زکی یمانی با اتکا به پشتیبانی سیاسی ایالات‌متحده آمریکا و ذخایر عظیم نفت عربستان و شرایط بین‌المللی کاری کرد که افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی ممکن شد. در این وضعیت بود که شاه سیاست‌های کلی نفت ایران را اعلام کرد و قرار شد که ظرفیت تولید نفت ایران به ۵/۸ میلیون بشکه در روز برسد. رضا فلاح به عنوان کارشناس ماموریت پیدا کرد درباره تمام شدن نفت ایران حرف بزند تا بازار داغ‌تر شود... کتاب داستان اوپک در این مورد ذکر می‌کند در ایران شاه به سختی توانست شکست خود را کتمان کند، چون دریافته بود که حتی موافقت‌نامه سستی که زکی یمانی به وجود آورده بهتر از ترتیباتی بود که او با سروصدا و جنجال در بیست و چهارم ژوئن ۱۹۷۲ در وقت خروج ایران از گروه شش کشور خلیج‌فارس، به عنوان خطوط کلی موافقت‌نامه آینده ایران به شرح زیر اعلام کرده بود.

۱. ایران موافقت خواهد نمود که قرارداد با کنسرسیوم تا سال ۱۹۹۴ معتبر بوده و اجرا شود.

۲. کنسرسیوم تعهد خواهد نمود که تولید نفت ایران را تا ۵/۸ میلیون بشکه در روز افزایش دهد. (در آن موقع تولید ۵/۴ میلیون بشکه در روز بود)

۳. طی همین مدت ذخایر نفتی که عمر طبیعی آن پنجاه سال تخمین‌زده می‌شود به پایان خواهد رسید.

شاه با اشاره به مذاکرات مربوط به مشارکت که در خلیج‌فارس در جریان بود اضافه نمود: ممکن است بعضی‌ها فکر کنند که در کوتاه‌مدت مثلا دو یا سه سال می‌توانند به نتایج بهتر از آنچه ما رسیده‌ایم، برسند. من زیاد در این مورد مطمئن نیستم، اما با اطمینان می‌گویم که توافقی که ما و کنسرسیوم به آن رسیده‌ایم، موقعی که جزئیات آن انتشار یابد و تشریح شود، بر افکار همه کسانی که حرف حساب و منطقی سرشان می‌شود، تاثیر خواهد گذارد. وی سپس شدیدا از ملی کردن شرکت نفت عراق انتقاد نمود و در پاسخ به این سوال که آیا او به دستورالعمل‌های اوپک که کشورهای عضو را از افزایش تولید منع می‌کند تا عراق برای نفت ملی شده خود بازار پیدا کند پایبند خواهد بود؟ جواب داد ما مجبور نیستیم دست به اقدامی بزنیم که به آن اعتقاد نداریم.

اظهارات شاه ایران کنفرانس اوپک در وین را در بهت و حیرت فروبرد. انگیزه شاه صرف‌نظر از روش قهرآلود وی نسبت به کشورهای اوپک سوال‌برانگیز بود و گفته می‌شد شاید هدف اصلی فلج کردن ماموریت یمانی باشد. این نظریه بیش از هر نظریه دیگری محتمل بود؛ چون حرف‌های شاه و ارقامی که ارائه داده بود به کلی متناقض با یکدیگر بود. مثلا این سوال مطرح می‌شد اگر عمر ذخایر ایران کوتاه باشد چگونه ممکن است تولید ایران به هشت میلیون بشکه در روز افزایش یابد. در وین همه استنباط می‌کردند که شاه قبل از هر چیز درصدد است از مشکلات عراق بهره‌برداری کند و از آن برای ضربه زدن به عربستان سعودی، پرچمدار اصلی مشارکت استفاده نماید.

پیش‌بینی پایان عمر منابع نفتی ایران

مدتی کوتاه قبل از ۲۴ ژوئن ۱۹۷۲ که شاه رئوس کلی موافقت‌نامه اولیه مورد نظر خود را در لندن به شرح فوق اعلام نمود، در ایران با سخنرانی دکتر رضا فلاح در دانشگاه تبریز موضوع پایان یافتن عمر منابع نفتی ایران ناگهان موضوع روز گردیده بود.

در آن ایام دکتر رضا فلاح در کنفرانس‌های داخلی کمتر حضور می‌ِیافت و سخنرانی می‌کرد؛ بنابراین سخنرانی‌ ناگهانی‌اش در مورد موضوعی فوق‌العاده حساس و در زمان مذاکرات با کنسرسیوم برای عقد قرارداد جدید بسیار غیرعادی بود. برای همه آنهایی که دکتر فلاح را می‌شناختند، مسلم بود که این سخنرانی با اطلاع و دستور شاه و طبق برنامه معینی صورت گرفته است و پس از اعلامیه شاه در لندن که این موضوع یکی از مواد بیانیه شاه بود شکی در این زمینه باقی نماند. همه چیز این سخنرانی از سخنران گرفته تا محل، موضوع، علت، صحت و هدف سخنرانی غیرعادی و مورد سوال بود.

