سبقت گازی قطر از ایران

طبق تحقیقات و تحلیل‌‌های موسسه ریستاد انرژی، خاورمیانه در سال ۲۰۲۵  به دومین تولیدکننده بزرگ گاز جهان بعد از آمریکای شمالی تبدیل می‌‌شود. تولید گاز در خاورمیانه از سال ۲۰۲۰ حدود ۱۵ درصد رشد داشته است و این رشد، عزم تولیدکنندگان منطقه‌‌ای را برای کسب درآمد از ذخایر گاز و توسعه پتانسیل صادرات برای تامین تقاضای جهانی، جزم می‌‌کند.

این منطقه در حال حاضر حدود ۷۰‌میلیارد فوت مکعب در روز (Bcfd) گاز تولید می‌‌کند، رقمی که پیش‌‌بینی می‌‌شود به لطف تحولات قابل‌توجه در عربستان سعودی، ایران، قطر، عمان و امارات متحده عربی تا سال ۲۰۳۰، ۳۰ درصد و تا سال ۲۰۳۵، ۳۴ درصد افزایش یابد. تا سال ۲۰۳۰، این منطقه ۲۰‌میلیارد فوت مکعب دیگر به تولید خود اضافه خواهد کرد که معادل نیمی از کل تقاضای گاز اروپا تا به امروز است.

این چشم‌‌انداز به قیمت ۷۰ دلار در هر بشکه نفت برنت و قیمت‌‌های گاز بر اساس شاخص نفت در محدوده ۷ تا ۹ دلار در هر‌میلیون واحد حرارتی بریتانیا (MMBtu) بستگی دارد. اگر قیمت‌‌ها به زیر ۶ دلار در هر MMBtu سقوط کنند، پروژه‌‌های جدید ممکن است به تاخیر بیفتند و رشد حجم مورد انتظار تا سال ۲۰۳۰، بسته به شدت و مدت کاهش قیمت، می‌‌تواند از ۳۰ درصد به ۲۰ درصد یا کمتر کاهش یابد.

برای بهره‌‌برداری کامل از این رشد، این منطقه خود را برای افزایش قابل‌توجه صادرات گاز آماده می‌‌کند. تا سال ۲۰۳۰، این منطقه ۱۰‌میلیارد فوت مکعب گاز اضافی برای صادرات خواهد داشت و خود را به عنوان یک تامین‌‌کننده اصلی برای اروپا - که در تلاش برای کاهش وابستگی خود به انرژی روسیه است - و بازارهای رو به رشد سریع در آسیا قرار می‌‌دهد. این گسترش با افزایش مداوم تولید سالانه حدود ۶ درصد پشتیبانی و پیش‌‌بینی می‌‌شود کل تولید تا پایان دهه به ۹۰‌میلیارد فوت مکعب در روز برسد.

حدود نیمی از ۲۰‌میلیارد فوت مکعب عرضه جدید، تقاضای داخلی رو به افزایش، به ویژه از سوی کاربران صنعتی را برآورده خواهد کرد، درحالی‌که بقیه برای صادرات در دسترس خواهد بود. با امضای قراردادهای بلندمدت گاز و افزایش حجم صادرات، خاورمیانه در مسیر تبدیل شدن به یک قطب کلیدی انرژی برای کشورهایی است که به دنبال منابع پایدار و قابل اعتماد گاز طبیعی هستند.

بخش قابل‌توجهی از این توسعه از پروژه‌‌های جدیدی حاصل خواهد شد که می‌‌توانند گاز را  مقرون به صرفه و با هزینه کمتر از ۵ دلار در هر هزار فوت مکعب تولید کنند. سه کشور خلیج فارس شامل قطر، امارات متحده عربی و عربستان سعودی، رهبری این رشد مبتنی بر گاز را بر عهده دارند، به طوری که توسعه بلندپروازانه میدان شمالی قطر، ظرفیت گاز طبیعی مایع (LNG) این کشور را تا پایان دهه جاری تا ۸۰ درصد افزایش داده و از ۷۷ به ۱۴۲‌میلیون تن در سال (Mtpa) می‌‌رساند، درحالی‌که قیمت رقابتی سربه‌‌سر زیر ۶ دلار در هر‌میلیون بی‌‌تی‌‌یو (MMBtu) را حفظ می‌‌کند.

