه‌گذاری و عملیاتی است. در میان بخش‌‌‌های مختلف حمل‌‌‌ونقل دریایی در نیم‌‌‌سال سپری شده از سال‌جاری میلادی، یکی از بخش‌‌‌هایی که بیشترین آسیب را از سیاست‌‌‌های جدید تجاری آمریکا دیده، بازار کشتی‌‌‌های حمل خودرو است. تعرفه‌‌‌های تازه واشنگتن به‌ویژه علیه واردات خودرو از چین و اروپا، تقاضا برای حمل‌‌‌ونقل دریایی خودرو را به شدت کاهش داده است.
گزارش «وسن ناتیکل» افت ۴۴درصدی نرخ اجاره کشتی‌‌‌های با ظرفیت استاندارد CEU ۶۵۰۰ (واحد سنجش ظرفیت کشتی‌‌‌های حمل خودرو) را نشان می‌دهد. همچنین در نیمه نخست سال‌جاری، هیچ سفارش جدیدی برای ساخت این نوع کشتی‌‌‌ها ثبت نشده که گویای رکود عمیق در این حوزه است.
کشتی‌‌‌های حمل گاز مایع (LPG) نیز تحت‌تاثیر فشارهای ژئوپلیتیک قرار گرفته‌‌‌اند. تعرفه‌‌‌های دوجانبه میان آمریکا و چین و عدم‌شفافیت چشم‌‌‌انداز تجاری، باعث کاهش ۲۵درصدی در حجم معاملات خرید و فروش کشتی‌‌‌های LPG نسبت به سال گذشته شده است. همچنین سفارش ساخت کشتی‌‌‌های جدید در این بخش، در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته افت حدود ۸۰درصدی داشته است. عمده فعالیت‌‌‌ها به کشتی‌‌‌های بسیار بزرگ و بسیار کوچک محدود شده و بخش میانه بازار با کمبود تقاضا روبه‌‌‌رو است.
هرچند ارزش بازار هنوز بالاتر از میانگین‌‌‌های تاریخی است، اما فضای احتیاط سرمایه‌گذاران به وضوح دیده می‌شود. مت فریمن، تحلیلگر ارشد «وسن ناتیکل» در این باره می‌‌‌گوید: «فشارهای ژئوپلیتیک، دیگر موضوعی حاشیه‌‌‌ای نیستند، بلکه مستقیما بر تصمیمات مالکان کشتی درباره ریسک، زمان‌بندی و سرمایه‌گذاری تاثیر می‌‌‌گذارند. اختلالات جدید به بخشی از واقعیت عملیاتی تبدیل شده و مالکان مجبور به بازتنظیم راهبردهای خود هستند.»
ناوگان پرتقاضا
در مقابل، بخش کشتی‌‌‌های کانتینربر نیمه نخست ۲۰۲۵ را با افزایش قابل‌توجه در حجم سفارش ساخت کشتی‌‌‌های جدید پشت سر گذاشت. این گزارش نشان می‌دهد که میزان سفارش‌‌‌ها در این بخش ۲۸۸درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد کرده است. اما علت چیست؟ مالکان با توجه به انحراف مسیرهای سنتی حمل‌‌‌ونقل دریایی، به‌خصوص مسیر عبور از دماغه امید نیک و تراکم در بنادر اروپایی، درصدد تضمین ظرفیت‌‌‌های حمل آینده خود هستند و به همین خاطر به ثبت‌سفارش کشتی‌‌‌های کانتینربر بیش از هر زمان دیگری روی آورده‌‌‌اند. افزایش نزدیک به پنج درصدی حجم تجارت جهانی و تقاضای پایدار برای کشتی‌‌‌های با ظرفیت متوسط، منجر به رشد حدود ۱۶.۵درصدی در ارزش کشتی‌‌‌های ۱۵ساله سایز متوسط شده است. کمبود عرضه در مقابل تقاضای قوی از سوی خریداران بزرگ، عامل اصلی این رشد بوده است.
