جنگ تعرفه‏‏‌ای در آسمان‏‏‌ها

افزایش تعرفه‌‌‌های آمریکا و حذف معافیت حداقلی باعث اختلال در جریان‌‌‌های معمول حمل‌‌‌ونقل هوایی بار شده و شرکت‌های هواپیمایی را ناگزیر به تعدیل یا جابه‌جایی ظرفیت در برخی مسیرها کرده است. این شرایط، عدم‌قطعیت را در زنجیره تامین افزایش داده و برنامه‌‌‌ریزی و بهینه‌‌‌سازی را دشوار کرده است. با این حال، امکان کاهش بیشتر در رشد بازار طی ماه‌‌‌های آینده همچنان وجود دارد. شاخص تن-کیلومتر بار (CTK)، معیار اصلی سنجش حجم بار، پس از تعدیل فصلی نسبت به ماه قبل یک‌درصد کاهش یافته است.

 انجمن بین‌المللی ترابری هوایی (IATA) در گزارشی، نبض بازار حمل‌‌‌ونقل بار هوایی در ماه میانی بهار امسال را بررسی کرده است؛ گزارشی که تبعات سیاست‌‌‌های تجاری ترامپ بر این صنعت را نشان می‌دهد.

این گزارش حاکی است صادرات فناوری، به‌‌‌رغم تعرفه‌‌‌های آمریکا، همچنان بازار حمل‌‌‌ونقل هوایی بار را حمایت کرده است و باوجود سیاست‌‌‌های محدودکننده تجاری در آمریکا، فعلا حجم بار هوایی در اکثر بازارها قوی مانده است؛ اما مسیرهای مرتبط با آمریکای شمالی کاهش قابل‌توجهی را به لحاظ حجم تقاضای حمل بار هوایی تجربه کرده‌‌‌اند. 

به گزارش «دنیای ‌اقتصاد»، ‌‌‌کالاهای فناوری، الکترونیک، پوشاک و اقلام مصرفی که معمولا بین ماههای آوریل تا ژوئن و پیش از فصل فروش تابستانی جابه‌جا می‌‌‌شدند، امسال به دلیل تغییرات تعرفه‌‌‌ای زودتر از موعد ارسال شدند. این اتفاق باعث افزایش حجم بار در ابتدای سال شد، اما برخی کالاها نیز به دلیل انتقال خطوط تولید به کشورهایی با شرایط صادراتی مطلوب‌‌‌تر با تاخیر مواجه شدند.

از منظر منطقه‌‌‌ای، آسیا-اقیانوسیه با ثبت رشد سالانه ۸درصدی، قوی‌‌‌ترین عملکرد را داشت؛ هرچند این رقم نسبت به ماه قبل ۱.۶درصد کاهش یافته است. شرکت‌های هواپیمایی اروپایی با رشد متعادلی معادل ۱.۶درصد، نسبت به آوریل ۱.۶درصد افت را تجربه کردند.  پس از رشد قابل‌توجه آوریل، بازار حمل‌‌‌ونقل هوایی بار در آفریقا در مه ۲۰۲۵ (برابر ۱۱ اردیبهشت تا ۱۰خرداد) با کاهش بیش از ۲درصدی سالانه مواجه شد که افتی ۵.۳درصدی نسبت به ماه قبل را نیز  نشان می‌دهد.

در مقابل، منطقه خاورمیانه برای دومین ماه متوالی روند رو به رشدی را ثبت کرد و با رشد ۳.۶درصدی پس از آسیا-اقیانوسیه، بالاترین افزایش را داشت، طوری که نسبت به آوریل ۱.۴‌درصد بهبود یافته است. آمریکای لاتین و کارائیب نیز در عین ثبت رشد سالانه ۳.۱درصدی، اما با کاهش ۷.۲درصدی نسبت به ماه قبل روبه‌رو بود. آمریکای شمالی هم با کاهش ۵.۸درصدی سالانه و افت ۱۰.۳‌درصدی نسبت به آوریل ضعیف‌‌‌ترین عملکرد را ثبت کرد.

 اثر تضعیف بازار آمریکا بر حمل‌‌‌ونقل هوایی

حمل‌‌‌ونقل بار بین‌المللی که در سال ۲۰۲۴ معادل ۸۷‌درصد کل بازار بود، در ماه مه ۲۰۲۵ رشد ۳درصدی داشت، اما نسبت به یک ماه قبل از آن (آوریل) ۳.۵‌درصد افت کرد.