کاهش قیمت به زیر ۶ دلار در هر‌میلیون بی‌‌تی‌‌یو برای سرمایه‌‌گذاری ایده‌‌آل نیست، اما پروژه‌‌های خاورمیانه به دلیل هزینه‌‌های سر به سر پایین که معمولاً زیر ۵ دلار در هر هزار فوت مکعب است، همچنان بسیار مقاوم باقی می‌‌مانند. حتی برخی کارشناسان معتقدند قیمت پایین در یک زمان طولانی هم  باعث نمی‌‌شود که انتظار رشد قوی تولید در منطقه از بین برود. درحالی‌که برخی از تصمیمات نهایی سرمایه‌‌گذاری ممکن است در چنین سناریویی به تاخیر بیفتد، تاثیر کلی آن بر تولید باید محدود باشد.

۵۰‌میلیارد دلار سرمایه برای گاز مایع خاورمیانه

انتظار می‌‌رود تا سال ۲۰۲۸، این منطقه ۶۰‌میلیون تن ظرفیت جدید به ظرفیت خود اضافه کند که بخش قابل‌توجهی از افزایش جهانی ۱۵۰‌میلیون تنی پیش‌‌بینی شده  را تشکیل می‌‌دهد. قطر با افزودن ۴۸‌میلیون تن ظرفیت از طریق پروژه‌‌های میدان شمالی شرقی و میدان شمالی جنوبی خود، پیشرو این توسعه است.

امارات متحده عربی ۱۰‌میلیون تن ظرفیت اضافی از پروژه ال‌‌ان‌‌جی رویس تامین خواهد کرد و شرکت توتال انرژیز در حال توسعه پروژه ال‌‌ان‌‌جی مارسا با ظرفیت ۱‌میلیون تن در سال در عمان است. پیش‌‌بینی می‌‌شود که این تحولات مستلزم سرمایه‌‌گذاری بیش از ۵۰‌میلیارد دلار باشد که نشان‌‌دهنده تلاش استراتژیک این منطقه برای تقویت جایگاه خود در بازار جهانی ال‌‌ان‌‌جی است.

ایران در حال حاضر با حدود ۲۵‌میلیارد فوت مکعب در روز، در صدر تولید گاز خاورمیانه قرار دارد و پس از آن قطر با ۱۶‌میلیارد فوت مکعب و عربستان سعودی با ۸‌میلیارد فوت مکعب قرار دارند.

 انتظار می‌‌رود تولید گاز ایران که در چند سال گذشته به دلیل تحریم‌‌های غرب راکد بوده است، با پایان دهه، با افزایش اندک ۶ درصدی به حدود ۲۶‌میلیارد فوت مکعب در روز برسد. در مقابل، قطر آماده رشد قابل‌توجهی است و پیش‌‌بینی می‌‌شود تولید آن تقریباً ۵۰ درصد افزایش یابد و به ۲۴‌میلیارد فوت مکعب در روز برسد که این امر به دلیل توسعه مداوم میدان عظیم شمالی آن است.

جدا از این دو کشور بزرگ تولیدکننده گاز، انتظار می‌‌رود امارات متحده عربی و عربستان سعودی هر کدام ۳‌میلیارد فوت مکعب گاز در روز به تولید خود اضافه کنند، درحالی‌که پیش‌‌بینی می‌‌شود تولید اسرائیل پس از مراحل بعدی توسعه در میادین لویاتان و تامار، ۱.۵‌میلیارد فوت مکعب در روز افزایش یابد.  اگرچه پیش‌‌بینی می‌‌شود ایران این دهه را به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده گاز خاورمیانه به پایان برساند، اما انتظار داریم قطر در اوایل دهه ۲۰۳۰ از آن پیشی بگیرد.

 امارات متحده عربی و قطر در حال انجام توسعه‌‌های قابل‌توجه ظرفیت خود هستند و نقش منطقه را به عنوان یک قدرت آینده در تجارت جهانی LNG بیش از پیش تثبیت می‌‌کنند. حجم جدید LNG تولید شده در قطر و امارات متحده عربی در درجه اول برای خریداران آسیایی و اروپایی در نظر گرفته شده است.