موضوع سخنرانی دکتر رضا فلاح امکانات تولید و صادرات نفت و گاز ایران بود که همراه با چندین اسلاید و نمودار بسیار زیبا در یک گزارش مختصر مورد بررسی قرار گرفته بود. مطالب مورد گزارش بیشتر به مناطق نفت‌خیز جنوب ایران یعنی منطقه عملکرد کنسرسیوم بین‌المللی که به منطقه قرارداد معروف بود، مرتبط می‌گردید و با اطلاعات دست اول و دقتی که تهیه شده بود، نشان می‌داد که توسط سازمان مهندسی شرکت‌های عامل نفت ایران در خیابان نادری تهران آماده شده بود. گزارش و نمودارها نشان می‌دادند که در سال‌های آخر دهه هفتاد تولید نفت ایران به تدریج به هشت و نیم میلیون بشکه در روز افزایش می‌یابد و پس از مدت کوتاهی از اواسط دهه ۱۹۸۰ سیر نزولی آغاز می‌کند و در اوایل دهه ۱۹۹۰ یعنی در سال ۱۹۹۳ که خاتمه قرارداد کنسرسیوم بعد از دو دوره پنج‌ساله بود به حدود یک میلیون بشکه در روز تقلیل می‌یابد. نمودار دیگری مصرف فرآورده‌های نفتی در داخل کشور را نشان می‌داد که از حدود ۵۰۰ هزار بشکه در روز به سرعت افزایش می‌یابد و در سال ۱۹۹۳ از میزان یک میلیون بشکه در روز تجاوز می‌کند. با این ترتیب، نتیجه‌گیری می‌شد در تاریخ تلاقی این دو نمودار، تولید نفت در ایران فقط تکافوی تامین احتیاجات داخلی را می‌کند و برای حفظ امکان تولید نفت در سطح یک میلیون بشکه در روز بخش اعظم منابع گاز ایران باید در درجه اول برای مصارف داخلی و در درجه دوم برای تزریق به مناطق تولیدکننده نفت برای حفظ فشار و سایر شرایط فیزیکی مناطق نفت‌خیز جنوب در آغاجاری، گچساران، اهواز و غیره اختصاص داده شود.

گزارش، حداکثر کوشش برای تحقیق و تولید انرژی‌های جانشین از جمله استفاده از نیروگاه‌های اتمی را ضروری و قویا توصیه می‌کرد که طرح‌های جدید صادرات گاز، شاه‌لوله دوم گاز به شوروی برای صادرات به آلمان و اروپای غربی و طرح‌های تولید گاز طبیعی مایع با مشارکت شرکت‌های ژاپنی لغو شود و منابع گاز منحصرا برای مصرف داخلی و تزریق به میدان‌های نفتی در نظر گرفته شود.

بحث درباره مطلبی که عمیقا جدال‌آمیز بود به هیچ‌وجه با خصوصیات اخلاقی دکتر رضا فلاح که عهده‌دار انجام آن شده بود هماهنگی نداشت و به نظر می‌رسید شاه به سرشناس‌ترین شخصیت بین‌المللی نفت ایران ماموریت داده بود با این سخنرانی‌ که با اطلاع کنسرسیوم انجام می‌شد زمینه را در افکار عمومی برای بیانیه ۲۴ ژوئن ۱۹۷۲ شاه که مقدمه قرارداد ۱۹۷۳ بود، آماده نماید، اما از ابتدا، موضوع افزایش تولید به سطح هشت و نیم میلیون بشکه در روز که همراه با پایان یافتن سریع عمر منابع ایران بود، در محافل عمومی، غیرعادی و غیرقابل قبول تلقی شد و همین امر انجام سخنرانی توسط دکتر رضا فلاح را که شخصیتی باهوش و زیرک بود، معمایی حل نشدنی می‌کند.

از این پیش‌بینی آنچه که صحیح ازآب درآمد افزایش مصرف داخل کشور به بیش از یک میلیون بشکه در سال ۱۹۹۳ بود که با لجام گسیختگی بی‌نظیر ادامه یافت و ثروت ملی ایران را ‌سوزاند. ولی عمر منابع نفتی ایران نه‌تنها پایان نیافته است، بلکه براساس معیارهای جدید مانند بقیه کشورهای عضو اوپک، ظرفیت منابع ایران از شصت به نود میلیارد بشکه افزایش داده شده و علاوه بر آن با کشف مناطق نفت‌خیز جدید آزادگان و آبادان در نوار مرزی ایران- عراق احتمالا حدود چهل میلیارد بشکه به ظرفیت منابع نفتی ایران افزوده شده است.