 آسیا-اقیانوسیه با رشد ۸درصدی، به‌‌‌رغم کاهش ۲درصدی نسبت به آوریل، همچنان پیشتاز بود. صادرات فناوری، به‌‌‌رغم تعرفه‌‌‌های آمریکا، همچنان بازار را حمایت کرد. اروپا هم رشد ۱.۶درصدی را ثبت کرد که کمتر از رشد تجربه شده در ماه آوریل است. خطوط هوایی خاورمیانه تنها منطقه‌‌‌ای بود که رشد نسبت به آوریل داشت و ۳.۷‌درصد افزایش ثبت کرد. 

آفریقا با کاهش ۲درصدی بخش‌‌‌بین‌المللی، افت ۵.۳درصدی نسبت به آوریل داشت. آمریکای لاتین با رشد ۳.۲درصدی مواجه بود، اما بخش بین‌المللی این منطقه ۹.۳‌درصد نسبت به آوریل کاهش یافت. آمریکای شمالی با کاهش ۳.۹درصدی نسبت به سال قبل و افت حدود ۱۱درصدی نسبت به آوریل، بدترین  عملکرد را داشت.

 رونق حمل بار هوایی،در کدام مسیرها؟

به گزارش «دنیای‌ اقتصاد»، در میانه بهار مسیرهای اصلی اروپا و خاورمیانه به آسیا شاهد افزایش حجم بار در بخش حمل‌‌‌ونقل هوایی بودند. مسیر اروپا-آسیا با رشد سالانه ۱۳درصدی، ۲.۳‌درصد بهتر از آوریل عمل کرد. مسیر خاورمیانه-اروپا نیز ۴‌درصد نسبت به آوریل بهبود داشت. حجم انتقال بار هوایی در داخل اروپا هم ۴.۷‌درصد نسبت به آوریل افزایش یافت، اگرچه نسبت به سال قبل ۲.۸‌درصد کاهش را نشان داد.

مسیر ترانس‌‌‌آتلانتیک آمریکای شمالی-اروپا، دومین مسیر پررفت‌‌‌وآمد جهان، به لحاظ حمل بار هوایی ۸‌درصد رشد سالانه داشت، اما حدود ۲‌درصد نسبت به آوریل کاهش یافت. مسیر خاورمیانه-آسیا هم با رشد ۱۰.۸درصدی، جایگاه دومین مسیر برتر را تثبیت کرد و نسبت به آوریل ۴‌درصد بهبود یافت.

گزارش رسمی انجمن بین‌المللی ترابری هوایی (IATA) حاکی است، ظرفیت جهانی حمل‌‌‌ونقل هوایی بار در ماه مه سال‌جاری به رکورد ۵۲.۶میلیارد تن-کیلومتر ظرفیت رسید که ۲‌درصد نسبت به سال قبل افزایش داشت. نرخ بهره‌‌‌برداری از ظرفیت (CLF) با کاهش ۰.۱درصدی به ۴۴.۵‌درصد رسید که نشان‌‌‌دهنده پایان روند بارگذاری‌‌‌های زودهنگام است. افزایش ظرفیت بار در محفظه هواپیماهای مسافربری به‌‌‌دلیل فصل پرمسافر تابستان نیز در کاهش بهره‌‌‌برداری موثر بود.

در این ماه اکثر مناطق با کاهش اندکی در نرخ بهره‌‌‌برداری ظرفیت حمل بار هوایی مواجه شدند، اما آسیا-اقیانوسیه با رشد ۱.۱درصدی انعطاف‌‌‌پذیری تجارت منطقه‌‌‌ای را نشان داد و اروپا با ۵۱.۸درصد، بالاترین نرخ بهره‌‌‌برداری را داشت. حوزه آمریکا هم پایین‌‌‌ترین نرخ بهره‌‌‌برداری ظرفیت را داشت و بیشترین کاهش‌‌‌ را تجربه کرد که با جنگ تعرفه‌‌‌ای ترامپ ارتباطی آشکار دارد. 

