حملونقل ریلی کشور با برخورداری از ظرفیت ۱۵هزار و ۳۰۰ کیلومتر خطوط ریلی (شامل ۱۱هزار و ۷۲۸ کیلومتر خط اصلی و مابقی خطوط صنعتی و مانوری) بهعنوان یکی از ارکان کلیدی نظام حملونقل، از پتانسیل بالایی برای ایفای نقش در توسعه اقتصادی و لجستیکی کشور برخوردار است. قوانین بالادستی موجود، چارچوبهای قانونی و مالی مناسبی را برای بهرهبرداری بهینه از این ظرفیت فراهم کردهاند؛ با این حال، فاصله میان وضعیت کنونی و شرایط مطلوب، نشاندهنده وجود چالشهای اساسی در حوزه زیرساختها، مدیریت سیر و حرکت، تامین ناوگان و بهرهوری عملیاتی است. تحلیلها حاکی از آن است که سیر و حرکت قطارها کارآمدی لازم را ندارد، ناوگان ریلی قدیمی بوده و با کمبود مواجه است، وضعیت بهسازی و بازسازی بخش قابلتوجهی از خطوط ریلی به تعویق افتاده و تنها ۵۳درصد از لکوموتیوها در وضعیت عملیاتی قرار دارند، ساخت خطوط ریلی پیشرفت کندی دارد و بخش مهمی از طرحها و پروژههای ساخته شده یا در حال ساخت دارای اولویت نیستند. بهرهوری در بخش بار و مسافر پایین بوده و همچنین مشارکت بخش خصوصی در تامین ناوگان، هرچند به ۱۹درصد رسیده، هنوز از ظرفیت واقعی خود بهرهمند نشده و فقدان هماهنگی دولت و بخش خصوصی، موانع جدی را در مسیر شکوفایی این بخش پدید آورده است.