کاهش اعتماد در بازار نفتکش‌‌‌ها
به گزارش «دنیای اقتصاد»، بازار نفتکش‌‌‌ها نیز با کاهش چشمگیر سفارش‌‌‌ها و معاملات مواجه شده است. سفارش ساخت نفتکش‌‌‌ها با کاهش ۷۴درصدی و معاملات خرید و فروش با افت ۳۱درصدی نسبت به سال قبل همراه بوده است. کاهش درآمدهای عملیاتی و ابهامات در مقررات زیست‌‌‌محیطی از مهم‌ترین عوامل این روند منفی است. نفتکش‌‌‌های متوسط یا MR۲ که معمولا برای حمل بنزین، دیزل و سوخت هواپیما کاربرد دارند، یک استثنا در این بازار بوده‌‌‌اند و بیش از یک‌‌‌سوم معاملات را به خود اختصاص داده‌‌‌اند. ارزش این نفتکش‌‌‌های ۱۵ساله حدود ۲۴درصد کاهش یافته که موجب افزایش تمایل خریداران به کشتی‌‌‌های قدیمی، اما انعطاف‌‌‌پذیر شده است.
اجاره کدام کشتی‌‌‌ها ارزان شد؟
کشتی‌‌‌های حمل گاز طبیعی مایع (LNG) نیز شاهد کاهش شدید درآمد بوده‌‌‌اند. نرخ اجاره زمانی کشتی‌‌‌های بزرگ این بخش در نیمه نخست سال ۲۰۲۵ حدود ۶۶درصد نسبت به سال قبل کاهش یافته است. این افت ناشی از رشد سریع ناوگان نسبت به تقاضا و کمبود فصول اوج مصرف این فرآورده سوختی است.
در این شرایط عملیات مربوط به اسقاط کشتی‌‌‌های حمل گاز طبیعی مایع نیز افزایش یافته و در شش ماه نخست سال، هفت کشتی از این نوع در جهان، از رده خارج شده است که نسبت به سال قبل ۲۵۰درصد رشد نشان می‌دهد. همچنین کشتی‌‌‌های با موتور توربین بخار و سن بالا بیشترین کاهش ارزش را تجربه کرده‌‌‌اند که با سیاست‌‌‌های زیست‌‌‌محیطی جدید حاکم بر دریاها مرتبط است.
به دنبال ابتکار سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO)، کشتی‌‌‌های باری از سال ۲۰۲۷ مشمول پرداخت نوعی از مالیات سبز می‌‌‌شوند؛ مالیاتی که قرار است صرف کاهش تبعات تغییرات اقلیمی شود. سازمان بین‌المللی دریانوردی با معرفی نخستین «مالیات کربن» برای کشتی‌‌‌های باری، موافقت اولیه اکثر کشورهای عضو را جلب‌‌‌کرده و قرار است پاییز امسال، رای‌‌‌‌‌‌‌گیری نهایی برای آن انجام شود. در صورت تصویب نهایی این مالیات، کشورهایی همچون ایران که فرسودگی ناوگان آنها به مرحله بحرانی رسیده است، ناگزیر از سرمایه‌گذاری فوری در این صنعت خواهند بود. به این ترتیب افزایش اسقاط کشتی‌‌‌ها در سال‌جاری میلادی نیز، ارتباطی آشکار با این مالیات دارد.
تصویر دوگانه از بازار کشتی‌‌‌های فله‌‌‌بر
وضعیت بازار کشتی‌‌‌های فله‌‌‌بر (Bulkers) متنوع و وابسته به نوع کشتی است. حجم معاملات ناوگان در این بخش نسبت به سال گذشته ۳۶درصد کاهش یافته است و خریداران با احتیاط بیشتری وارد بازار می‌‌‌شوند. با این حال بازار کشتی‌‌‌های کیپ‌‌‌سایز یا همان کشتی‌‌‌های فله‌‌‌بر بسیار بزرگ، عملکرد مناسبی داشته است. افزایش تقاضای چین برای سنگ‌‌‌آهن و محدودیت عرضه این نوع کشتی‌‌‌ها، موجب رشد تقریبا شش درصدی ارزش آنها شده است.