 سهم بار و مسافر از ظرفیت هوانوردی

گزارش رسمی از وضعیت صنعت هوانوردی جهان حاکی است، تقسیم ظرفیت میان هواپیماهای مسافربری (Belly-Hold) و اختصاصی (Freighters) در یک سال گذشته ثابت ماند؛ طوری که ۵۶‌درصد ظرفیت مربوط به محفظه بار هواپیماهای مسافربری و بقیه متعلق به هواپیماهای اختصاصی بوده است.

در این بین ظرفیت محفظه بار هواپیماهای مسافربری در مه ۲۰۲۵ با رشد سالانه بیش از 5درصدی، بیشترین میزان از سال ۲۰۱۹ را ثبت کرد که به افزایش سفرهای مسافری فصول مطبوع برای سفر مرتبط است. در مقابل، ظرفیت هواپیماهای باربری اختصاصی 1.2‌درصد نسبت به سال قبل کاهش یافت که نسبت به آوریل 3.8‌درصد افت داشت. این روند ناشی از کاهش تقاضا در مسیرهای اصلی بین‌المللی مانند آمریکای شمالی-آسیاست.

 کاهش قیمت سوخت جت

کاهش قیمت سوخت جت مهم‌ترین عامل موثر بر کاهش هزینه‌‌‌های حمل‌‌‌ونقل هوایی است. این رخداد در ماه مه را می‌توان در خدمت کاهش هزینه‌‌‌های حمل بار هوایی تلقی کرد؛ آن‌‌‌هم در شرایطی که بیمه کشتیرانی 

در سایه تنش‌‌‌های ژئوپلیتیک گران شده و بر هزینه کلی حمل‌بار دریایی افزوده است؛ موضوعی که در ماه‌‌‌های اخیر موجب شیفت تدریجی بخشی از تقاضای حمل بار از مد دریایی به هوایی شده است.

قیمت نفت خام برنت در ماه مه ۲۰۲۵ به‌‌‌طور متوسط به حدود 64دلار به ازای هر بشکه رسید که دهمین ماه متوالی کاهش سالانه را نشان می‌دهد؛ این رقم حدود 21‌درصد کمتر از سال قبل و 5.4‌درصد کمتر از ماه آوریل است. 

به دنبال این نوسان، قیمت سوخت جت نیز 18.8‌درصد سالانه و 4.3‌درصد ماهانه کاهش داشت که چهارمین ماه متوالی نزول است. کاهش شدیدتر قیمت سوخت جت نسبت به نفت خام، شکاف قیمت را به 17.4دلار در هر بشکه رسانده که 0.5‌درصد کمتر از آوریل ۲۰۲۴ است.

این گزارش نشان می‌دهد باوجود سیاست‌‌‌های محدودکننده تجارت آمریکا، فعلا حجم بار هوایی در اکثر بازارها قوی مانده است، اما مسیرهای مرتبط با آمریکای شمالی کاهش قابل‌توجهی را تجربه کرده‌‌‌اند. در عین حال نرخ حمل‌‌‌ونقل بار در مه با کاهش 3درصدی سالانه و 3.7درصدی ماهانه، روند رشد دو ماه گذشته را متوقف کرد.

 اثر تولید بر حمل‌‌‌ونقل هوایی

به گزارش «دنیای‌اقتصاد»، تولید صنعتی و حمل‌‌‌ونقل کالا رابطه نزدیکی دارند و تولیدات کارخانه‌‌‌ای بر حجم و ارزش کالاها و همچنین تقاضا برای حمل‌‌‌ونقل هوایی اثرگذار است. براساس گزارش انجمن بین‌المللی ترابری هوایی، تولید صنعتی جهانی در آوریل ۲۰۲۵ نسبت به سال قبل 2.6‌درصد رشد داشت که منجر به افزایش 6.8درصدی حجم کل بار شد. اما در مه ۲۰۲۵ شاخص CTK پس از تعدیل فصلی، یک‌درصد کاهش یافت و دوره رشد دو ماهه پایان یافت.

شاخص تولید صنعتی جهانی (PMI) در مه ۲۰۲۵ به 49 کاهش یافت و برای نخستین بار در سال‌جاری به زیر ۵۰ رسید که نشانه افت تولید نسبت به ماه قبل از آن است. در عین حال، سفارش‌‌‌های صادراتی جدید 1.6واحد افزایش یافته که متاثر از تغییرات سیاست تجاری آمریکاست و جریان تقاضا و تجارت جهانی را تحت‌تاثیر قرار داده است.