بر اساس این گزارش، خریداران چینی و یونانی فعال‌‌‌ترین بازیگران این بخش بوده‌‌‌اند. البته سفارش ساخت کشتی‌‌‌های جدید در این بخش پایین است که دلیل آن قیمت‌های بالا و طولانی بودن زمان تحویل اعلام شده است. همچنین فعالیت اسقاط کشتی‌‌‌ها در این بخش همچنان پایین است و بسیاری از مالکان ترجیح می‌دهند کشتی‌‌‌های قدیمی را نگهدارند. ربکا گالانوپولوس، تحلیلگر ارشد «وسن ناتیکل» می‌‌‌گوید: «فعالیت در بخش کشتی‌‌‌های فله‌‌‌بر بسیار بزرگ قوی مانده، اما بهبود کلی در شرایط بازار رخ نداده است. عرضه محدود و تقاضای پایدار از چین، به حفظ ارزش کمک کرده، اما بقیه بازار با چالش‌‌‌های مقرراتی، قیمت‌های بالای دارایی و فاصله بین کشتی‌‌‌های قدیمی و جدید روبه‌‌‌رو است.»
مشتریان مطمئن ناوگان خودروبر
بازار کشتی‌‌‌های حمل خودروی رول-آن/رول-آف (RoRo) در نیمه نخست ۲۰۲۵ وضعیت نسبتا باثباتی را تجربه کرد. بر اساس گزارش شرکت DFDS، حجم حمل‌‌‌ونقل در بخش خودرو کاهش یافته و در نتیجه معاملات خرید و فروش کشتی‌‌‌ها نیز با ۳۵درصد کاهش نسبت به میانگین پنج سال گذشته مواجه شده است.
این وضعیت ناشی از بی‌‌‌ثباتی ژئوپلیتیک، جنگ اوکراین و رکود احتمالی اقتصاد اروپاست. سفارش ساخت کشتی‌‌‌های خودروبر نیز با کاهش محسوسی روبه‌‌‌رو بوده و تنها چهار قرارداد جدید در آسیا ثبت شده که تقریبا نصف میانگین پنج ساله است. ارزش این کشتی‌‌‌های با ظرفیت ۳۵۰۰ و ۲۵۰۰متر طول خودرو به ترتیب ۴۰و ۳۳میلیون یورو بوده که ۲.۳درصد کاهش نسبت به ابتدای سال نشان می‌دهد. چین با ۱۵سفارش ساخت، همچنان بزرگ‌ترین سازنده کشتی‌‌‌های RoRo است و پس از آن ژاپن و کره‌جنوبی قرار دارند که نشان می‌دهد این کشورها بنا دارند جایگاه خود را در رده‌‌‌های بالای تولیدکنندگان خودرو حفظ کنند. در این بین اسپانیا با سه خرید جدید، پیشتاز خریداران این بخش بوده است.
چشم‌‌‌انداز کشتیرانی در سایه ریسک‌‌‌ها
گزارش «وسن ناتیکل» نشان می‌دهد که بازار کشتیرانی جهانی در نیمه نخست ۲۰۲۵ در حال بازتعریف مواجهه با ریسک‌‌‌ها و بازآرایی راهبردهای سرمایه‌گذاری و عملیاتی است. عواملی چون تعرفه‌‌‌های تجاری، بازآرایی زنجیره تامین جهانی، فشارهای ژئوپلیتیک و مقررات زیست‌‌‌محیطی، نقش مهمی در تصمیمات فعالان بازار ایفا می‌کنند. تحلیلگران تاکید دارند که ژئوپلیتیک، دیگر یک عامل بیرونی نیست، بلکه بخش جدانشدنی از واقعیت روزمره بازار حمل‌‌‌ونقل دریایی و تعیین‌‌‌کننده جهت‌‌‌گیری کلان سرمایه‌‌‌ها در این بخش است. مسیر پیش رو برای نیمه دوم سال ۲۰۲۵ و سال‌های آتی، به شدت به تحولات سیاسی، اقتصادی و زیست‌‌‌محیطی وابسته خواهد بود؛ چالش‌‌‌هایی که فعالان این صنعت باید برای آنها آماده باشند.
